Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 919
Поиск по словарям
кәтмән
КӘСӘФӘТ и. ҡар. касафат. • Яҡшынан — инабат, ямандан — кәсәфәт. Мәҡәл.
КӘҪ (Р.: дёрн; И.: turf; T.: çim) и.
Сиҙәм ерҙең аҡтарылған ҡыртышы. □ Дёрн. Кәҫ ҡатламы. Кәҫ ҡырҡыу. ■ Усаҡ-тыц ел уре яғында арыраҡ өйөлгән кәҫ өҫтөнә ултырған Айбулат ҡағыҙға төргән тәмәкеһенең ҡуйы төтөнөн һауаға боролдатты. Һ. Дәүләтшина. Эй, шатланып һайрай һары тушкәй, һөргән ерҙең дымлы кәҫендә. X. Назаров. Улар [ярыш судьялары], һәр майҙанды ентекләп тикшереп, һәр бер кәҫкә иғтибар итеп, тәрәнлеген улсәп, бураҙна баштарын байҡап сыға. Картотека фондынан.
КӘҪ КИҪКЕС (Р.: дернорез; И.: turf cutter; T.: çim kesen saban) u.
Кәҫ киҫә һәм күтәрә торған һабан. □ Дернорез. Кәҫ киҫкес менән эшкәртеу. Кәҫ кискес ҡулланыу.
КӘҪЛЕ (Р: дерновый; И.: turf; T.: çimli) с.
Кәҫе бар. □ Дерновый. Кәҫле тупраҡ. Кәҫле ялан. Кәҫле булыу.
КӘҪЛӘНДЕРЕҮ (кәҫләндер-) (Р: превратить в дёрн; И.: turn into sod; T.: çimlendirmek) ҡ.
Кәҫкә әйләндереү. □ Превратить в дёрн. Кәҫләндереп бөтөу. Кәҫләндереп ташлау. Ерҙе кәҫләндереу. Үлән сәсеп кәҫләндереу.
КӘҪЛӘНЕҮ (кәҫлән-) (Р: превращаться в дёрн; И.: become turf; T.: keseklenmek) ҡ.
Кәҫкә әйләнеү. □ Превращаться в дёрн. Кәҫләнеп бөткән. Кәҫләнеп бара. Кәҫләнгән тупраҡ.
КӘҪЛӘҮ (кәҫлә-) (Р: делать дёрн; И.: make sod; T.: keseklemek) ҡ.
Кәҫ яһау, кәҫкә әйләндереү. □ Делать дёрн, превратить в дёрн. Кәҫләп ҡуйыу. Эррозияға ҡаршы кәҫләу. Үлән сәсеп кәҫләу.
КӘҪ ӨЙ и. ҡар. ер өй.
КӘҪТАҠТА и. ҡар. кәҫ таҡтаһы.
КӘҪТӘНДӘЙ с. ҡар. киҫтәндәй.
КӘҪӘ БАЛ (Р: перезимовавший в улье мёд; И.: wintered honey; T.: arı kovanında kışlamış bal) u.
Умартала ҡышлаған бал. □ Перезимовавший в улье мёд. Кәҫә бал алыу. Кәҫә бал ашау. Кәҫә бал менән сәй эсеу.
КӘҪ ЯБЫУ (кәҫ яп-) (Р: обдёрнить; И.: cover with sod; T.: kesek ile kapamak) ҡ.
Кәҫ менән ҡаплау. □ Обдёрнить. Кәҫ ябылған тубә.
КӘТЕРМӘС (Р: сухари; И.: dried crust; rusk; T.: galeta) и.
Киптерелгән телемле икмәк; шөкәрә, сохарый. □ Сухари. Кәтермәс кимереу. Бер тоҡ кәтермәс. Юлға кәтермәс әҙерләу.
КӘТИЛКӘ [рус. каталка] (Р: жернова; И.: millstone; T.: değirmen taşı) и. диал.
Иген ташы. □ Жернова. Кәтилкәһен алыштырыу.
КӘТИП (кәтибе) [ғәр. 4^] (Р: писатель; И.: author; T.: kâtip) и. иҫк.
1. Яҙыусы, әҙип. □ Писатель. Танылған кәтип. Кәтип менән осрашыу.
2. Эш ҡағыҙҙары яҙыу эшендәге кеше. □ Секретарь. И Мәжлестә төлкө — кәтип, буре — рәйес. М. Ғафури.
КӘТЛИТ [рус. котлета] и. һөйл. ҡар. котлет. Кәтлит ҡурыу. Кәтлит әҙерләу.
КӘТМЕК с. диал. ҡар. күпкәк (балаға ҡарата).
КӘТМӘ (Р: раковина ушная; И.: cochlea; T.: kulak salyangozu) и. диал.
Ҡолак ҡабырсағы. □ Раковина ушная. Усты ҡолаҡ кәтмәһенә ҡуйып тыңлау.
КӘТМӘЙЕҮ (кәтмәй-) (Р: выпячиваться; И.: punch out; T.: öne çıkmak) ҡ. һөйл.
Ҙур булып тупайып алға сығыу, тәзмәйеү (эскә ҡарата). □ Выпячиваться, выдаваться (о животе). Эсе кәтмәйеп сыҡҡан. Кәтмәйеп тора.
КӘТМӘН I (Р: мотыга; И.: hoe, mattock; T.: çapa) и.
1. Арҡыры башлы кәрәк рәүешендәге ҡорал; тәпке. □ Мотыга. Кәтмән менән картуф кумеу. ■ Кайҙандыр килеп сыҡҡан әсәһе Илгиҙәрҙең ҡулына кәтмән тотторҙо: «Бар, аҙ булһа ла кумә тор шул картуфты». Ф. Рәхимғолова. Эске яҡтан баҡсала
919
КӘСӘФӘТ и. ҡар. касафат. • Яҡшынан — инабат, ямандан — кәсәфәт. Мәҡәл.
КӘҪ (Р.: дёрн; И.: turf; T.: çim) и.
Сиҙәм ерҙең аҡтарылған ҡыртышы. □ Дёрн. Кәҫ ҡатламы. Кәҫ ҡырҡыу. ■ Усаҡ-тыц ел уре яғында арыраҡ өйөлгән кәҫ өҫтөнә ултырған Айбулат ҡағыҙға төргән тәмәкеһенең ҡуйы төтөнөн һауаға боролдатты. Һ. Дәүләтшина. Эй, шатланып һайрай һары тушкәй, һөргән ерҙең дымлы кәҫендә. X. Назаров. Улар [ярыш судьялары], һәр майҙанды ентекләп тикшереп, һәр бер кәҫкә иғтибар итеп, тәрәнлеген улсәп, бураҙна баштарын байҡап сыға. Картотека фондынан.
КӘҪ КИҪКЕС (Р.: дернорез; И.: turf cutter; T.: çim kesen saban) u.
Кәҫ киҫә һәм күтәрә торған һабан. □ Дернорез. Кәҫ киҫкес менән эшкәртеу. Кәҫ кискес ҡулланыу.
КӘҪЛЕ (Р: дерновый; И.: turf; T.: çimli) с.
Кәҫе бар. □ Дерновый. Кәҫле тупраҡ. Кәҫле ялан. Кәҫле булыу.
КӘҪЛӘНДЕРЕҮ (кәҫләндер-) (Р: превратить в дёрн; И.: turn into sod; T.: çimlendirmek) ҡ.
Кәҫкә әйләндереү. □ Превратить в дёрн. Кәҫләндереп бөтөу. Кәҫләндереп ташлау. Ерҙе кәҫләндереу. Үлән сәсеп кәҫләндереу.
КӘҪЛӘНЕҮ (кәҫлән-) (Р: превращаться в дёрн; И.: become turf; T.: keseklenmek) ҡ.
Кәҫкә әйләнеү. □ Превращаться в дёрн. Кәҫләнеп бөткән. Кәҫләнеп бара. Кәҫләнгән тупраҡ.
КӘҪЛӘҮ (кәҫлә-) (Р: делать дёрн; И.: make sod; T.: keseklemek) ҡ.
Кәҫ яһау, кәҫкә әйләндереү. □ Делать дёрн, превратить в дёрн. Кәҫләп ҡуйыу. Эррозияға ҡаршы кәҫләу. Үлән сәсеп кәҫләу.
КӘҪ ӨЙ и. ҡар. ер өй.
КӘҪТАҠТА и. ҡар. кәҫ таҡтаһы.
КӘҪТӘНДӘЙ с. ҡар. киҫтәндәй.
КӘҪӘ БАЛ (Р: перезимовавший в улье мёд; И.: wintered honey; T.: arı kovanında kışlamış bal) u.
Умартала ҡышлаған бал. □ Перезимовавший в улье мёд. Кәҫә бал алыу. Кәҫә бал ашау. Кәҫә бал менән сәй эсеу.
КӘҪ ЯБЫУ (кәҫ яп-) (Р: обдёрнить; И.: cover with sod; T.: kesek ile kapamak) ҡ.
Кәҫ менән ҡаплау. □ Обдёрнить. Кәҫ ябылған тубә.
КӘТЕРМӘС (Р: сухари; И.: dried crust; rusk; T.: galeta) и.
Киптерелгән телемле икмәк; шөкәрә, сохарый. □ Сухари. Кәтермәс кимереу. Бер тоҡ кәтермәс. Юлға кәтермәс әҙерләу.
КӘТИЛКӘ [рус. каталка] (Р: жернова; И.: millstone; T.: değirmen taşı) и. диал.
Иген ташы. □ Жернова. Кәтилкәһен алыштырыу.
КӘТИП (кәтибе) [ғәр. 4^] (Р: писатель; И.: author; T.: kâtip) и. иҫк.
1. Яҙыусы, әҙип. □ Писатель. Танылған кәтип. Кәтип менән осрашыу.
2. Эш ҡағыҙҙары яҙыу эшендәге кеше. □ Секретарь. И Мәжлестә төлкө — кәтип, буре — рәйес. М. Ғафури.
КӘТЛИТ [рус. котлета] и. һөйл. ҡар. котлет. Кәтлит ҡурыу. Кәтлит әҙерләу.
КӘТМЕК с. диал. ҡар. күпкәк (балаға ҡарата).
КӘТМӘ (Р: раковина ушная; И.: cochlea; T.: kulak salyangozu) и. диал.
Ҡолак ҡабырсағы. □ Раковина ушная. Усты ҡолаҡ кәтмәһенә ҡуйып тыңлау.
КӘТМӘЙЕҮ (кәтмәй-) (Р: выпячиваться; И.: punch out; T.: öne çıkmak) ҡ. һөйл.
Ҙур булып тупайып алға сығыу, тәзмәйеү (эскә ҡарата). □ Выпячиваться, выдаваться (о животе). Эсе кәтмәйеп сыҡҡан. Кәтмәйеп тора.
КӘТМӘН I (Р: мотыга; И.: hoe, mattock; T.: çapa) и.
1. Арҡыры башлы кәрәк рәүешендәге ҡорал; тәпке. □ Мотыга. Кәтмән менән картуф кумеу. ■ Кайҙандыр килеп сыҡҡан әсәһе Илгиҙәрҙең ҡулына кәтмән тотторҙо: «Бар, аҙ булһа ла кумә тор шул картуфты». Ф. Рәхимғолова. Эске яҡтан баҡсала
919