Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 524 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ТУМАННО
ны томан ҡаплай 2. перен. ҡараңғыланыу, ҡайғы баҫыу; взор туманится күҙ алды ҡараңғылана 3. страд. от туманить
ТУМАННО 1. нареч. томанлы; выражался туманно томанлы аңлата 2. в знач. сказ., безл. томан; сегодня на дворе туманно бөгөн тышта томан
ТУМАННОСТЬ ж 1. томанлыҡ, томанлы-лыҡ, томан менән ҡапланғанлыҡ 2. астр. (светящиеся или тёмные облака межзвёздного газа ) томанлыҡ 3. перен. (неясность) аңлайыш-һыҙлыҡ, буталсыҡлыҡ; туманность речи телмәрҙең аңлайышһыҙлығы 4. тоноҡлоҡ; туманность взгляда ҡараштың тоноҡлоғо
туманный, -ая, -ое 1. томан ...ы; туманная пелена томан пәрҙәһе 2. томан баҫҡан, томанлы; туманное утро томанлы иртә 3. перен. (неясный ) аңлайышһыҙ, буталсыҡ, томанлы; туманный ответ буталсыҡ яуап; туманная речь буталсыҡ телмәр 4. (подёрнутый дымкой — о глазах, взгляде) тоноҡ; туманный взгляд тоноҡ ҡараш
ТУМБА ж 1. тәпәш бағана, бүкән 2. (подставка ) тумба; ставить вазу на тумбу вазаны тумбаға ҡуйыу 3. разг. (о неуклюжем человеке) ит бүкәне
ТУМБЛЕР м; тех. тумблер
ТУМБОЧКА ж 1. уменьш. от тумба 1, 2; 2. (шкафчик) тумбочка; положить в тумбочку тумбочкаға һалыу
ТУНГУССКИЙ, -ая, -ое уст. тунгус ...ы; тунгусский язык тунгус теле
ТУНГУСЫ мн.; уст. тунгустар // ед. тунгус м тунгус ир-аты; тунгуска ж тунгус ҡатын-ҡыҙы; см. эвенки
ТУНДРА ж; геогр. тундра; зона тундры тундра зонаһы
ТУНДРОВЫЙ, -ая, -ое геогр. тундра ...ы; тундровая полоса тундра һыҙаты
тунЕц м тунец (эре океан балығы)
ТУНЕЯДЕЦ м и ТУНЕЯДКА ж әрәмтамаҡ
ТУНЕЯДСТВО с әрәмтамаҡлыҡ, әрәмтамаҡ булыу
ТУНЕЯДСТВОВАТЬ несов. әрәмтамаҡ булып йәшәү, әрәмтамаҡланыу
ТУННЕЛЬ и ТОННЕЛЬ м туннель, тоннель; железнодорожный туннель тимер юл туннеле; копать туннель туннель ҡаҙыу
ТУННЕЛЬНЫЙ и ТОННЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое туннель ...ы, тоннель ...ы
тупЕть несов. 1. (о плоских предметах) үтмәҫләнеү, тупаҫланыу; (о заострённых предметах ) тупаҡланыу, тупарланыу 2. перен. аңраланыу, һиңмайланыу, миңрәүләнеү; тупеть от горя ҡайғы-хәсрәттән һиңмайланыу 3. (становиться менее острым — о боли) сәңгетеп әрнетеү
ТУПИК м 1. тупик, тыҡрыҡ 2. ж.-д. тупик 3. перен. аптыраш, аптырау ♦ ставить в тупик аптырашта ҡалдырыу; стать в тупик аптырап ҡалыу
ТУПИТЬ несов. что (о плоских предметах) үтмәҫләү, тупаҫлау, тупаҫландырыу, үтмәҫләндереү; (о заострённых предметах) тупаҡлау, тупарлау; тупить нож бысаҡты үтмәҫләндереү
ТУПИТЬСЯ несов. 1. (о плоских предметах) үтмәҫләнеү, тупаҫланыу; (о заострённых предметах ) тупаҡланыу, тупарланыу, йөҙө ҡайтыу 2. страд. от тупить
ТУПИЦА 1. м и ж; разг. аңра, маҡау (кеше) 2. ж; спец. ит сапҡыс балта (ауыр)
ТУПО... урыҫ телендә ҡушма һцҙҙәрҙец “ тупаҡ ”, “ цтмәҫ ” мәғәнәһендәге тәцге өлөшө, мәҫ., туповершинный тупаҡ түбәле
ТУПОГОЛОВЫЙ, -ая, -ое разг., пренебр. аңра, тупаҫ, булдыҡһыҙ (кеше)
тупОй, -ая, -ое 1. (о плоских предметах) тупар, йөҙө ҡайтҡан, үтмәҫ, тупаҫ; (о заострённых предметах) тупаҡ, тупар; тупой нож үтмәҫ бысаҡ; тупая кирка тупар кәйлә; тупой карандаш тупаҡ ҡәләм 2. (не суживающийся к концу) тупаҡ, киң; туфли с тупыми носками тупаҡ башлы туфли 3. перен. (умственно ограниченный) аңра, аҡылға самалы, иҫәр, мәғәнәһеҙ, туң; тупой взгляд мәғәнәһеҙ ҡараш; тупой человек аңра кеше 4. (безропотный) (бер) һүҙһеҙ, ҡарыуһыҙ; тупая покорность һүҙһеҙ буйһоноу 5. (не резкий — о боли) сәңгетеп әрнеткән; тупая боль сәңгетеп әрнеткән һыҙлау ♦ тупой угол мат. йәйенке мөйөш
ТУПОКОНЕЧНЫЙ, -ая, -ое тупаҡ башлы, тупаҡ осло
ТУПОЛОБЫЙ, -ая, -ое разг., пренебр. аңра, аңһыҙ
ТУПОНОСЫЙ, -ая, -ое тупаҡ (киң) башлы; (о человеке) тупаҡ танаулы; тупоносые ботинки тупаҡ башлы ботинка
ТУПОСТЬ ж 1. үтмәҫлек, тупаҡлыҡ; тупость ножа бысаҡтың үтмәҫлеге 2. перен. (непонятливость ) аңралыҡ, тупаҫлыҡ, оңҡотлоҡ
ТУПОУГОЛЬНЫЙ, -ая, -ое мат. йәйенке мөйөшлө; тупоугольный треугольник йәйенке мөйөшлө өсмөйөш
ТУПОУМИЕ с аңралыҡ, томаналыҡ
ТУПОУМНЫЙ, -ая, -ое аңра, томана (кеше)
ТУР I м; в разн. знач. тур; пригласить на тур вальса вальс турына саҡырыу; второй тур олимпиады олимпиаданың икенсе туры; первый тур выборов һайлауҙарҙың беренсе туры; тур по Европе Европа буйлап тур
ТУР II м тур (1. нәҫеле ҡороған ҡырағай цгеҙ 2. Кавказдағы тау тәкәһе)
ТУР III м тур (1. эсенә таш һәм кәҫ тултырыла торған һәм гидротехникала ҡулланылған црмә кәрзин 2. тау башына беренсе булып кц-тәрелгән альпинистарҙыц таштарҙан өйгән пирамидаһы)
ТУРА ж тура (шахмат фигураһы, ладья)
ТУРБАЗА ж (туристическая база) турбаза
524
ны томан ҡаплай 2. перен. ҡараңғыланыу, ҡайғы баҫыу; взор туманится күҙ алды ҡараңғылана 3. страд. от туманить
ТУМАННО 1. нареч. томанлы; выражался туманно томанлы аңлата 2. в знач. сказ., безл. томан; сегодня на дворе туманно бөгөн тышта томан
ТУМАННОСТЬ ж 1. томанлыҡ, томанлы-лыҡ, томан менән ҡапланғанлыҡ 2. астр. (светящиеся или тёмные облака межзвёздного газа ) томанлыҡ 3. перен. (неясность) аңлайыш-һыҙлыҡ, буталсыҡлыҡ; туманность речи телмәрҙең аңлайышһыҙлығы 4. тоноҡлоҡ; туманность взгляда ҡараштың тоноҡлоғо
туманный, -ая, -ое 1. томан ...ы; туманная пелена томан пәрҙәһе 2. томан баҫҡан, томанлы; туманное утро томанлы иртә 3. перен. (неясный ) аңлайышһыҙ, буталсыҡ, томанлы; туманный ответ буталсыҡ яуап; туманная речь буталсыҡ телмәр 4. (подёрнутый дымкой — о глазах, взгляде) тоноҡ; туманный взгляд тоноҡ ҡараш
ТУМБА ж 1. тәпәш бағана, бүкән 2. (подставка ) тумба; ставить вазу на тумбу вазаны тумбаға ҡуйыу 3. разг. (о неуклюжем человеке) ит бүкәне
ТУМБЛЕР м; тех. тумблер
ТУМБОЧКА ж 1. уменьш. от тумба 1, 2; 2. (шкафчик) тумбочка; положить в тумбочку тумбочкаға һалыу
ТУНГУССКИЙ, -ая, -ое уст. тунгус ...ы; тунгусский язык тунгус теле
ТУНГУСЫ мн.; уст. тунгустар // ед. тунгус м тунгус ир-аты; тунгуска ж тунгус ҡатын-ҡыҙы; см. эвенки
ТУНДРА ж; геогр. тундра; зона тундры тундра зонаһы
ТУНДРОВЫЙ, -ая, -ое геогр. тундра ...ы; тундровая полоса тундра һыҙаты
тунЕц м тунец (эре океан балығы)
ТУНЕЯДЕЦ м и ТУНЕЯДКА ж әрәмтамаҡ
ТУНЕЯДСТВО с әрәмтамаҡлыҡ, әрәмтамаҡ булыу
ТУНЕЯДСТВОВАТЬ несов. әрәмтамаҡ булып йәшәү, әрәмтамаҡланыу
ТУННЕЛЬ и ТОННЕЛЬ м туннель, тоннель; железнодорожный туннель тимер юл туннеле; копать туннель туннель ҡаҙыу
ТУННЕЛЬНЫЙ и ТОННЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое туннель ...ы, тоннель ...ы
тупЕть несов. 1. (о плоских предметах) үтмәҫләнеү, тупаҫланыу; (о заострённых предметах ) тупаҡланыу, тупарланыу 2. перен. аңраланыу, һиңмайланыу, миңрәүләнеү; тупеть от горя ҡайғы-хәсрәттән һиңмайланыу 3. (становиться менее острым — о боли) сәңгетеп әрнетеү
ТУПИК м 1. тупик, тыҡрыҡ 2. ж.-д. тупик 3. перен. аптыраш, аптырау ♦ ставить в тупик аптырашта ҡалдырыу; стать в тупик аптырап ҡалыу
ТУПИТЬ несов. что (о плоских предметах) үтмәҫләү, тупаҫлау, тупаҫландырыу, үтмәҫләндереү; (о заострённых предметах) тупаҡлау, тупарлау; тупить нож бысаҡты үтмәҫләндереү
ТУПИТЬСЯ несов. 1. (о плоских предметах) үтмәҫләнеү, тупаҫланыу; (о заострённых предметах ) тупаҡланыу, тупарланыу, йөҙө ҡайтыу 2. страд. от тупить
ТУПИЦА 1. м и ж; разг. аңра, маҡау (кеше) 2. ж; спец. ит сапҡыс балта (ауыр)
ТУПО... урыҫ телендә ҡушма һцҙҙәрҙец “ тупаҡ ”, “ цтмәҫ ” мәғәнәһендәге тәцге өлөшө, мәҫ., туповершинный тупаҡ түбәле
ТУПОГОЛОВЫЙ, -ая, -ое разг., пренебр. аңра, тупаҫ, булдыҡһыҙ (кеше)
тупОй, -ая, -ое 1. (о плоских предметах) тупар, йөҙө ҡайтҡан, үтмәҫ, тупаҫ; (о заострённых предметах) тупаҡ, тупар; тупой нож үтмәҫ бысаҡ; тупая кирка тупар кәйлә; тупой карандаш тупаҡ ҡәләм 2. (не суживающийся к концу) тупаҡ, киң; туфли с тупыми носками тупаҡ башлы туфли 3. перен. (умственно ограниченный) аңра, аҡылға самалы, иҫәр, мәғәнәһеҙ, туң; тупой взгляд мәғәнәһеҙ ҡараш; тупой человек аңра кеше 4. (безропотный) (бер) һүҙһеҙ, ҡарыуһыҙ; тупая покорность һүҙһеҙ буйһоноу 5. (не резкий — о боли) сәңгетеп әрнеткән; тупая боль сәңгетеп әрнеткән һыҙлау ♦ тупой угол мат. йәйенке мөйөш
ТУПОКОНЕЧНЫЙ, -ая, -ое тупаҡ башлы, тупаҡ осло
ТУПОЛОБЫЙ, -ая, -ое разг., пренебр. аңра, аңһыҙ
ТУПОНОСЫЙ, -ая, -ое тупаҡ (киң) башлы; (о человеке) тупаҡ танаулы; тупоносые ботинки тупаҡ башлы ботинка
ТУПОСТЬ ж 1. үтмәҫлек, тупаҡлыҡ; тупость ножа бысаҡтың үтмәҫлеге 2. перен. (непонятливость ) аңралыҡ, тупаҫлыҡ, оңҡотлоҡ
ТУПОУГОЛЬНЫЙ, -ая, -ое мат. йәйенке мөйөшлө; тупоугольный треугольник йәйенке мөйөшлө өсмөйөш
ТУПОУМИЕ с аңралыҡ, томаналыҡ
ТУПОУМНЫЙ, -ая, -ое аңра, томана (кеше)
ТУР I м; в разн. знач. тур; пригласить на тур вальса вальс турына саҡырыу; второй тур олимпиады олимпиаданың икенсе туры; первый тур выборов һайлауҙарҙың беренсе туры; тур по Европе Европа буйлап тур
ТУР II м тур (1. нәҫеле ҡороған ҡырағай цгеҙ 2. Кавказдағы тау тәкәһе)
ТУР III м тур (1. эсенә таш һәм кәҫ тултырыла торған һәм гидротехникала ҡулланылған црмә кәрзин 2. тау башына беренсе булып кц-тәрелгән альпинистарҙыц таштарҙан өйгән пирамидаһы)
ТУРА ж тура (шахмат фигураһы, ладья)
ТУРБАЗА ж (туристическая база) турбаза
524