Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 860
Поиск по словарям
КҮСЕР
кала Ныязғол байҙың оло бисәһе Рәхимә, уртансы бисәһе Ғәзимә, эргәләренә йәш бисә Миңлекәйҙең ҡыҙы Хаятты алып, кусер ултыртып килеп төштөләр. Һ. Дәүләтшина.
КҮСЕР II (Р.: перелётный; И.: migratory; T.: göçmen) с.
Көҙөн йылы яҡҡа осоп китә торған; күсмә. □ Перелётный. Кусер ҡоштар тауышы. Кусер ҡоштар туплана.
КҮСЕРГЕЛӘҮ (күсергелә-) (Р.: перетащить; И.: drag over; T.: yerini deiştirmek) ҡ.
Бер тегеләй, бер былай күсереү, ваҡыт-ваҡыт урынын алыштырыу. □ Перетащить, перевозить, передвигать кого-что. Бер һулға, бер уцға кусергеләу. Диванды кусергеләу. Әйберҙе кусергеләу.
КҮСЕРГЕС I (Р: образец; И.: standard, model; T.: örnek) и.
1. Сигә торған өлгө. □ Образец, узор (для вышивания). Кусергес эшләу. Кусергесен алыу.
2. полигр. Ишәйтеп яҙа торған ҡара ҡағыҙ; копирка. □ Копировальная бумага. Кусергес ҡуйып яҙыу. Кусергес менән төшөрөу.
3. Өлгө, кейем өлгөһө. □ Выкройка. Кусергес буйынса бесеу. Кусергес әҙерләу.
КҮСЕРГЕС II (Р: передаточный механизм; И.: gear; T.: vites) и. тех.
Күсерә торған механизм. □ Передаточный механизм. Винтлы кусергес.
КҮСЕРГЕСЛЕ (Р: передаточный; И.: gear; T.: vitesli) с.
Күсергесе булған. □ Передаточный, с передаточным механизмом.
КҮСЕРГЕСТӘР ТАРТМАҺЫ (Р: короб ка передач; И.: gear box; T.: vites kutusu) и.
Тиҙлекте алмаштырыу өсөн ҡулланылған механизм. □ Коробка передач. Кусергестәр тартмаһы боҙолған. ■ Еңел машиналарҙың ҡайһы берҙәрендә (автоматикалыларында) кусергестәр ҡабы (тартмаһы) икенсе төрлө була. Ғаилә календарынан.
КҮСЕРЕК (күсереге) и. һөйл. ҡар. күсермә. Кусереген биреу. Документтың кусереген яһау.
КҮСЕРЕЛЕҮ (күсерел-) ҡ. төш. ҡар. күсереү 1—6, 8. страд, от күсереү 1—6, 8. Дәрес төштән һуңға кусерелде. ■ Был манифестың уҙе тотошлай мосолман телендә,
йәғни төрөксәгә кусерелеп баҫтырылған. Һ. Дәүләтшина. Элекке фермалар ҙа, келәттәр ҙә, леспромхоздар ҙа яйлап шул уҙәктәргә кусерелә. Р. Камал.
КҮСЕРЕЛМӘЛЕ (Р: переносный; И.: movable; T: menkul) с.
1. Күсереп йөрөтә торған. □ Переносный, движимый. Кусерелмәле мебель.
2. ҡар. күсмә. Кусерелмәле китапхана.
КҮСЕРЕНКЕРӘҮ (күсеренкерә-) (Р: чуть-чуть передвигать; И.: move a little; T: azıcık göçürmek) ҡ.
Саҡ-саҡ ҡына урынынан шылдырыу, күсерә биреү. □ Чуть-чуть передвигать. Урындыҡты кусеренкерәп ултыртыу.
КҮСЕРЕП АЛЫУ (күсереп ал-) (Р: списать, переписать что (в один приём)', И.: сору; T: kopya yapmak, yazmak) ҡ.
Нимәнелер (бер тапҡыр) күсереү. □ Списать, переписать что (в один приём). Мәсьәләне кусереп алыу.
КҮСЕРЕП БИРЕҮ (күсереп бир-) (Р: переписать что (для кого-л.)', И.: сору; T: kopya yapmak, yazmak) ҡ.
Кемгәлер нимәнелер күсереп тапшырыу. □ Переписать что (для кого-л.). Йырҙың тексын кусереп биреу.
КҮСЕРЕП ТОРОУ (күсереп тор-) (Р: переместить кого-что', И.: relocate; T: kaydırmak) ҡ.
1. Ваҡытлыса кемделер, нимәнелер күсереү. □ Переместить кого-что; передвинуть (на время). Шкафты кусереп тороу. Лаборантты башҡа эшкә кусереп тороу.
2. Алмаштырыу. □ Переключать. Кер йыуыу машинаһының әйләнеу тиҙлеген кусереп тороу.
КҮСЕРЕП УЛТЫРТЫУ (күсереп ултыр-) (Р: пересадить; И.: transplant; T.: gö-çermek, dikmek) ҡ.
1. Үҫемлек, йәшелсәне ҡаҙып алып икенсе урынға ултыртыу. □ Пересадить. // Пересадка. Гөлдө кусереп ултыртыу. Рассаданы кусереп ултыртыу. Еләкте кусереп ултыртыу. И Кусереп ултыртһаң, яңы ерҙә ағастың да йәше генә ерегеп уҫә. Ә. Хәкимов.
860
кала Ныязғол байҙың оло бисәһе Рәхимә, уртансы бисәһе Ғәзимә, эргәләренә йәш бисә Миңлекәйҙең ҡыҙы Хаятты алып, кусер ултыртып килеп төштөләр. Һ. Дәүләтшина.
КҮСЕР II (Р.: перелётный; И.: migratory; T.: göçmen) с.
Көҙөн йылы яҡҡа осоп китә торған; күсмә. □ Перелётный. Кусер ҡоштар тауышы. Кусер ҡоштар туплана.
КҮСЕРГЕЛӘҮ (күсергелә-) (Р.: перетащить; И.: drag over; T.: yerini deiştirmek) ҡ.
Бер тегеләй, бер былай күсереү, ваҡыт-ваҡыт урынын алыштырыу. □ Перетащить, перевозить, передвигать кого-что. Бер һулға, бер уцға кусергеләу. Диванды кусергеләу. Әйберҙе кусергеләу.
КҮСЕРГЕС I (Р: образец; И.: standard, model; T.: örnek) и.
1. Сигә торған өлгө. □ Образец, узор (для вышивания). Кусергес эшләу. Кусергесен алыу.
2. полигр. Ишәйтеп яҙа торған ҡара ҡағыҙ; копирка. □ Копировальная бумага. Кусергес ҡуйып яҙыу. Кусергес менән төшөрөу.
3. Өлгө, кейем өлгөһө. □ Выкройка. Кусергес буйынса бесеу. Кусергес әҙерләу.
КҮСЕРГЕС II (Р: передаточный механизм; И.: gear; T.: vites) и. тех.
Күсерә торған механизм. □ Передаточный механизм. Винтлы кусергес.
КҮСЕРГЕСЛЕ (Р: передаточный; И.: gear; T.: vitesli) с.
Күсергесе булған. □ Передаточный, с передаточным механизмом.
КҮСЕРГЕСТӘР ТАРТМАҺЫ (Р: короб ка передач; И.: gear box; T.: vites kutusu) и.
Тиҙлекте алмаштырыу өсөн ҡулланылған механизм. □ Коробка передач. Кусергестәр тартмаһы боҙолған. ■ Еңел машиналарҙың ҡайһы берҙәрендә (автоматикалыларында) кусергестәр ҡабы (тартмаһы) икенсе төрлө була. Ғаилә календарынан.
КҮСЕРЕК (күсереге) и. һөйл. ҡар. күсермә. Кусереген биреу. Документтың кусереген яһау.
КҮСЕРЕЛЕҮ (күсерел-) ҡ. төш. ҡар. күсереү 1—6, 8. страд, от күсереү 1—6, 8. Дәрес төштән һуңға кусерелде. ■ Был манифестың уҙе тотошлай мосолман телендә,
йәғни төрөксәгә кусерелеп баҫтырылған. Һ. Дәүләтшина. Элекке фермалар ҙа, келәттәр ҙә, леспромхоздар ҙа яйлап шул уҙәктәргә кусерелә. Р. Камал.
КҮСЕРЕЛМӘЛЕ (Р: переносный; И.: movable; T: menkul) с.
1. Күсереп йөрөтә торған. □ Переносный, движимый. Кусерелмәле мебель.
2. ҡар. күсмә. Кусерелмәле китапхана.
КҮСЕРЕНКЕРӘҮ (күсеренкерә-) (Р: чуть-чуть передвигать; И.: move a little; T: azıcık göçürmek) ҡ.
Саҡ-саҡ ҡына урынынан шылдырыу, күсерә биреү. □ Чуть-чуть передвигать. Урындыҡты кусеренкерәп ултыртыу.
КҮСЕРЕП АЛЫУ (күсереп ал-) (Р: списать, переписать что (в один приём)', И.: сору; T: kopya yapmak, yazmak) ҡ.
Нимәнелер (бер тапҡыр) күсереү. □ Списать, переписать что (в один приём). Мәсьәләне кусереп алыу.
КҮСЕРЕП БИРЕҮ (күсереп бир-) (Р: переписать что (для кого-л.)', И.: сору; T: kopya yapmak, yazmak) ҡ.
Кемгәлер нимәнелер күсереп тапшырыу. □ Переписать что (для кого-л.). Йырҙың тексын кусереп биреу.
КҮСЕРЕП ТОРОУ (күсереп тор-) (Р: переместить кого-что', И.: relocate; T: kaydırmak) ҡ.
1. Ваҡытлыса кемделер, нимәнелер күсереү. □ Переместить кого-что; передвинуть (на время). Шкафты кусереп тороу. Лаборантты башҡа эшкә кусереп тороу.
2. Алмаштырыу. □ Переключать. Кер йыуыу машинаһының әйләнеу тиҙлеген кусереп тороу.
КҮСЕРЕП УЛТЫРТЫУ (күсереп ултыр-) (Р: пересадить; И.: transplant; T.: gö-çermek, dikmek) ҡ.
1. Үҫемлек, йәшелсәне ҡаҙып алып икенсе урынға ултыртыу. □ Пересадить. // Пересадка. Гөлдө кусереп ултыртыу. Рассаданы кусереп ултыртыу. Еләкте кусереп ултыртыу. И Кусереп ултыртһаң, яңы ерҙә ағастың да йәше генә ерегеп уҫә. Ә. Хәкимов.
860