Академический словарь башкирского языка. Том V. Страница 62
Поиск по словарям
ҠАБАРЫНҠЫ-БАТЫНҠЫ
ле, матур танаулы ҡыҙға Йәнтимер ҡырҙан бер нисә тапҡыр ҡарап алды. М. Кәрим.
2. Ҡабарып, күпереп, күтәрелеп торған (сәс һ.б. ҡарата). □ Пышный (о волосах и т. п.). Ҡабарынҡы сәс. Ҡабарынҡы мендәр. Ҡабарынҡы биҙәктәр. Ҡабарынҡы болоттар ҡарайғандан-ҡарайҙы. ■ Мин, урамды тотош япҡан ҡабарынҡы ҡаҙ уләндәренә кинәнеп баҫа-баҫа, ашыҡмай ғына шул яҡҡа табан атланым. 3. Биишева. [Ғәли Шәмиғолов I ҡуйы ҡара ҡашлы, ҡара мыйыҡлы, ҡабарынҡы оҙон сәсле кеше ине. Я. Хамматов.
3. кусм. Саманан, ғәмәлдән арттырылған; ҡабартылған. □ Пышный, напыщенный, высокопарный, громкий, риторический. Ҡабарынҡы һуҙҙәр. Шағирҙарҙың һәр турәне маҡтау ы, ҡабарынҡы һуҙҙәр яуҙырыуы тамам ялҡытты.
4. мат. Ике яғы ҡабарып, дуғаланып торған. □ Выпуклый. Ҡабарынҡы есем. Ҡабарынҡы купмөйөш.
ҠАБАРЫНҠЫ-БАТЫНҠЫ (Р.: выпукло-вогнутый; И.: protuberant-concave; Т.: bir tarafı içbükey, bir tarafı dışbükey) c.
Бер яғы ҡабарып, икенсе яғы батып торған. □ Выпукло-вогнутый. Ҡабарын-ҡы-батынҡы линза. Ҡабарынкы-батынкы быяла.
ҠАБАРЫНҠЫЛАНДЫРЫУ (ҡаба-рынҡыландыр-) (Р.: делать выпуклым; И.: make protuberant; T.: kabartma etmek) ҡ.
Ҡабарынҡы итеү. □ Делать выпуклым что. Сәстәрҙе ҡабарынҡыландырыу.
ҠАБАРЫНҠЫЛАНЫУ (ҡабарынҡы-лан-) (Р: становиться выпуклым; И.: become prominent; T.: kabartma olmak) ҡ.
Ҡабарынҡы булыу; күпереп, ҡалҡып тороу. □ Становиться выпуклым, пушиться, вздуваться. Ҡабарынкыланып торған ирендәр. Ҡабарынкыланып ятҡан мендәрҙәр өйгә бер йәм бирә ине.
ҠАБАРЫНҠЫЛЫҠ (ҡабарынҡылығы) (Р: выпуклость; И.: protuberance; T.: dışbükeylik) и.
1. Ҡалҡып, ҡабарып торғанлыҡ. □ Выпуклость. Линзаның ҡабарынҡылығы.
2. Тумалаҡланып, тумпайып торғанлыҡ.
□ Пухлость. Мендәрҙең ҡабарынҡылығы.
3. Ҡабарып, күпереп торғанлыҡ.
□ Пышность. Сәстең ҡабарынҡылығы.
4. кусм. Саманан, ғәмәлдән арттырылғанлыҡ. □ Пышность, напыщенность. Һуҙ-ҙәрҙең ҡабарынҡылығы. Телмәрҙең ҡабарынҡылығы.
5. мат. Есемдең дуғаланып, ҡабарып торғанлығы. □ Выпуклость. Ҡупмөйөштөң ҡабарынҡылығы.
ҠАБАРЫНЫУ (ҡабарын-) (Р: распушиться; И.: get fluffed up; T: kabarmak) ҡ.
1. Асыу белдереп, һырт йөнөн ҡабартыу (ҡоштарға ҡарата). □ Распушиться, встопорщить перья (о птицах). Ҡуркә ҡабарынды.
2. кусм. Асыуланып турһайыу, туҙыныу.
□ Рассердиться, надуться, скандалить, горячиться. Ҡабарына биреу. Ҡабарынып китеу. ■ Морат тамам арығандай булды, ләкин ғәрлегенән һаман ҡабарына бирә. И. Ниғмәтуллин. Кәрәкмәгән урында ла ҡабарынып, юҡҡа-барға бәйләнеп йөрөй торған Рауил килеп етеу менән Әхмәтшаға тишерҙәй итеп ҡараны. М. Хужин.
3. кусм. Маҡтанып ҡуҡрайыу; кәпәренеү. □ Надуваться, принимать надменный вид. Ҡабарынып йөрөу. Ҡабарынып тороу. Ҡабарынып ултыра. ■ Ата куркә кеуек ҡабарынып, Ямал еңгә йөрөй ҡабарынып. Т. Арслан.
ҠАБАРЫНЫШЫУ (ҡабарыныш-) ҡ. урт. ҡар. ҡабарыныу, взаимн. от ҡабарыныу. Ҡабарынышып һөйләшәләр.
ҠАБАРЫП БЕШЕҮ (ҡабарып беш ) (Р: испечься пышным; И.: be baked well; T.: kabararak pişmek) ҡ.
Күпереп, уңып бешеү (икмәккә ҡарата).
□ Испечься пышным. Иген ишелеп уҫһен, икмәк ҡабарып бешһен! ■ Аштан һуң Альфреда абрикос компоты менән ҡабарып бешкән кумәстәр килтереп ҡуйҙы. Д. Юлтый.
62
ле, матур танаулы ҡыҙға Йәнтимер ҡырҙан бер нисә тапҡыр ҡарап алды. М. Кәрим.
2. Ҡабарып, күпереп, күтәрелеп торған (сәс һ.б. ҡарата). □ Пышный (о волосах и т. п.). Ҡабарынҡы сәс. Ҡабарынҡы мендәр. Ҡабарынҡы биҙәктәр. Ҡабарынҡы болоттар ҡарайғандан-ҡарайҙы. ■ Мин, урамды тотош япҡан ҡабарынҡы ҡаҙ уләндәренә кинәнеп баҫа-баҫа, ашыҡмай ғына шул яҡҡа табан атланым. 3. Биишева. [Ғәли Шәмиғолов I ҡуйы ҡара ҡашлы, ҡара мыйыҡлы, ҡабарынҡы оҙон сәсле кеше ине. Я. Хамматов.
3. кусм. Саманан, ғәмәлдән арттырылған; ҡабартылған. □ Пышный, напыщенный, высокопарный, громкий, риторический. Ҡабарынҡы һуҙҙәр. Шағирҙарҙың һәр турәне маҡтау ы, ҡабарынҡы һуҙҙәр яуҙырыуы тамам ялҡытты.
4. мат. Ике яғы ҡабарып, дуғаланып торған. □ Выпуклый. Ҡабарынҡы есем. Ҡабарынҡы купмөйөш.
ҠАБАРЫНҠЫ-БАТЫНҠЫ (Р.: выпукло-вогнутый; И.: protuberant-concave; Т.: bir tarafı içbükey, bir tarafı dışbükey) c.
Бер яғы ҡабарып, икенсе яғы батып торған. □ Выпукло-вогнутый. Ҡабарын-ҡы-батынҡы линза. Ҡабарынкы-батынкы быяла.
ҠАБАРЫНҠЫЛАНДЫРЫУ (ҡаба-рынҡыландыр-) (Р.: делать выпуклым; И.: make protuberant; T.: kabartma etmek) ҡ.
Ҡабарынҡы итеү. □ Делать выпуклым что. Сәстәрҙе ҡабарынҡыландырыу.
ҠАБАРЫНҠЫЛАНЫУ (ҡабарынҡы-лан-) (Р: становиться выпуклым; И.: become prominent; T.: kabartma olmak) ҡ.
Ҡабарынҡы булыу; күпереп, ҡалҡып тороу. □ Становиться выпуклым, пушиться, вздуваться. Ҡабарынкыланып торған ирендәр. Ҡабарынкыланып ятҡан мендәрҙәр өйгә бер йәм бирә ине.
ҠАБАРЫНҠЫЛЫҠ (ҡабарынҡылығы) (Р: выпуклость; И.: protuberance; T.: dışbükeylik) и.
1. Ҡалҡып, ҡабарып торғанлыҡ. □ Выпуклость. Линзаның ҡабарынҡылығы.
2. Тумалаҡланып, тумпайып торғанлыҡ.
□ Пухлость. Мендәрҙең ҡабарынҡылығы.
3. Ҡабарып, күпереп торғанлыҡ.
□ Пышность. Сәстең ҡабарынҡылығы.
4. кусм. Саманан, ғәмәлдән арттырылғанлыҡ. □ Пышность, напыщенность. Һуҙ-ҙәрҙең ҡабарынҡылығы. Телмәрҙең ҡабарынҡылығы.
5. мат. Есемдең дуғаланып, ҡабарып торғанлығы. □ Выпуклость. Ҡупмөйөштөң ҡабарынҡылығы.
ҠАБАРЫНЫУ (ҡабарын-) (Р: распушиться; И.: get fluffed up; T: kabarmak) ҡ.
1. Асыу белдереп, һырт йөнөн ҡабартыу (ҡоштарға ҡарата). □ Распушиться, встопорщить перья (о птицах). Ҡуркә ҡабарынды.
2. кусм. Асыуланып турһайыу, туҙыныу.
□ Рассердиться, надуться, скандалить, горячиться. Ҡабарына биреу. Ҡабарынып китеу. ■ Морат тамам арығандай булды, ләкин ғәрлегенән һаман ҡабарына бирә. И. Ниғмәтуллин. Кәрәкмәгән урында ла ҡабарынып, юҡҡа-барға бәйләнеп йөрөй торған Рауил килеп етеу менән Әхмәтшаға тишерҙәй итеп ҡараны. М. Хужин.
3. кусм. Маҡтанып ҡуҡрайыу; кәпәренеү. □ Надуваться, принимать надменный вид. Ҡабарынып йөрөу. Ҡабарынып тороу. Ҡабарынып ултыра. ■ Ата куркә кеуек ҡабарынып, Ямал еңгә йөрөй ҡабарынып. Т. Арслан.
ҠАБАРЫНЫШЫУ (ҡабарыныш-) ҡ. урт. ҡар. ҡабарыныу, взаимн. от ҡабарыныу. Ҡабарынышып һөйләшәләр.
ҠАБАРЫП БЕШЕҮ (ҡабарып беш ) (Р: испечься пышным; И.: be baked well; T.: kabararak pişmek) ҡ.
Күпереп, уңып бешеү (икмәккә ҡарата).
□ Испечься пышным. Иген ишелеп уҫһен, икмәк ҡабарып бешһен! ■ Аштан һуң Альфреда абрикос компоты менән ҡабарып бешкән кумәстәр килтереп ҡуйҙы. Д. Юлтый.
62