Баш
Рус
Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 650 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
НЕ
НЕ I частица 1. (для выражения полного отрицания ) -ма/-мә, -май/-мәй, -маҫ/-мәҫ; не пишет яҙмай; не знает белмәй; не поймёт аңламаҫ; не придёт килмәҫ; тебе его не одолеть һин уны еңә алмаҫһың
2. (для придания неопределённости, неполного отрицания) түгел, -ма/-мә; пиджак не пиджак пинжәк тиһәң пинжәк түгел; сон не сон йоҡо йоҡо түгел; говори не говори әйттең ни, әйтмәнең ни
3. (при противопоставлении) түгел; не река, а гора йылға түгел, ә тау
4. (для придания или усиления утвердительного значения) -ма/-мә түгел, -ма/-мә; невозможно не сказать әйтмәй мөмкин түгел; нельзя не любить яратмай мөмкин түгел; как не вспомнишь об этом! нисек был турала иҫкә төшөрмәйһең!
5. (для выражения предположительности) түгел, -ма/-мә; не сон ли это? төш түгелме был?; не нужен ли помощник? ярҙамсы кәрәкмәйме?
6. (в сочетании с предлогом “без” придаёт значение ограниченного утверждения) шаҡтай, -майынса/-мәйенсә түгел; не без радости шатланмайынса мөмкин түгел
7. (в сочетании с частицами “ чуть ”, “ едва ” образует сочетания со значением возможности , допустимости) саҡ ҡына (аҙ ғына) -мау/-мәү (-май/-мәй) ҡалыу, -а/-ә яҙыу; я чуть было не упал мин йығыла яҙҙым; он едва не погиб ул саҡ һәләк булмай ҡалды
8. (при глаголах на “-ся”, имеющих приставку “ на ”, обозначает невозможность, нежелание и т. п. прекратить действие) -ма/-мә; мы не могли наговориться беҙ һөйләшеп туя алманыҡ ♦ не настолько ..., чтобы -маҫлыҡ/-мәҫлек (дәрәжәлә) түгел; он не настолько болен, чтобы не прийти на работу ул эшкә килмәҫлек ауырыу түгел; не то ..., не то әллә..., әллә; не то снег, не то дождь әллә ҡар, әллә ямғыр; не только ..., но и ғына түгел, -да/-дә; не только дети, но и взрослые балалар ғына түгел, ололар ҙа; не что иное, как ғына, башҡа бер ни түгел; тем не менее шулай булһа ла, шулай булыуға ҡарамаҫтан; хотя (и) не ..., но (однако) -маһа ла/-мәһә лә; хотя и не соглашается, но понимает риза булмаһа ла аңлай; не столько ..., сколько -дан/-дән, -ҙан/-ҙән бигерәк; он не столько умён, сколько находчив ул аҡыллы булыуҙан бигерәк тапҡыр
НЕ II (всегда под ударением; в сочетании с предлогами является отделяемой частью местоимений “ некого ”, “ нечего ”) юҡ; не с кем поговорить һөйләшер кеше юҡ
НЕ... приставка (исем йәки сифат яһалышында ҡулланып, тцбәндәге мәгәнәләрҙе аңлата : 1. һцҙҙец белдергән мәгәнәһенә ҡапма - ҡар
шы мәгәнәне, мәҫ., неправда ялған; недруг дошман; недобрый уҫал 2. “ тцгел ”, “-һыҙ/-һеҙ ”, “-һыҙлыҡ/-һеҙлек” мәгәнәләрен, мәҫ., небольшой ҙур түгел; невнимательный иғтибарһыҙ; невиновность ғәйепһеҙлек; неволя ирекһеҙлек)
НЕАДЕКВАТНЫЙ, -ая, -ое 1. тиңдәш (бер тиң, бер иш) булмаған, тура (тапҡыр) килмәгән 2. проф. нормаль булмаған, ғәҙәти булмаған; неадекватная реакция ғәҙәти булмаған реакция
НЕАККУРАТНОСТЬ ж йыйнаҡһыҙлыҡ, ыҡсым (бөхтә) булмау, әрпешлек, шапшаҡлыҡ, һәпрәлек, насар башҡарылғанлыҡ; неаккуратность ребёнка баланың йыйнаҡһыҙлығы; неаккуратность работы эштең насар башҡарылған-лығы (башҡарылышы)
НЕАККУРАТНЫЙ, -ая, -ое 1. (неисполнительный ) тәртипкә буйһонмаусан, тәртипһеҙ, ваҡытында эшләнмәгән; неаккуратный плательщик налога һалымды ваҡытында түләмәгән кеше 2. разг. (небрежно сделанный) еренә еткерелмәгән, арамъя; неаккуратный рисунок еренә еткерелмәгән һүрәт 3. (неопрятный) шапшаҡ, һәпрә, әрпеш; неаккуратный мальчик шапшаҡ малай
НЕАКТУАЛЬНЫЙ, -ая, -ое актуаль булмаған; неактуальная статья актуаль булмаған мәҡәлә
НЕАППЕТИТНЫЙ, -ая, -ое 1. тәмһеҙ; неаппетитная еда тәмһеҙ ашамлыҡ 2. перен., разг. (неприятный) насар, ҡыҙыҡһыҙ; неаппетитный вид насар ҡиәфәт
НЕБЕЗ... (небес...) приставка; сифаттарҙың мәгәнә көсөн кәметә төшөп, “-һыҙ/-һеҙ (уҡ/цк) булмаган”, “-һыҙ/-һеҙ (цк) тцгел ”, “ бөтөнләй тцгел ”, “ шаҡтай ”, “гына/генә” мәгәнәләрен аңлата, мәҫ., небезвредный зарарһыҙ түгел
НЕБЕЗГРЕШНЫЙ, -ая, -ое гөнаһһыҙ түгел (булмаған); небезгрешный человек гөнаһһыҙ булмаған кеше
НЕБЕЗНАДЁЖНЫЙ, -ая, -ое ышанысһыҙ уҡ түгел, өмөтлө генә, ышаныслы ғына; небезнадёжное положение өмөтлө генә хәл
НЕБЕЗОБИДНЫЙ, -ая, -ое 1. ул хәтлем йыуаш түгел, уҫал ғына; небезобидный человек уҫал ғына кеше 2. (обидный) рәнйетерлек, хәтер ҡалырлыҡ; небезобидное слово рәнйетерлек һүҙ 3. (небезвредный) шаҡтай зарарлы; небезобидное лекарство шаҡтай зарарлы дарыу
НЕБЕЗОПАСНЫЙ, -ая, -ое ҡурҡыныслы, хәүеф-хәтәрле; небезопасная дорога ҡурҡыныслы юл
НЕБЕЗОСНОВАТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое нигеҙле (генә), нигеҙһеҙ үк түгел; небезосновательные доводы нигеҙле генә дәлилдәр
НЕБЕЗРАЗЛИЧНЫЙ, -ая, -ое 1. битараф булмаған, ҡыҙыҡһынып, ҡыҙыҡһыныусан, иғтибарлы, иғтибар менән; небезразличное отно-
650
НЕ I частица 1. (для выражения полного отрицания ) -ма/-мә, -май/-мәй, -маҫ/-мәҫ; не пишет яҙмай; не знает белмәй; не поймёт аңламаҫ; не придёт килмәҫ; тебе его не одолеть һин уны еңә алмаҫһың
2. (для придания неопределённости, неполного отрицания) түгел, -ма/-мә; пиджак не пиджак пинжәк тиһәң пинжәк түгел; сон не сон йоҡо йоҡо түгел; говори не говори әйттең ни, әйтмәнең ни
3. (при противопоставлении) түгел; не река, а гора йылға түгел, ә тау
4. (для придания или усиления утвердительного значения) -ма/-мә түгел, -ма/-мә; невозможно не сказать әйтмәй мөмкин түгел; нельзя не любить яратмай мөмкин түгел; как не вспомнишь об этом! нисек был турала иҫкә төшөрмәйһең!
5. (для выражения предположительности) түгел, -ма/-мә; не сон ли это? төш түгелме был?; не нужен ли помощник? ярҙамсы кәрәкмәйме?
6. (в сочетании с предлогом “без” придаёт значение ограниченного утверждения) шаҡтай, -майынса/-мәйенсә түгел; не без радости шатланмайынса мөмкин түгел
7. (в сочетании с частицами “ чуть ”, “ едва ” образует сочетания со значением возможности , допустимости) саҡ ҡына (аҙ ғына) -мау/-мәү (-май/-мәй) ҡалыу, -а/-ә яҙыу; я чуть было не упал мин йығыла яҙҙым; он едва не погиб ул саҡ һәләк булмай ҡалды
8. (при глаголах на “-ся”, имеющих приставку “ на ”, обозначает невозможность, нежелание и т. п. прекратить действие) -ма/-мә; мы не могли наговориться беҙ һөйләшеп туя алманыҡ ♦ не настолько ..., чтобы -маҫлыҡ/-мәҫлек (дәрәжәлә) түгел; он не настолько болен, чтобы не прийти на работу ул эшкә килмәҫлек ауырыу түгел; не то ..., не то әллә..., әллә; не то снег, не то дождь әллә ҡар, әллә ямғыр; не только ..., но и ғына түгел, -да/-дә; не только дети, но и взрослые балалар ғына түгел, ололар ҙа; не что иное, как ғына, башҡа бер ни түгел; тем не менее шулай булһа ла, шулай булыуға ҡарамаҫтан; хотя (и) не ..., но (однако) -маһа ла/-мәһә лә; хотя и не соглашается, но понимает риза булмаһа ла аңлай; не столько ..., сколько -дан/-дән, -ҙан/-ҙән бигерәк; он не столько умён, сколько находчив ул аҡыллы булыуҙан бигерәк тапҡыр
НЕ II (всегда под ударением; в сочетании с предлогами является отделяемой частью местоимений “ некого ”, “ нечего ”) юҡ; не с кем поговорить һөйләшер кеше юҡ
НЕ... приставка (исем йәки сифат яһалышында ҡулланып, тцбәндәге мәгәнәләрҙе аңлата : 1. һцҙҙец белдергән мәгәнәһенә ҡапма - ҡар
шы мәгәнәне, мәҫ., неправда ялған; недруг дошман; недобрый уҫал 2. “ тцгел ”, “-һыҙ/-һеҙ ”, “-һыҙлыҡ/-һеҙлек” мәгәнәләрен, мәҫ., небольшой ҙур түгел; невнимательный иғтибарһыҙ; невиновность ғәйепһеҙлек; неволя ирекһеҙлек)
НЕАДЕКВАТНЫЙ, -ая, -ое 1. тиңдәш (бер тиң, бер иш) булмаған, тура (тапҡыр) килмәгән 2. проф. нормаль булмаған, ғәҙәти булмаған; неадекватная реакция ғәҙәти булмаған реакция
НЕАККУРАТНОСТЬ ж йыйнаҡһыҙлыҡ, ыҡсым (бөхтә) булмау, әрпешлек, шапшаҡлыҡ, һәпрәлек, насар башҡарылғанлыҡ; неаккуратность ребёнка баланың йыйнаҡһыҙлығы; неаккуратность работы эштең насар башҡарылған-лығы (башҡарылышы)
НЕАККУРАТНЫЙ, -ая, -ое 1. (неисполнительный ) тәртипкә буйһонмаусан, тәртипһеҙ, ваҡытында эшләнмәгән; неаккуратный плательщик налога һалымды ваҡытында түләмәгән кеше 2. разг. (небрежно сделанный) еренә еткерелмәгән, арамъя; неаккуратный рисунок еренә еткерелмәгән һүрәт 3. (неопрятный) шапшаҡ, һәпрә, әрпеш; неаккуратный мальчик шапшаҡ малай
НЕАКТУАЛЬНЫЙ, -ая, -ое актуаль булмаған; неактуальная статья актуаль булмаған мәҡәлә
НЕАППЕТИТНЫЙ, -ая, -ое 1. тәмһеҙ; неаппетитная еда тәмһеҙ ашамлыҡ 2. перен., разг. (неприятный) насар, ҡыҙыҡһыҙ; неаппетитный вид насар ҡиәфәт
НЕБЕЗ... (небес...) приставка; сифаттарҙың мәгәнә көсөн кәметә төшөп, “-һыҙ/-һеҙ (уҡ/цк) булмаган”, “-һыҙ/-һеҙ (цк) тцгел ”, “ бөтөнләй тцгел ”, “ шаҡтай ”, “гына/генә” мәгәнәләрен аңлата, мәҫ., небезвредный зарарһыҙ түгел
НЕБЕЗГРЕШНЫЙ, -ая, -ое гөнаһһыҙ түгел (булмаған); небезгрешный человек гөнаһһыҙ булмаған кеше
НЕБЕЗНАДЁЖНЫЙ, -ая, -ое ышанысһыҙ уҡ түгел, өмөтлө генә, ышаныслы ғына; небезнадёжное положение өмөтлө генә хәл
НЕБЕЗОБИДНЫЙ, -ая, -ое 1. ул хәтлем йыуаш түгел, уҫал ғына; небезобидный человек уҫал ғына кеше 2. (обидный) рәнйетерлек, хәтер ҡалырлыҡ; небезобидное слово рәнйетерлек һүҙ 3. (небезвредный) шаҡтай зарарлы; небезобидное лекарство шаҡтай зарарлы дарыу
НЕБЕЗОПАСНЫЙ, -ая, -ое ҡурҡыныслы, хәүеф-хәтәрле; небезопасная дорога ҡурҡыныслы юл
НЕБЕЗОСНОВАТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое нигеҙле (генә), нигеҙһеҙ үк түгел; небезосновательные доводы нигеҙле генә дәлилдәр
НЕБЕЗРАЗЛИЧНЫЙ, -ая, -ое 1. битараф булмаған, ҡыҙыҡһынып, ҡыҙыҡһыныусан, иғтибарлы, иғтибар менән; небезразличное отно-
650