Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 239
Поиск по словарям
РЕАГЕНТ
Ямғыр ҡатыш яуған боҙло епшек ҡар.
□ Мокрый снег с дождём. Көҙгө рашҡы. И Тәуҙә һирәк-һаяҡ ҡар бөртөктәре төшкөләне, унан һуң был яҡтарҙа рашҡы тип йөрөтөлгән нәмә — ваҡ боҙ яуа башланы. Д. Исламов. Ләкин хәҙер ҡара көҙ ине инде, көн һайын йә ямғыр, йә ҡар, йә рашҡы яуа ине. Ж. Кейекбаев. Төньяҡтан иҫкән киҫкен ел ыңғайына рашҡы һибәләне. Я. Хамматов.
РАШҠЫЛАУ (рашҡыла-) (Р.: идти (о мокром снеге с дождём)’, И.: go (wet snow, rain); T.: (sulu sepken) yağmak) ҡ.
Көн боҙолоп, рашҡылар башланыу.
□ Идти (о мокром снеге с дождём). Рашҡылап тороу. Рашҡылап китеу. Рашҡылап торған мәл.
РАШПИЛЬ [рус. < нем. raspeln ‘ҡырыу, ышҡыу’] (Р.: рашпиль; И.: grater; T.: raspa, aba eğe) и.
Эре тешле игәү. □ Рашпиль. Рашпиль менән таҙартыу. 12-20 тешле рашпиль. Ат тояғын ҡыра торған рашпиль.
РАШТЫЖ [рус. Рождество] (Р: Рождество; И.: Christmas Day; T.: Noel bayramı) и. дини.
Христиандарҙың иң мөһим дини байрамдарының береһе. □ Рождество. / Рождественский. Раштыуа байрамы. Раштыуа көндәре. Раштыуаны билдәләу. Раштыуа шыршыһы.
РЕ [рус. < ит. ге] (Р: ре; И.: ге; Т.: ге) и. му з.
Музыкаль тауыштар рәтендә икенсе баҫҡыста (до менән ми араһында) торған нота. □ Ре. Ре нотаһы. Гитараның икенсе ҡылындағы ре нотаһы.
РЕ... [рус. < лат. ге ‘яңынан, ҡабаттан’] (Р: ре...; И.: ге...; Т.: ге...) алъялғау.
Ҡушма һүҙҙәрҙең «яңынан, ҡабаттан», «ҡаршы» мәғәнәләрен белдергән тәүге өлөшө. □ Ре... (приставка, обозначающая возобновление, повторность действия, противодействия ).
РЕАБИЛИТАЦИЯ [рус. < лат. rehabilitate) ‘тергеҙеү’] (Р.: реабилитация; И.: rehabilitation; T.: şeref ve hakkını iade etme) u.
1. юр. Нахаҡ ғәйепләнгән йәки рән-йетелгән кешенең рәсми рәүештә аҡла-нышы. □ Реабилитация (оправда
ние обвинённого). Реабилитация алыу. Реабилитацияға эләгеу. Реабилитация яһау.
■ Шәхес культын тәнҡитләп, репрессияға эләккәндәргә реабилитация булған заман. Т. Сәғитов.
2. юр. Суд йәки административ юл менән кешенең элекке хоҡуғына кире ҡайтарыл ыуы. □ Реабилитация (восстановление в правах). Реабилитация талап итеу. Реабилитация юллау.
3. мед. Ауырып йәки имгәнеп физик һәм психик һәләт кәмегәндән һуң һаулыҡтың, эшкә яраҡлылыҡтың элекке хәлгә ҡайтыуы. □ Реабилитация (восстановительное лечение). Көнкуреш реабилитацияһы. Профессиональ реабилитация. Реабилитация булеге.
РЕАБИЛИТАЦИЯЛАНЫУ (реабилитациялап-) ҡ. төш. ҡар. реабилитациялау. страд, от реабилитациялау. Реабили-тацияланған кешеләр. ■ X. Абдуллин, 1937 йылды яла яғыу һөҙөмтәһендә хөкөм ителеп, 1956 йылда реабилитацияланды. Б. Рафиҡов.
РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ (реабилитацияла-) (Р: реабилитировать; И.: exonerate; Т.: şeref ve hakkını iade etmek) ҡ.
1. Аҡлау, реабилитация (1, 2) яһау; реабилитацияға эләктереү. □ Реабилитировать. Тулыһынса реабилитациялау.
2. Хоҡуғын кире ҡайтарыу. □ Реабилитировать. Ҡулға алынғандарҙы реабилитациялау. ■ Баҡһаң, Мәруән ағай 1947-нең ноябрендә упкә шешенән вафат булған, 1957-лә реабилитацияланған икән. Г. Яҡупова.
3. мед. Реабилитация үткәреү, тергеҙеү (организм эшсәнлеген тергеҙеугә йунәлтелгән медицина, социаль, педагогик саралар комплексы). □ Реабилитировать. Хеҙмәткә яраҡлылыҡты реабилитациялау.
РЕАГЕНТ [рус. < лат. ге... ‘яңынан’ + agens ‘тәьҫир итеүсе’] (Р: реагент; И.: reagent; T.: ayıraç, miyar) и. хим.
Химик реакцияла ҡатнашҡан матдә. □ Реагент. / Реагентный. Кумерле-һелтеле реагент. Төрлө химик реагенттар.
■ Бахырыңды институттан килгән фән
239
Ямғыр ҡатыш яуған боҙло епшек ҡар.
□ Мокрый снег с дождём. Көҙгө рашҡы. И Тәуҙә һирәк-һаяҡ ҡар бөртөктәре төшкөләне, унан һуң был яҡтарҙа рашҡы тип йөрөтөлгән нәмә — ваҡ боҙ яуа башланы. Д. Исламов. Ләкин хәҙер ҡара көҙ ине инде, көн һайын йә ямғыр, йә ҡар, йә рашҡы яуа ине. Ж. Кейекбаев. Төньяҡтан иҫкән киҫкен ел ыңғайына рашҡы һибәләне. Я. Хамматов.
РАШҠЫЛАУ (рашҡыла-) (Р.: идти (о мокром снеге с дождём)’, И.: go (wet snow, rain); T.: (sulu sepken) yağmak) ҡ.
Көн боҙолоп, рашҡылар башланыу.
□ Идти (о мокром снеге с дождём). Рашҡылап тороу. Рашҡылап китеу. Рашҡылап торған мәл.
РАШПИЛЬ [рус. < нем. raspeln ‘ҡырыу, ышҡыу’] (Р.: рашпиль; И.: grater; T.: raspa, aba eğe) и.
Эре тешле игәү. □ Рашпиль. Рашпиль менән таҙартыу. 12-20 тешле рашпиль. Ат тояғын ҡыра торған рашпиль.
РАШТЫЖ [рус. Рождество] (Р: Рождество; И.: Christmas Day; T.: Noel bayramı) и. дини.
Христиандарҙың иң мөһим дини байрамдарының береһе. □ Рождество. / Рождественский. Раштыуа байрамы. Раштыуа көндәре. Раштыуаны билдәләу. Раштыуа шыршыһы.
РЕ [рус. < ит. ге] (Р: ре; И.: ге; Т.: ге) и. му з.
Музыкаль тауыштар рәтендә икенсе баҫҡыста (до менән ми араһында) торған нота. □ Ре. Ре нотаһы. Гитараның икенсе ҡылындағы ре нотаһы.
РЕ... [рус. < лат. ге ‘яңынан, ҡабаттан’] (Р: ре...; И.: ге...; Т.: ге...) алъялғау.
Ҡушма һүҙҙәрҙең «яңынан, ҡабаттан», «ҡаршы» мәғәнәләрен белдергән тәүге өлөшө. □ Ре... (приставка, обозначающая возобновление, повторность действия, противодействия ).
РЕАБИЛИТАЦИЯ [рус. < лат. rehabilitate) ‘тергеҙеү’] (Р.: реабилитация; И.: rehabilitation; T.: şeref ve hakkını iade etme) u.
1. юр. Нахаҡ ғәйепләнгән йәки рән-йетелгән кешенең рәсми рәүештә аҡла-нышы. □ Реабилитация (оправда
ние обвинённого). Реабилитация алыу. Реабилитацияға эләгеу. Реабилитация яһау.
■ Шәхес культын тәнҡитләп, репрессияға эләккәндәргә реабилитация булған заман. Т. Сәғитов.
2. юр. Суд йәки административ юл менән кешенең элекке хоҡуғына кире ҡайтарыл ыуы. □ Реабилитация (восстановление в правах). Реабилитация талап итеу. Реабилитация юллау.
3. мед. Ауырып йәки имгәнеп физик һәм психик һәләт кәмегәндән һуң һаулыҡтың, эшкә яраҡлылыҡтың элекке хәлгә ҡайтыуы. □ Реабилитация (восстановительное лечение). Көнкуреш реабилитацияһы. Профессиональ реабилитация. Реабилитация булеге.
РЕАБИЛИТАЦИЯЛАНЫУ (реабилитациялап-) ҡ. төш. ҡар. реабилитациялау. страд, от реабилитациялау. Реабили-тацияланған кешеләр. ■ X. Абдуллин, 1937 йылды яла яғыу һөҙөмтәһендә хөкөм ителеп, 1956 йылда реабилитацияланды. Б. Рафиҡов.
РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ (реабилитацияла-) (Р: реабилитировать; И.: exonerate; Т.: şeref ve hakkını iade etmek) ҡ.
1. Аҡлау, реабилитация (1, 2) яһау; реабилитацияға эләктереү. □ Реабилитировать. Тулыһынса реабилитациялау.
2. Хоҡуғын кире ҡайтарыу. □ Реабилитировать. Ҡулға алынғандарҙы реабилитациялау. ■ Баҡһаң, Мәруән ағай 1947-нең ноябрендә упкә шешенән вафат булған, 1957-лә реабилитацияланған икән. Г. Яҡупова.
3. мед. Реабилитация үткәреү, тергеҙеү (организм эшсәнлеген тергеҙеугә йунәлтелгән медицина, социаль, педагогик саралар комплексы). □ Реабилитировать. Хеҙмәткә яраҡлылыҡты реабилитациялау.
РЕАГЕНТ [рус. < лат. ге... ‘яңынан’ + agens ‘тәьҫир итеүсе’] (Р: реагент; И.: reagent; T.: ayıraç, miyar) и. хим.
Химик реакцияла ҡатнашҡан матдә. □ Реагент. / Реагентный. Кумерле-һелтеле реагент. Төрлө химик реагенттар.
■ Бахырыңды институттан килгән фән
239