Академический словарь башкирского языка. Том V. Страница 623
Поиск по словарям
ҠУСҠАРЛАП
ҠУСҠАР I (Р.: улитка; И.: snail; Т.: salyangoz) и. зоол.
1. Лайлаланып торған ҡабырсаҡлы әкәм-төкәм. □ Улитка (лат. Gastropoda). Ҡусҡар ҡабырсағы. Ҡусҡар тотоу.
2. миф. Башҡорт мифологияһында изге бөжәк тип иҫәпләнә. □ Улитка (мифологизированное насекомое; по представлениям башкир, улитки являются коровами Аллаха). М Ҡусҡар, ҡусҡар, ҡуш мөгөҙөңдө сығар, ҡаймаҡ бирәм, һөт бирәм, бейәләй бәйләп бирәм. Башҡорт мифологияһынан.
ҠУСҠАР II (Р: племенной баран с большими закрученными рогами; И.: pedigree ram; T.: koç) и.
1. Ҡусҡар мөгөҙлө тоҡом тәкәһе. □ Племенной баран с большими закрученными рогами. Ҡусҡар һатып алыу. • һәр мөгөҙлө ҡусҡар тугел, һәр ҡанатлы шоңҡар тугел. Мәҡәл.
2. миф. Башҡорт мифологияһында изге хайуан, байлыҡ, муллыҡ символы, һаҡлаусы, яҡлаусы. □ Племенной баран (мифологизированное животное, тотем, прародитель, покровитель, символ благополучия и изобилия). • Айғыр ҡалдырһаң, йунлеһен ҡалдыр, ҡусҡар ҡалдырһаң, йөнлөһөн ҡалдыр. Әйтем.
ҠУСҠАР III (Р: спиралевидный узор в виде бараньего рога, применяемый при вышивке и аппликации; И.: kind of Bashkir ornamental pattern; T: bir nakış deseni) и. этн.
1. Бормас-бормас итеп сигелгән тәкә мөгөҙө рәүешендәге биҙәк. □ Спиралевидный узор в виде бараньего рога, применяемый при вышивке и аппликации. Ҡусҡар төшөрөп сигеу.
2. миф. Һаҡлау, ҡурсалау көсөнә эйә булған биҙәк төрө. □ Спиралевидный узор (по представлениям башкир, имеет магическую силу).
ҠУСҠАР IV (Р: барабанная перепонка; И.: tympanic membrane; T.: tabii) и. анат.
Ҡолаҡ эсендәге яры, ишетә торған ағза. □ Барабанная перепонка. Ҡусҡар ауырта. Ҡусҡар шешеуе.
ҠУСҠАР V (Р: запястье; И.: wrist; Т.: bilezik) и. анат. диал.
Беләҙек һөйәктәре, ҡушҡар һөйәге. □ Запястье. Ҡусҡарға беләҙек кейеп ҡарау.
ҠУСҠАР VI (Р: альчик; И.: knucklebone; T.: aşık) и. анат. диал.
1. Ашыҡ; уйын өсөн файҙаланылған малдың бәкәл быуынындағы ваҡ һөйәге; бәкәлсәй. □ Альчик (игральная кость). Ҡусҡар уйнау.
2. миф. Йәшәү, ырыҫ, бәхет символы. □ Символ жизни, благополучия, счастья. Алтын ҡусҡар. И Атаһы улына алтын ҡусҡар биргән, ти. Башҡорт мифологияһынан.
ҠУСҠАРБАБАЙ (Р: божья коровка; И.: ladybird; T.: hanımböceği) и. зоол. диал.
Ҡанат өҫтө ҡыҙыл йәки һары төҫтәге, ҡара төрткөлө ваҡ ҡына йомро ҡуңыҙ; ҡамҡа. □ Божья коровка (лат. Coccinellidae). Eme төрткөлө ҡусҡарбабай.
ҠУСҠАРБАШ (Р.: таран; И.: battering ram; T.: koçbaşı) и. хәрби. иҫк.
Ҡәлғәләрҙе төкөтөп ҡыйрата торған тимер башлы йыуан бүрәнә. □ Таран (древнее орудие для разрушения стен крепости — толстое бревно с металлическим наконечником, укреплённое цепями на подвижной деревянной башне). Ҡускарбаш менән төкөтөп ҡыйратыу. К Куп тә утмәне, ҡапҡаны дөңгөрләтеп ҡусҡарбаш менән дөмбәҫләй башланылар. Ә. Хәкимов.
ҠУСҠАРЛАП (Р.: с узором «кускар»; И.: with a special pattern; T: mahsus desen ile) p.
Ҡусҡар биҙәге менән. □ С узором «кускар». Ҡусҡарлап балаҫ һуғыу. М Ҡуҙ алдына килтергәнде тора-бара хәҡиҡәт итеп таныуға нигеҙләнгән уйҙырмаларҙың берәуҙәре фольклорҙың эпик төрҙәренә ҡараған әҫәрҙең сюжетына сәбәпсе булған, икенселәре уларҙа биҙәк хәлендә (ҡусҡарлап
623
ҠУСҠАР I (Р.: улитка; И.: snail; Т.: salyangoz) и. зоол.
1. Лайлаланып торған ҡабырсаҡлы әкәм-төкәм. □ Улитка (лат. Gastropoda). Ҡусҡар ҡабырсағы. Ҡусҡар тотоу.
2. миф. Башҡорт мифологияһында изге бөжәк тип иҫәпләнә. □ Улитка (мифологизированное насекомое; по представлениям башкир, улитки являются коровами Аллаха). М Ҡусҡар, ҡусҡар, ҡуш мөгөҙөңдө сығар, ҡаймаҡ бирәм, һөт бирәм, бейәләй бәйләп бирәм. Башҡорт мифологияһынан.
ҠУСҠАР II (Р: племенной баран с большими закрученными рогами; И.: pedigree ram; T.: koç) и.
1. Ҡусҡар мөгөҙлө тоҡом тәкәһе. □ Племенной баран с большими закрученными рогами. Ҡусҡар һатып алыу. • һәр мөгөҙлө ҡусҡар тугел, һәр ҡанатлы шоңҡар тугел. Мәҡәл.
2. миф. Башҡорт мифологияһында изге хайуан, байлыҡ, муллыҡ символы, һаҡлаусы, яҡлаусы. □ Племенной баран (мифологизированное животное, тотем, прародитель, покровитель, символ благополучия и изобилия). • Айғыр ҡалдырһаң, йунлеһен ҡалдыр, ҡусҡар ҡалдырһаң, йөнлөһөн ҡалдыр. Әйтем.
ҠУСҠАР III (Р: спиралевидный узор в виде бараньего рога, применяемый при вышивке и аппликации; И.: kind of Bashkir ornamental pattern; T: bir nakış deseni) и. этн.
1. Бормас-бормас итеп сигелгән тәкә мөгөҙө рәүешендәге биҙәк. □ Спиралевидный узор в виде бараньего рога, применяемый при вышивке и аппликации. Ҡусҡар төшөрөп сигеу.
2. миф. Һаҡлау, ҡурсалау көсөнә эйә булған биҙәк төрө. □ Спиралевидный узор (по представлениям башкир, имеет магическую силу).
ҠУСҠАР IV (Р: барабанная перепонка; И.: tympanic membrane; T.: tabii) и. анат.
Ҡолаҡ эсендәге яры, ишетә торған ағза. □ Барабанная перепонка. Ҡусҡар ауырта. Ҡусҡар шешеуе.
ҠУСҠАР V (Р: запястье; И.: wrist; Т.: bilezik) и. анат. диал.
Беләҙек һөйәктәре, ҡушҡар һөйәге. □ Запястье. Ҡусҡарға беләҙек кейеп ҡарау.
ҠУСҠАР VI (Р: альчик; И.: knucklebone; T.: aşık) и. анат. диал.
1. Ашыҡ; уйын өсөн файҙаланылған малдың бәкәл быуынындағы ваҡ һөйәге; бәкәлсәй. □ Альчик (игральная кость). Ҡусҡар уйнау.
2. миф. Йәшәү, ырыҫ, бәхет символы. □ Символ жизни, благополучия, счастья. Алтын ҡусҡар. И Атаһы улына алтын ҡусҡар биргән, ти. Башҡорт мифологияһынан.
ҠУСҠАРБАБАЙ (Р: божья коровка; И.: ladybird; T.: hanımböceği) и. зоол. диал.
Ҡанат өҫтө ҡыҙыл йәки һары төҫтәге, ҡара төрткөлө ваҡ ҡына йомро ҡуңыҙ; ҡамҡа. □ Божья коровка (лат. Coccinellidae). Eme төрткөлө ҡусҡарбабай.
ҠУСҠАРБАШ (Р.: таран; И.: battering ram; T.: koçbaşı) и. хәрби. иҫк.
Ҡәлғәләрҙе төкөтөп ҡыйрата торған тимер башлы йыуан бүрәнә. □ Таран (древнее орудие для разрушения стен крепости — толстое бревно с металлическим наконечником, укреплённое цепями на подвижной деревянной башне). Ҡускарбаш менән төкөтөп ҡыйратыу. К Куп тә утмәне, ҡапҡаны дөңгөрләтеп ҡусҡарбаш менән дөмбәҫләй башланылар. Ә. Хәкимов.
ҠУСҠАРЛАП (Р.: с узором «кускар»; И.: with a special pattern; T: mahsus desen ile) p.
Ҡусҡар биҙәге менән. □ С узором «кускар». Ҡусҡарлап балаҫ һуғыу. М Ҡуҙ алдына килтергәнде тора-бара хәҡиҡәт итеп таныуға нигеҙләнгән уйҙырмаларҙың берәуҙәре фольклорҙың эпик төрҙәренә ҡараған әҫәрҙең сюжетына сәбәпсе булған, икенселәре уларҙа биҙәк хәлендә (ҡусҡарлап
623