Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 566
Поиск по словарям
СМАЛЬТА
ҡушылған балсыҡ. ■ Ғилман, булкәсләп эшләнгән таҡта ҡумта күрһәтеп: — Бында, малайҙар, диңгеҙ буйы таштарының коллекцияһы. Бына кварц, слюда, пемза... — тип дауам итте. 3. Биишева.
СМАЛЬТА [нем. Smalte < ит. smalto1 эмаль'} (Р.: смальта; И.: smalt; T.: mozaiktaşı) и.
Мозаикалар эшләү өсөн төҫлө быяла. □ Смальта. Смальталар йәбештереү. Смальта өлгөләре. Төҫлө смальта.
СМАРТФОН [ингл. smartphone ‘аҡыллы телефон’] (Р.: смартфон; И.: smartphone; Т.: akıllı telefon) и.
Компьютер функциялары өҫтәлгән кеҫә телефоны. □ Смартфон. Ҡиммәтле смартфон. Яңы смартфон. Заманса смартфон.
СМЕНА [рус.] (Р: смена; И.: shift; Т.: değiştirme, vardiye) и.
1. Бер төркөмдө икенсе төркөм алмаштырғанға тиклемге ваҡыт араһы. □ Смена. Ике смена эшләу. Смена тапшырыу. ■ Йәшлек бит, ҡыҙҙар төнгө сменала саҡта беҙ ҙә тансанан һуң шунда барып әйләнәбеҙ. С. Шәрипов. Асыу килеп ултыртмаҫтай ҙа булып ҡуям — тағы йәлләйем, ауылдаштар, төнгө сменала арығандар, — тине Тимербай. Б. Рафиҡов.
2. Үҙ-ара алмашынып торған айырым-айырым кешеләр төркөмө. □ Смена. / Сменный. Сменалар алмашыныуы. Смена бригадиры. ■ Смена ошоғаса һынатманы, йәй, көҙ, эшселәрҙең бер өлөшө колхозға ебәрелеү сәбәпле, планды утәу ауырға тура киләсәк. С. Шәрипов.
СМЕНАЛАП (Р: посменно; И.: in shifts; T.: vardiyalı) р.
Смена менән, смена булып. □ Посменно. Сменалап һаҡлау. Сменалап башҡарыу. ■ Баҫыуҙарҙа миҙгелдең иң мөһим эше — сәсеү бара, ул тәулек әйләнәһенә туҡтамай, механизаторҙар сменалап эшләй. «Йәшлек», 16 май 2009.
СМЕНАЛЫ (Р: посменный; И.: shift, in shifts; T.: vardiyalı) c.
Смена менән эшләүгә ҡоролған. □ Посменный. Ике сменалы эш. Сменалы график. ■ Мәскәү әлкәһенең Клин ҡалаһынан Белоретҡа күсерелгән станоктар төҙөу
заводының инструменталь, механик, литейный, термик цехтары, тулыһынса төҙөлөп бөтмәҫтән, ун икешәр сәғәткә һуҙылған ике сменалы эш башланы. Я. Хамматов.
СМЕНЩИК (сменщигы) [рус.] и. ҡар. алмашсы 2. Сменщикка тапшырыу.
СМЕТА [рус.] (Р: смета; И.: cost sheet; T.: keşifname) и.
Буласаҡ керем-сығымды билдәләгән иҫәп, нимәнеңдер яҡынса иҫәбе. □ Смета. Смета төҙөу. Сметала ҡарау. Сығымдар сметаһы. ■ Проекттағы финанс сметаһында төҙөлөшкә аҡсаны куп миллиондарға кәм ҡаралғаны асыҡланғас, Бәхтийәров йылмайыуҙы бөтөнләй онотоп торғайны әле. Ш. Янбаев. Экспедицияның күптәнән раҫланған уҙ проекты һәм сметаһы бар. Я. Хамматов.
СМИРНО [рус.] (Р: смирно!; И.: attention!; T.: hazır ol!) р.
1. Төп-төҙ баҫып, һөйләшмәй, ҡуҙғалмай торорға ҡушҡан хәрби команда. □ Смирно! ■ Офицерҙар, ярһынышып: «Смирно!» — тип аҡыралар, ләкин уларҙың екеренеуҙәре күтәрелгән дәһшәтле тауыш эсендә күмелеп, юғалып ҡалалар, бер төрлө тәьҫир ҙә яһай алмайҙар. Д. Юлтый.
2. Шул рәүештә баҫҡан хәл. □ Смирно. Смирно баҫып тороу. ■ Парад формаларыбыҙҙы ашығыс кейенеп, өҫкө палубала стройға теҙелдек һәм, «смирно» баҫҡан килеш, радиорепродуктор аша алыҫ Ҡыҙыл майҙанды тыңлай башланыҡ. Й. Солтанов.
СМОКИНГ [ингл. smoking-jacket] (Р: смокинг; И.: smoking [suit]; T.: smokin) и.
Ебәк баҫҡан оҙон ҡайтарма яғалы, асыҡ түшле ҡара пинжәк. □ Смокинг. Смокинг кейеү. Ҡара смокинг. ■ Миландың «Ла Скала» театрында Роберт Юлдашев сәхнәгә, театрҙа төп ҡағиҙә итеп ҡабул ителгәнсә, смокингта тугел, ә милли кейемдә сыҡты. «Йәшлек», 19 ғинуар 2010.
СМОТР [рус.] (Р: смотр; И.: inspection; Т.: gösteri) и.
1. Нимәнеңдер (ғәҙәттә, ғәскәри частың) тантаналы рәүештә ҡарал ыу ы, рәсми тикшерелеүе. □ Смотр. Хәрби смотр. Смотр уткәреу. ■ Етешһеҙлектәр кәрәгенән артыҡ
566
ҡушылған балсыҡ. ■ Ғилман, булкәсләп эшләнгән таҡта ҡумта күрһәтеп: — Бында, малайҙар, диңгеҙ буйы таштарының коллекцияһы. Бына кварц, слюда, пемза... — тип дауам итте. 3. Биишева.
СМАЛЬТА [нем. Smalte < ит. smalto1 эмаль'} (Р.: смальта; И.: smalt; T.: mozaiktaşı) и.
Мозаикалар эшләү өсөн төҫлө быяла. □ Смальта. Смальталар йәбештереү. Смальта өлгөләре. Төҫлө смальта.
СМАРТФОН [ингл. smartphone ‘аҡыллы телефон’] (Р.: смартфон; И.: smartphone; Т.: akıllı telefon) и.
Компьютер функциялары өҫтәлгән кеҫә телефоны. □ Смартфон. Ҡиммәтле смартфон. Яңы смартфон. Заманса смартфон.
СМЕНА [рус.] (Р: смена; И.: shift; Т.: değiştirme, vardiye) и.
1. Бер төркөмдө икенсе төркөм алмаштырғанға тиклемге ваҡыт араһы. □ Смена. Ике смена эшләу. Смена тапшырыу. ■ Йәшлек бит, ҡыҙҙар төнгө сменала саҡта беҙ ҙә тансанан һуң шунда барып әйләнәбеҙ. С. Шәрипов. Асыу килеп ултыртмаҫтай ҙа булып ҡуям — тағы йәлләйем, ауылдаштар, төнгө сменала арығандар, — тине Тимербай. Б. Рафиҡов.
2. Үҙ-ара алмашынып торған айырым-айырым кешеләр төркөмө. □ Смена. / Сменный. Сменалар алмашыныуы. Смена бригадиры. ■ Смена ошоғаса һынатманы, йәй, көҙ, эшселәрҙең бер өлөшө колхозға ебәрелеү сәбәпле, планды утәу ауырға тура киләсәк. С. Шәрипов.
СМЕНАЛАП (Р: посменно; И.: in shifts; T.: vardiyalı) р.
Смена менән, смена булып. □ Посменно. Сменалап һаҡлау. Сменалап башҡарыу. ■ Баҫыуҙарҙа миҙгелдең иң мөһим эше — сәсеү бара, ул тәулек әйләнәһенә туҡтамай, механизаторҙар сменалап эшләй. «Йәшлек», 16 май 2009.
СМЕНАЛЫ (Р: посменный; И.: shift, in shifts; T.: vardiyalı) c.
Смена менән эшләүгә ҡоролған. □ Посменный. Ике сменалы эш. Сменалы график. ■ Мәскәү әлкәһенең Клин ҡалаһынан Белоретҡа күсерелгән станоктар төҙөу
заводының инструменталь, механик, литейный, термик цехтары, тулыһынса төҙөлөп бөтмәҫтән, ун икешәр сәғәткә һуҙылған ике сменалы эш башланы. Я. Хамматов.
СМЕНЩИК (сменщигы) [рус.] и. ҡар. алмашсы 2. Сменщикка тапшырыу.
СМЕТА [рус.] (Р: смета; И.: cost sheet; T.: keşifname) и.
Буласаҡ керем-сығымды билдәләгән иҫәп, нимәнеңдер яҡынса иҫәбе. □ Смета. Смета төҙөу. Сметала ҡарау. Сығымдар сметаһы. ■ Проекттағы финанс сметаһында төҙөлөшкә аҡсаны куп миллиондарға кәм ҡаралғаны асыҡланғас, Бәхтийәров йылмайыуҙы бөтөнләй онотоп торғайны әле. Ш. Янбаев. Экспедицияның күптәнән раҫланған уҙ проекты һәм сметаһы бар. Я. Хамматов.
СМИРНО [рус.] (Р: смирно!; И.: attention!; T.: hazır ol!) р.
1. Төп-төҙ баҫып, һөйләшмәй, ҡуҙғалмай торорға ҡушҡан хәрби команда. □ Смирно! ■ Офицерҙар, ярһынышып: «Смирно!» — тип аҡыралар, ләкин уларҙың екеренеуҙәре күтәрелгән дәһшәтле тауыш эсендә күмелеп, юғалып ҡалалар, бер төрлө тәьҫир ҙә яһай алмайҙар. Д. Юлтый.
2. Шул рәүештә баҫҡан хәл. □ Смирно. Смирно баҫып тороу. ■ Парад формаларыбыҙҙы ашығыс кейенеп, өҫкө палубала стройға теҙелдек һәм, «смирно» баҫҡан килеш, радиорепродуктор аша алыҫ Ҡыҙыл майҙанды тыңлай башланыҡ. Й. Солтанов.
СМОКИНГ [ингл. smoking-jacket] (Р: смокинг; И.: smoking [suit]; T.: smokin) и.
Ебәк баҫҡан оҙон ҡайтарма яғалы, асыҡ түшле ҡара пинжәк. □ Смокинг. Смокинг кейеү. Ҡара смокинг. ■ Миландың «Ла Скала» театрында Роберт Юлдашев сәхнәгә, театрҙа төп ҡағиҙә итеп ҡабул ителгәнсә, смокингта тугел, ә милли кейемдә сыҡты. «Йәшлек», 19 ғинуар 2010.
СМОТР [рус.] (Р: смотр; И.: inspection; Т.: gösteri) и.
1. Нимәнеңдер (ғәҙәттә, ғәскәри частың) тантаналы рәүештә ҡарал ыу ы, рәсми тикшерелеүе. □ Смотр. Хәрби смотр. Смотр уткәреу. ■ Етешһеҙлектәр кәрәгенән артыҡ
566