Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 726
Поиск по словарям
СЫҒЫУ
способность. ■ [Сәмиғуллин:] Картуф сәсәм тип, кешелектән сығыр хәлем юҡ. Ә. Вәли;
2) бик ныҡ арыу, йонсоу. □ Утомляться, изнуряться, обессилеть; 3) кешелек сифаттарын юғалтыу. □ Потерять человеческий облик, лицо. ■ Кеше булыуы, өҫкә урләуе генә ҡыйын — йылдар утә, ә кешелектән сығыу өсөн бер нисә ай ваҡыт етә. «Йәшлек», 22 ғинуар 2008. Кәзә майын сығарыу йонсотоу, хәлдән тайҙырыу, әлһерәтеү, ныҡ арытыу. □ Уморить, утомить. И Бигерәк тә һул яҡтағы бейек ярға менеу малайҙарҙың кәзә майын сығара. Яр. Вәлиев. Мөгөҙ сығыу (ғәҙәттә, юҡлыҡта) (бер-бер эш-хәлдең әһәмиәтен кире ҡаҡҡанда әйтелә) кешенән артыҡ булыу. □ Рога выросли (употребляется как упрёк, когда человек против чьей-л. воли совершает что-л.). ■ [Ҡарасәс:] Ырыҫ-дәуләт менән мөгөҙ сыҡмай. X. Ғәбитов. Осо сығыу йәшерен берәй эштең сере асылыу, йөйө сығыу. □ Проясниться, стать известным. ■ Ҡырын эш ҡырҡ йылдан һуң да беленә, ти. Ҡасан булһа ла бер осо сығыр әле. М. Тажи. Өҫкә сығыу 1) халыҡҡа беленеү; фаш булыу. □ Раскрыться, стать известным (о каком-л. деле). ■ Судта Ваһаптың эше өҫкә сыҡҡас, ауыл халҡы бик ҡәнәғәт булды. Ж. Кейекбаев; 2) нимәләлер өҫтөнлөк алыу. □ Взять верх в чём-л. һуҙе өҫкә сыҡты. • Нәҫелленең һуҙе өҫкә сығыр. Әйтем;
3) үҙеңдән тейеш булып ҡалыу (хөкумәт малына ҡарата). □ Совершить растрату. һатыусының өҫтөнә сыҡҡан. Сиктән сығыу ныҡ ярһыу, ҡотороу. □ Беситься, бесноваться, неистовствовать. ■ Нәфсе-шайтан кергәс, инсан донъяһы аҙҙы, туҙҙы, сыҡты сиктән һәммәһе. Ш. Бабич. Сыҡмаған йәне генә бар {йәки калған) ауырып, көсө бөтөп, үлем хәлендә булған кешегә ҡарата әйтелә. □ Еле-еле душа в теле; на чём душа держится. букв. Имеется лишь душа, ещё не покинувшая тело. Сыҡмаған ҡояшка йылыныу (йәки ҡыҙыныу) булмаҫтай нәмәгә ышаныу, буш хыял менән йәшәү. □ Жить иллюзиями. Тел сығыу әйтешә, тиргәшә башлау. □ Препираться; пререкаться. Ҡара һин уны, теле сыға башлаған икән. Теш сығыу нимәлер эшләргә, ҡылырға тип ты
рышыу. □ Силиться, стараться. Тәртәнән сығыу тәртип, ҡағиҙәне тотмай, артыҡ үҙеңсә эш итә башлау. П Переходить все рамки. ■ [Өммиә — Зөбәйҙәгә:] Бөтөнләй тәртәнән сыҡтың. Китап та театр. Донъя мәшәҡәттәрен бар тип тә белмәйһең. Ғ. Әхмәтшин, һүҙҙән сыҡмау әйткәнде тыңлап, килешелгәнсә эшләү. □ Слушаться, һүҙенән сығыу кемдең биргән кәңәшен, йүнәлешен тотмау, икенсе төрлө эшләү.
□ Делать, поступать по-своему. Эшлектән (йәки эштән) сығыу 1) рәте киткән, көсө ҡайтҡан (кешегә ҡарата). □ Ослабевать, терять силы; 2) боҙолған (машина һ. б.).
□ Выходить (выйти) из строя; 3) аҙып-туҙып юлдан яҙыу. □ Развращаться; развратничать, распутничать. Юлдан сығыу эштә, тормошта билдәле ҡағиҙәләрҙән ситкә китеү, яңылышыу. □ Выбиваться (выходить) из колеи.
СЫҒЫУ II (Р.: волдыри; И.: blisters; T.: su kabarcığı, fiske; sivilce) u.
1. Яҙ көнө аттың һыртында ваҡ-ваҡ ҡына булып тишелеп, ҡанап торған боҙоҡ.
□ Волдыри (появляющиеся весной на спинах лошадей). Аттың һыртына сығыу сыҡҡан.
2. диал. Эренләп сыҡҡан сабыртҡы; һытҡы. □ Прыщ, угорь. Биткә сығыу сыҡҡан.
СЫҒЫУЛАУ (сығыула-) (Р: покрываться волдырями (о спинах лошадей по весне)', И.: become blistered; T.: su toplamak) ҡ.
1. Яҙ көнө аттың һыртынан ваҡ-ваҡ ҡына булып тишелеп, ҡан һарҡыу. □ Покрываться волдырями (о спинах лошадей по весне). Ат сығыулаған.
2. диал. Һытҡы сығыу, һытҡы менән ҡапланыу. □ Покрываться угрями, прыщаветь. Бите сығыулаған.
СЫҒЫШ I (P: социальное происхождение; И.: social origin; T.: sosyal menşe, asıl) u.
1. Тыумыш буйынса билдәле бер урын-ергә, ниндәйҙер милләткә, синфи ҡатлауға һ. б. ҡарата булған бәйләнеш. □ Социальное происхождение. Сығышы — ауылдан. ■ Өй хужаһы — отставкалағы юғары ғәскәри чиндағы грузин. Сығышы — боронғо ниндәйҙер затлы тоҡомдан. Р. Байымов. Чеверев уҙе сығышы менән Урал казактары тоҡомонан.
726
способность. ■ [Сәмиғуллин:] Картуф сәсәм тип, кешелектән сығыр хәлем юҡ. Ә. Вәли;
2) бик ныҡ арыу, йонсоу. □ Утомляться, изнуряться, обессилеть; 3) кешелек сифаттарын юғалтыу. □ Потерять человеческий облик, лицо. ■ Кеше булыуы, өҫкә урләуе генә ҡыйын — йылдар утә, ә кешелектән сығыу өсөн бер нисә ай ваҡыт етә. «Йәшлек», 22 ғинуар 2008. Кәзә майын сығарыу йонсотоу, хәлдән тайҙырыу, әлһерәтеү, ныҡ арытыу. □ Уморить, утомить. И Бигерәк тә һул яҡтағы бейек ярға менеу малайҙарҙың кәзә майын сығара. Яр. Вәлиев. Мөгөҙ сығыу (ғәҙәттә, юҡлыҡта) (бер-бер эш-хәлдең әһәмиәтен кире ҡаҡҡанда әйтелә) кешенән артыҡ булыу. □ Рога выросли (употребляется как упрёк, когда человек против чьей-л. воли совершает что-л.). ■ [Ҡарасәс:] Ырыҫ-дәуләт менән мөгөҙ сыҡмай. X. Ғәбитов. Осо сығыу йәшерен берәй эштең сере асылыу, йөйө сығыу. □ Проясниться, стать известным. ■ Ҡырын эш ҡырҡ йылдан һуң да беленә, ти. Ҡасан булһа ла бер осо сығыр әле. М. Тажи. Өҫкә сығыу 1) халыҡҡа беленеү; фаш булыу. □ Раскрыться, стать известным (о каком-л. деле). ■ Судта Ваһаптың эше өҫкә сыҡҡас, ауыл халҡы бик ҡәнәғәт булды. Ж. Кейекбаев; 2) нимәләлер өҫтөнлөк алыу. □ Взять верх в чём-л. һуҙе өҫкә сыҡты. • Нәҫелленең һуҙе өҫкә сығыр. Әйтем;
3) үҙеңдән тейеш булып ҡалыу (хөкумәт малына ҡарата). □ Совершить растрату. һатыусының өҫтөнә сыҡҡан. Сиктән сығыу ныҡ ярһыу, ҡотороу. □ Беситься, бесноваться, неистовствовать. ■ Нәфсе-шайтан кергәс, инсан донъяһы аҙҙы, туҙҙы, сыҡты сиктән һәммәһе. Ш. Бабич. Сыҡмаған йәне генә бар {йәки калған) ауырып, көсө бөтөп, үлем хәлендә булған кешегә ҡарата әйтелә. □ Еле-еле душа в теле; на чём душа держится. букв. Имеется лишь душа, ещё не покинувшая тело. Сыҡмаған ҡояшка йылыныу (йәки ҡыҙыныу) булмаҫтай нәмәгә ышаныу, буш хыял менән йәшәү. □ Жить иллюзиями. Тел сығыу әйтешә, тиргәшә башлау. □ Препираться; пререкаться. Ҡара һин уны, теле сыға башлаған икән. Теш сығыу нимәлер эшләргә, ҡылырға тип ты
рышыу. □ Силиться, стараться. Тәртәнән сығыу тәртип, ҡағиҙәне тотмай, артыҡ үҙеңсә эш итә башлау. П Переходить все рамки. ■ [Өммиә — Зөбәйҙәгә:] Бөтөнләй тәртәнән сыҡтың. Китап та театр. Донъя мәшәҡәттәрен бар тип тә белмәйһең. Ғ. Әхмәтшин, һүҙҙән сыҡмау әйткәнде тыңлап, килешелгәнсә эшләү. □ Слушаться, һүҙенән сығыу кемдең биргән кәңәшен, йүнәлешен тотмау, икенсе төрлө эшләү.
□ Делать, поступать по-своему. Эшлектән (йәки эштән) сығыу 1) рәте киткән, көсө ҡайтҡан (кешегә ҡарата). □ Ослабевать, терять силы; 2) боҙолған (машина һ. б.).
□ Выходить (выйти) из строя; 3) аҙып-туҙып юлдан яҙыу. □ Развращаться; развратничать, распутничать. Юлдан сығыу эштә, тормошта билдәле ҡағиҙәләрҙән ситкә китеү, яңылышыу. □ Выбиваться (выходить) из колеи.
СЫҒЫУ II (Р.: волдыри; И.: blisters; T.: su kabarcığı, fiske; sivilce) u.
1. Яҙ көнө аттың һыртында ваҡ-ваҡ ҡына булып тишелеп, ҡанап торған боҙоҡ.
□ Волдыри (появляющиеся весной на спинах лошадей). Аттың һыртына сығыу сыҡҡан.
2. диал. Эренләп сыҡҡан сабыртҡы; һытҡы. □ Прыщ, угорь. Биткә сығыу сыҡҡан.
СЫҒЫУЛАУ (сығыула-) (Р: покрываться волдырями (о спинах лошадей по весне)', И.: become blistered; T.: su toplamak) ҡ.
1. Яҙ көнө аттың һыртынан ваҡ-ваҡ ҡына булып тишелеп, ҡан һарҡыу. □ Покрываться волдырями (о спинах лошадей по весне). Ат сығыулаған.
2. диал. Һытҡы сығыу, һытҡы менән ҡапланыу. □ Покрываться угрями, прыщаветь. Бите сығыулаған.
СЫҒЫШ I (P: социальное происхождение; И.: social origin; T.: sosyal menşe, asıl) u.
1. Тыумыш буйынса билдәле бер урын-ергә, ниндәйҙер милләткә, синфи ҡатлауға һ. б. ҡарата булған бәйләнеш. □ Социальное происхождение. Сығышы — ауылдан. ■ Өй хужаһы — отставкалағы юғары ғәскәри чиндағы грузин. Сығышы — боронғо ниндәйҙер затлы тоҡомдан. Р. Байымов. Чеверев уҙе сығышы менән Урал казактары тоҡомонан.
726