Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 491
Поиск по словарям
БӘҘИҒ
Билдәле, ап-асыҡ. □ Очевидный, явный, несомненный. Бәдиһи эш. Бәдиһи куренеш.
БӘДИҺИ II [фарс. (Р.: очевидность; И.: obviousness; T.: bedihiyat) и.
Асыҡ билдәле хәҡиҡәт. □ Очевидность, явность, несомненность, аксиома. Бәдиһи килтереу.
БӘДНАМ [фарс. (Р: дурная слава; И.: ill fame; T: bednam) и. иҫк. кит.
Насар даны таралған исем; яманат. □ Дурная слава, позор, плохая репутация. Бәднам йөрөтөу. ■ Нисә йөҙ йыл иҙелдегеҙ ҡара пәрҙәләр аҫтында булып мәхрум хөрриәттән, өйөлгән тау кеуек бәднамдар аҫтында итеп туҙем. Д. Юлтый.
БӘДӘЛ [ғәр. J^| (Р: возмещение; И.: compensation; T.: bedel) и. иҫк.
1. Берәй нәмә өсөн түләнгән аҡса; взнос түләү. □ Возмещение, замена, эквивалент; компенсация. Ағзалыҡ бәдәле. Бәдәлгә аҡса алыу. ■ [Ағалары — Йософҡа:] Ялған төшлә уҙеңде һөйҙөрҙөгөң, был [яфалы] көн шуның бәдәлелер. «Йософ вә Зөлайха». [Хөсәйенов:] Мин ул йәмғиәткә йылына 80 тин көмөш ағзалыҡ бәдәле туләйем. С. Агиш.
2. Кешенең башҡа берәүгә ялланып хажға барыуы. □ Наёмное паломничество в Мекку (желающий совершить хадж в Мекку нанимает вместо себя за плату другого человека). Бәдәл хаж.
БӘДӘЛСЕ (Р: наёмный паломник в Мекку; И.: hired pilgrim to Месса; T.: bedel) и. дини
Кешегә ялланып хажға йөрөүсе. □ Наёмный паломник в Мекку (желающий совершить хадж в Мекку нанимает вместо себя другого человека за определённую плату). Бәдәлсе булып хажға барыу.
БӘДӘН I [ғәр. (Р: туловище; И.: body, figure; T.: beden) и. иҫк.
Тән, кәүҙә. □ Туловище, стан; тело, һимеҙ бәдән. ■ Уның [Толомбайҙың] улы Уралбай, ашаулығы урамдай, бәдәне һимеҙ тулалы, ятһа урынынан тора алмай. «Башҡорт шәжәрәләре».
БӘДӘН II (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Үҫәргән ҡәбиләһе аймағы. □ Бэдэн (название родового подразделения башкир племени усерган). Бәдән аймағы башҡорто.
БӘДӘНИ [ғәр. (Р: телесный; И.: corporal; T: bedenî) с. иҫк.
Кәүҙәгә, тәнгә мөнәсәбәтле. □ Телесный, физический. Бәдәни тәрбиә.
БӘДӘНЛЕ (Р: дородный; И.: portly; Т: bedenli) с. иҫк.
Ҙур кәүҙәле. □ Дородный, рослый, статный. Бәдәнле кеше.
БӘДӘҮИ I [ғәр. с. ҡар. бәҙәүи I. Бәдәуи тормош. Бәдәуи ғәрәп. ■ Хужалығы иң төшөнкө яҡтарҙа мал аҫраусылыҡ бәдәуи хәлдә була. Ғ. Ғисмәти.
БӘДӘҮИ II [ғәр. £*] и. ҡар. бәҙәүи II. Бәдәуи ғәрәп. Бәдәуи ҡатын. Бәдәуи кейеме. Ғәрәбстан далаларында бәдәуиҙәр йәшәгән.
БӘҘАҒӘТ [ғәр. (Р: начало; И.: beginning, origin; T.: başlangıç) и. кит. иҫк.
Башланғыс. □ Начало. ■ Әгәр булһа берәуҙең бер аҙ ғәре, был бәҙағәттән арҡа биреп ҡасыр имде. Бәйеттән.
БӘҘЕ и. диал. ҡар. ҡаҡы. Бәҙе ашау.
БӘҘЕЛ [ғәр. Л] и. иҫк. ҡар. бүләк I.
Бәҙел биреу.
БӘҘЕР [ғәр. jA?] (Р: полная луна; И.: full moon; T: bedir) и. иҫк.
Ун дүрт көнлөк ай, тулған ай. □ Полная луна (четырнадцатидневная луна). Бөгөн куктә бәҙер.
БӘҘЕРЕБӘНЕЖ [фарс. (Р: круглые пуговицы на ножке; И.: kind of a round button; T: düğme) и. иҫк.
Һабаҡлы йомро төймә. □ Круглые пуговицы на ножке. ■ Әхмәт байҙар кеуек, хәҙер бер бәҙеребәнежгә бер ҡуй тиреһе алып булмай. Ғ. Ғүмәр.
БӘҘИҒ [ғәр. (Р: изумительный; И.: fine; T: mükemmel, bedi) с. иҫк. кит.
Бик яҡшы, гүзәл. □ Изумительный, прекрасный. Бәҙиғ зат.
491
Билдәле, ап-асыҡ. □ Очевидный, явный, несомненный. Бәдиһи эш. Бәдиһи куренеш.
БӘДИҺИ II [фарс. (Р.: очевидность; И.: obviousness; T.: bedihiyat) и.
Асыҡ билдәле хәҡиҡәт. □ Очевидность, явность, несомненность, аксиома. Бәдиһи килтереу.
БӘДНАМ [фарс. (Р: дурная слава; И.: ill fame; T: bednam) и. иҫк. кит.
Насар даны таралған исем; яманат. □ Дурная слава, позор, плохая репутация. Бәднам йөрөтөу. ■ Нисә йөҙ йыл иҙелдегеҙ ҡара пәрҙәләр аҫтында булып мәхрум хөрриәттән, өйөлгән тау кеуек бәднамдар аҫтында итеп туҙем. Д. Юлтый.
БӘДӘЛ [ғәр. J^| (Р: возмещение; И.: compensation; T.: bedel) и. иҫк.
1. Берәй нәмә өсөн түләнгән аҡса; взнос түләү. □ Возмещение, замена, эквивалент; компенсация. Ағзалыҡ бәдәле. Бәдәлгә аҡса алыу. ■ [Ағалары — Йософҡа:] Ялған төшлә уҙеңде һөйҙөрҙөгөң, был [яфалы] көн шуның бәдәлелер. «Йософ вә Зөлайха». [Хөсәйенов:] Мин ул йәмғиәткә йылына 80 тин көмөш ағзалыҡ бәдәле туләйем. С. Агиш.
2. Кешенең башҡа берәүгә ялланып хажға барыуы. □ Наёмное паломничество в Мекку (желающий совершить хадж в Мекку нанимает вместо себя за плату другого человека). Бәдәл хаж.
БӘДӘЛСЕ (Р: наёмный паломник в Мекку; И.: hired pilgrim to Месса; T.: bedel) и. дини
Кешегә ялланып хажға йөрөүсе. □ Наёмный паломник в Мекку (желающий совершить хадж в Мекку нанимает вместо себя другого человека за определённую плату). Бәдәлсе булып хажға барыу.
БӘДӘН I [ғәр. (Р: туловище; И.: body, figure; T.: beden) и. иҫк.
Тән, кәүҙә. □ Туловище, стан; тело, һимеҙ бәдән. ■ Уның [Толомбайҙың] улы Уралбай, ашаулығы урамдай, бәдәне һимеҙ тулалы, ятһа урынынан тора алмай. «Башҡорт шәжәрәләре».
БӘДӘН II (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Үҫәргән ҡәбиләһе аймағы. □ Бэдэн (название родового подразделения башкир племени усерган). Бәдән аймағы башҡорто.
БӘДӘНИ [ғәр. (Р: телесный; И.: corporal; T: bedenî) с. иҫк.
Кәүҙәгә, тәнгә мөнәсәбәтле. □ Телесный, физический. Бәдәни тәрбиә.
БӘДӘНЛЕ (Р: дородный; И.: portly; Т: bedenli) с. иҫк.
Ҙур кәүҙәле. □ Дородный, рослый, статный. Бәдәнле кеше.
БӘДӘҮИ I [ғәр. с. ҡар. бәҙәүи I. Бәдәуи тормош. Бәдәуи ғәрәп. ■ Хужалығы иң төшөнкө яҡтарҙа мал аҫраусылыҡ бәдәуи хәлдә була. Ғ. Ғисмәти.
БӘДӘҮИ II [ғәр. £*] и. ҡар. бәҙәүи II. Бәдәуи ғәрәп. Бәдәуи ҡатын. Бәдәуи кейеме. Ғәрәбстан далаларында бәдәуиҙәр йәшәгән.
БӘҘАҒӘТ [ғәр. (Р: начало; И.: beginning, origin; T.: başlangıç) и. кит. иҫк.
Башланғыс. □ Начало. ■ Әгәр булһа берәуҙең бер аҙ ғәре, был бәҙағәттән арҡа биреп ҡасыр имде. Бәйеттән.
БӘҘЕ и. диал. ҡар. ҡаҡы. Бәҙе ашау.
БӘҘЕЛ [ғәр. Л] и. иҫк. ҡар. бүләк I.
Бәҙел биреу.
БӘҘЕР [ғәр. jA?] (Р: полная луна; И.: full moon; T: bedir) и. иҫк.
Ун дүрт көнлөк ай, тулған ай. □ Полная луна (четырнадцатидневная луна). Бөгөн куктә бәҙер.
БӘҘЕРЕБӘНЕЖ [фарс. (Р: круглые пуговицы на ножке; И.: kind of a round button; T: düğme) и. иҫк.
Һабаҡлы йомро төймә. □ Круглые пуговицы на ножке. ■ Әхмәт байҙар кеуек, хәҙер бер бәҙеребәнежгә бер ҡуй тиреһе алып булмай. Ғ. Ғүмәр.
БӘҘИҒ [ғәр. (Р: изумительный; И.: fine; T: mükemmel, bedi) с. иҫк. кит.
Бик яҡшы, гүзәл. □ Изумительный, прекрасный. Бәҙиғ зат.
491