Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 490
Поиск по словарям
БӘҒИЛ
БӘҒИЛ [ғәр. J*j] и. ҡар. ҡасыр. Бәғилгә йөк тейәу.
БӘҒҮЛӘН и. диал. ҡар. бәпембә 1. ■ Бә-ғуләндең һабағын ауыҙға ҡабып, бәп-бәп бәғулән, тип ҡабат-ҡабат әйтһәң, бөгәрләнә. Экспедиция материалдарынан.
БӘҒӘНӘШ I (Р.: воронец колосовидный; И.: baneberry; T.: baneberry) и. бот.
Ышыҡ урында, йүкә араһында ҡапрайып үҫкән киртләс япраҡлы, мурт ботаҡлы күп йыллыҡ үлән (тамырын ҡайнатып әсәләр)', салауат тамыры, көртбаҫар. □ Воронец колосовидный (лат. Actaea spicata). Бәғәнәш тамырын ҡаҙып алыу.
БӘҒӘНӘШ II (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Бөрйән ҡәбиләһе аймағы. □ Бэгэнэш (название родового подразделения башкир племени бурзян). Бәғәнәш аймағы башҡорто.
БӘД [фарс. 4>] (Р: плохой; И.: bad, poor; T.: kötü, bed) с. иҫк. кит.
Насар, яман. □ Плохой, скверный. Бәд уй. ■ Дәуләттә әҙәм бармы ҡотормаған, эҫтәрен бәд гөманға тултырмаған. М. Аҡмулла. Ни кем бер бәд мәҙһәб ҡылыс менән уҙ башын сапҡылап бөтөргән, ҡандары аҡҡан. М. Өмөтбаев.
БӘДАИ [ғәр. (Р: начальный; И.: primary; Т.: ilk, bed) с.
Баштағы, тәүге. □ Начальный, первоначальный. Бәдаи һуҙ.
БӘДАСЫЛ [фарс.-ғәр. =»' л>] (Р: низкого происхождения; И.: of low origin; T: bedasl) c.
Түбән нәҫелле, насар сығышлы. □ Низкого происхождения. Бәдасыл кеше. Бәдасыл булыу.
БӘДБУЙ [фарс. (Р: вонь; И.: stink; T: pis koku) и. иҫк.
Һаҫыҡ еҫ. □ Вонь, зловоние. Бәдбуйҙы бөтөрөу.
БӘДБӘХЕТ [фарс. (Р: несчастный; И.: unfortunate; T: bedbaht) с.
1. Ҡәһәрле, ҡәбәхәт. □ Несчастный; злополучный; злосчастный; проклятый, окаянный. Бәдбәхет кеше. Бәдбәхет бәндә. ■ Ҡарт көнөмдә битемә ҡара яҡты бәдбәхет ҡыҙыҡай! Ух! — тип екеренгән Олоғ-атай. Н. Иҙелбай.
2. Әрләгәндә әйтелә. □ Негодяй, мерзавец. Бәдбәхет дошман. ■ Тфу, бәдбәхет! — тип Иҫәнғол хажиҙың вариҫы Кавказ батшаһының вариҫына лас итеп төкөрөп сығып китте. М. Кәрим.
БӘДГӨМАН I [фарс. lMa?] (Р: подозрение; И.: mean trick; T: pislik) и. иҫк.
Насар уй. □ Подозрение; плохое, дурное, пакость. Бәдгөман уйлау. Бәдгөман ҡылыу.
БӘДГӨМАН II [фарс. (р: подозрительный; И.: nasty; T: kötü) с.
Насар уйлы. □ Подозрительный, дурной, скверный, пакостный. Бәдгөман әҙәм. Бәдгөман булыу.
БӘДДОҒА [фарс. -^] (Р: проклятие; И.: damnation; T: beddua) и.
Насар теләк, ҡарғыш. □ Проклятие, анафема. Бәддоғаҡылыу.Бәддоғауҡыу. ■ Фәузиә бойоҡто... Бының сәбәбен аңлап торған Шәмсениса инәй Айсыуаҡты төтәҫләне: «Әҙәмдең аяулы балаһын рәнйетһәң, бәддоға уҡырмын мин һиңә ».Т. Килмөхәмәтов. [Әсә:] Ашҡа таш менән атаһың килһә, кит. Бәддоға уҡырмын. И. Абдуллин.
БӘДЕҮӘМ [ғәр.-фарс. e'jA?] (Р: бадуам; И.: name of a religious book; T: dini kitap) и. дини
Мәҙрәсәлә дәреслек булып йөрөгән көйлө дин китабы. □ Бадуам (религиозная книга). Бәдеуәм уҡыу.
БӘДЕҮӘМСЕ (Р: сторонник кадимизма; И.: adherent of old Islamic teaching methods; T: eski dini eğitim usulü taraftarı) и. иҫк.
Ҡәҙимге ысул менән уҡытыу яҡлы кеше. □ Сторонник кадимизма (старых религиозно-схоластических методов обучения). Бәдеуәмселәр ҡарашы.
БӘДИҺИ I [фарс. (Р: очевидный; И.: obvious; T: bedihi) с.
490
БӘҒИЛ [ғәр. J*j] и. ҡар. ҡасыр. Бәғилгә йөк тейәу.
БӘҒҮЛӘН и. диал. ҡар. бәпембә 1. ■ Бә-ғуләндең һабағын ауыҙға ҡабып, бәп-бәп бәғулән, тип ҡабат-ҡабат әйтһәң, бөгәрләнә. Экспедиция материалдарынан.
БӘҒӘНӘШ I (Р.: воронец колосовидный; И.: baneberry; T.: baneberry) и. бот.
Ышыҡ урында, йүкә араһында ҡапрайып үҫкән киртләс япраҡлы, мурт ботаҡлы күп йыллыҡ үлән (тамырын ҡайнатып әсәләр)', салауат тамыры, көртбаҫар. □ Воронец колосовидный (лат. Actaea spicata). Бәғәнәш тамырын ҡаҙып алыу.
БӘҒӘНӘШ II (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Бөрйән ҡәбиләһе аймағы. □ Бэгэнэш (название родового подразделения башкир племени бурзян). Бәғәнәш аймағы башҡорто.
БӘД [фарс. 4>] (Р: плохой; И.: bad, poor; T.: kötü, bed) с. иҫк. кит.
Насар, яман. □ Плохой, скверный. Бәд уй. ■ Дәуләттә әҙәм бармы ҡотормаған, эҫтәрен бәд гөманға тултырмаған. М. Аҡмулла. Ни кем бер бәд мәҙһәб ҡылыс менән уҙ башын сапҡылап бөтөргән, ҡандары аҡҡан. М. Өмөтбаев.
БӘДАИ [ғәр. (Р: начальный; И.: primary; Т.: ilk, bed) с.
Баштағы, тәүге. □ Начальный, первоначальный. Бәдаи һуҙ.
БӘДАСЫЛ [фарс.-ғәр. =»' л>] (Р: низкого происхождения; И.: of low origin; T: bedasl) c.
Түбән нәҫелле, насар сығышлы. □ Низкого происхождения. Бәдасыл кеше. Бәдасыл булыу.
БӘДБУЙ [фарс. (Р: вонь; И.: stink; T: pis koku) и. иҫк.
Һаҫыҡ еҫ. □ Вонь, зловоние. Бәдбуйҙы бөтөрөу.
БӘДБӘХЕТ [фарс. (Р: несчастный; И.: unfortunate; T: bedbaht) с.
1. Ҡәһәрле, ҡәбәхәт. □ Несчастный; злополучный; злосчастный; проклятый, окаянный. Бәдбәхет кеше. Бәдбәхет бәндә. ■ Ҡарт көнөмдә битемә ҡара яҡты бәдбәхет ҡыҙыҡай! Ух! — тип екеренгән Олоғ-атай. Н. Иҙелбай.
2. Әрләгәндә әйтелә. □ Негодяй, мерзавец. Бәдбәхет дошман. ■ Тфу, бәдбәхет! — тип Иҫәнғол хажиҙың вариҫы Кавказ батшаһының вариҫына лас итеп төкөрөп сығып китте. М. Кәрим.
БӘДГӨМАН I [фарс. lMa?] (Р: подозрение; И.: mean trick; T: pislik) и. иҫк.
Насар уй. □ Подозрение; плохое, дурное, пакость. Бәдгөман уйлау. Бәдгөман ҡылыу.
БӘДГӨМАН II [фарс. (р: подозрительный; И.: nasty; T: kötü) с.
Насар уйлы. □ Подозрительный, дурной, скверный, пакостный. Бәдгөман әҙәм. Бәдгөман булыу.
БӘДДОҒА [фарс. -^] (Р: проклятие; И.: damnation; T: beddua) и.
Насар теләк, ҡарғыш. □ Проклятие, анафема. Бәддоғаҡылыу.Бәддоғауҡыу. ■ Фәузиә бойоҡто... Бының сәбәбен аңлап торған Шәмсениса инәй Айсыуаҡты төтәҫләне: «Әҙәмдең аяулы балаһын рәнйетһәң, бәддоға уҡырмын мин һиңә ».Т. Килмөхәмәтов. [Әсә:] Ашҡа таш менән атаһың килһә, кит. Бәддоға уҡырмын. И. Абдуллин.
БӘДЕҮӘМ [ғәр.-фарс. e'jA?] (Р: бадуам; И.: name of a religious book; T: dini kitap) и. дини
Мәҙрәсәлә дәреслек булып йөрөгән көйлө дин китабы. □ Бадуам (религиозная книга). Бәдеуәм уҡыу.
БӘДЕҮӘМСЕ (Р: сторонник кадимизма; И.: adherent of old Islamic teaching methods; T: eski dini eğitim usulü taraftarı) и. иҫк.
Ҡәҙимге ысул менән уҡытыу яҡлы кеше. □ Сторонник кадимизма (старых религиозно-схоластических методов обучения). Бәдеуәмселәр ҡарашы.
БӘДИҺИ I [фарс. (Р: очевидный; И.: obvious; T: bedihi) с.
490