Академический словарь башкирского языка. Том VII. Страница 471
Поиск по словарям
СЕЙӘЛӘШЕҮ
СЕЙӘГӨЛ (Р.: бальзамин; И.: touch-me-not; T.: camgüzeli) и. бот. диал. ҡар. ҡына гөлө.
Һандал төҫтәге ваҡ сәскәләр ата торған бүлмә һәм баҡса үҫемлеге; ҡынагөл; бохар ҡынаһы. □ Бальзамин (лат. Impatiens). Сейәгөл сәскә атҡан. Сейәгөлдәр тәҙрә төбөн йәмләп ултыра.
СЕЙӘ КӨРӘН с. диал. ҡар. ҡараһыу ҡөрән. И Нур тиҙ генә Өфөлә һатып алған сейә көрәнгә буялған фанер сумаҙанын асты. И. Абдуллин.
СЕЙӘЛДЕРЕҮ (сейәлдер ) ҡ. ҡар. сейәлтеү. Епте сейәлдереу. Бәйләмде сейәл-дереу.
СЕЙӘЛЕ (Р: вишнёвый; И.: cherry-grown; T.: vişneli) с.
1. Сейә (1) үҫкән. □ Вишнёвый. Сейәле битләу. М Ауыл тирәһендә сейәле тубәләр, тәпәшәк кенә биләндәр бар. Ж. Кейекбаев.
2. Сейә (2) ҡушылған, сейә ҡушып эшләнгән. □ С вишней. ■ Бер тәрилкәлә — эре итеп сәнсеп индерелгән һары май, икенсеһендә сейәле май .. ҡуйылған. Т. Хәйбуллин.
СЕЙӘЛЕК (сейәлеге) (Р: вишенник, вишняк; И.: cherry growth; T.: vişne çok olan yer) и.
Сейә (1) күп үҫкән урын. □ Вишенник, вишняк. Сейәлек табыу. М Шәрәфиҙец икенсе, куцеленә ятышлы ваҡиға — Табылды сейәлегенә барыуҙары хәтеренә төштө. Ә. Әһлиуллин. Бала-саға, йәштәр әллә ҡайҙан янып, куҙҙе ҡыҙҙырып торған сейәлеккә йугерҙе. Б. Рафиҡов.
СЕЙӘЛЕҮ I (сейәл-) (Р: спутываться; запутываться; И.: tangle; T.: dolaşmak) ҡ.
1. Сырмалып, буталып төйнәлеү; сеймәлеү. □ Спутываться; запутываться (о пряже, нитках и т.п.).
2. кусм. Буталсыҡ, аңлайышһыҙ булыу (уй-фекергә ҡарата). □ Спутываться, запутаться (о мыслях). Фекере сейәлеп торҙо.
СЕЙӘЛЕҮ II (сейәл-) (Р: стемнеть, смеркаться; И.: grow dark; T.: kararmak) ҡ. диал.
Күҙ бәйләнеү, эңер төшөү. □ Стемнеть, смеркаться. Куҙ сейәлеу.
СЕЙӘЛСЕК (Р: спутанный; запутанный; И.: tangled up; T.: dolaşık) c.
1. Тиҙ генә сейәлеп барыусан. □ Спутанный; запутанный. Сейәлсек en.
2. кусм. Ҡатмарлы, аңлауы ҡыйын; буталсыҡ, сыуалсыҡ. □ Запутанный, трудный. Сейәлсек һорау.
СЕЙӘЛТЕҮ (сейәлт-) ҡ. йөкм. ҡар. сейәлеү I. понуд. от сейәлеү I.
СЕЙӘЛӘЙ (Р: как вишня; И.: like a cherry; T: vişne gibi) с.
Сейә кеүек, сейә һымаҡ. □ Как вишня. К Ошо мәлендә генә барып һытылырға етешеп бөткән сейәләй һутлы ирендәренән бер убеп алаһы ине. Д. Бүләков.
СЕЙӘЛӘН БӘЙЛӘҮ (сейәлән бәйлә-) (Р: завязывать спутывая; И.: entangle; T.: dolaştırmak) ҡ. диал.
Сейәлтеп бәйләү. □ Завязывать спутывая. Арба бауы сейәлән бәйләнгән, сисеп булмай.
СЕЙӘЛӘНДЕРЕҮ (сейәләндер ) ҡ. ҡар. сейәлдереү. Епте сейәләндереп бөткәндәр. Бесәй йөндө сейәләндергән.
СЕЙӘЛӘНЕҮ I (сейәлән-) (Р: завязываться (о плодах вишни); И.: set; T: vişneli olmak) ҡ.
Сейәгә (2) тумалыу, сейәле (2) булыу. □ Завязываться (о плодах вишни). И Көҙө етмәй, көнө килмәй, сейә сейәләнмәй ул. Халыҡ йырынан.
СЕЙӘЛӘНЕҮ II (сейәлән-) ҡ. ҡайт. диал. ҡар. сейәлеү I. возвр. от сейәлеү I. М Йыл йыланы һәр саҡ юлда, сейәләнмәй, уралмай. Т. Карамышева. [Райком секретары: I Мәсьәлә һеҙ әйткәнсә ябай ғына тугел, Хәлим Сәлимович. Уныц ҡырҡ төйөнө бар. Уныц береһен сисһәц, утыҙ туғыҙы сейәләнә. А. Ғирфанов.
СЕЙӘЛӘҮ (сейәлә ) (Р: смешать вишню с чем-л.; И.: mix cherry with smth; T.: vişne katmak) ҡ.
Сейә (2) ҡушыу. □ Смешать вишню с чем-л. Май сейәләу.
СЕЙӘЛӘШЕҮ I (сейәләш-) (Р.: тягаться с кем ; И.: wrangle; bicker; T: tartışmak) ҡ. диал.
471
СЕЙӘГӨЛ (Р.: бальзамин; И.: touch-me-not; T.: camgüzeli) и. бот. диал. ҡар. ҡына гөлө.
Һандал төҫтәге ваҡ сәскәләр ата торған бүлмә һәм баҡса үҫемлеге; ҡынагөл; бохар ҡынаһы. □ Бальзамин (лат. Impatiens). Сейәгөл сәскә атҡан. Сейәгөлдәр тәҙрә төбөн йәмләп ултыра.
СЕЙӘ КӨРӘН с. диал. ҡар. ҡараһыу ҡөрән. И Нур тиҙ генә Өфөлә һатып алған сейә көрәнгә буялған фанер сумаҙанын асты. И. Абдуллин.
СЕЙӘЛДЕРЕҮ (сейәлдер ) ҡ. ҡар. сейәлтеү. Епте сейәлдереу. Бәйләмде сейәл-дереу.
СЕЙӘЛЕ (Р: вишнёвый; И.: cherry-grown; T.: vişneli) с.
1. Сейә (1) үҫкән. □ Вишнёвый. Сейәле битләу. М Ауыл тирәһендә сейәле тубәләр, тәпәшәк кенә биләндәр бар. Ж. Кейекбаев.
2. Сейә (2) ҡушылған, сейә ҡушып эшләнгән. □ С вишней. ■ Бер тәрилкәлә — эре итеп сәнсеп индерелгән һары май, икенсеһендә сейәле май .. ҡуйылған. Т. Хәйбуллин.
СЕЙӘЛЕК (сейәлеге) (Р: вишенник, вишняк; И.: cherry growth; T.: vişne çok olan yer) и.
Сейә (1) күп үҫкән урын. □ Вишенник, вишняк. Сейәлек табыу. М Шәрәфиҙец икенсе, куцеленә ятышлы ваҡиға — Табылды сейәлегенә барыуҙары хәтеренә төштө. Ә. Әһлиуллин. Бала-саға, йәштәр әллә ҡайҙан янып, куҙҙе ҡыҙҙырып торған сейәлеккә йугерҙе. Б. Рафиҡов.
СЕЙӘЛЕҮ I (сейәл-) (Р: спутываться; запутываться; И.: tangle; T.: dolaşmak) ҡ.
1. Сырмалып, буталып төйнәлеү; сеймәлеү. □ Спутываться; запутываться (о пряже, нитках и т.п.).
2. кусм. Буталсыҡ, аңлайышһыҙ булыу (уй-фекергә ҡарата). □ Спутываться, запутаться (о мыслях). Фекере сейәлеп торҙо.
СЕЙӘЛЕҮ II (сейәл-) (Р: стемнеть, смеркаться; И.: grow dark; T.: kararmak) ҡ. диал.
Күҙ бәйләнеү, эңер төшөү. □ Стемнеть, смеркаться. Куҙ сейәлеу.
СЕЙӘЛСЕК (Р: спутанный; запутанный; И.: tangled up; T.: dolaşık) c.
1. Тиҙ генә сейәлеп барыусан. □ Спутанный; запутанный. Сейәлсек en.
2. кусм. Ҡатмарлы, аңлауы ҡыйын; буталсыҡ, сыуалсыҡ. □ Запутанный, трудный. Сейәлсек һорау.
СЕЙӘЛТЕҮ (сейәлт-) ҡ. йөкм. ҡар. сейәлеү I. понуд. от сейәлеү I.
СЕЙӘЛӘЙ (Р: как вишня; И.: like a cherry; T: vişne gibi) с.
Сейә кеүек, сейә һымаҡ. □ Как вишня. К Ошо мәлендә генә барып һытылырға етешеп бөткән сейәләй һутлы ирендәренән бер убеп алаһы ине. Д. Бүләков.
СЕЙӘЛӘН БӘЙЛӘҮ (сейәлән бәйлә-) (Р: завязывать спутывая; И.: entangle; T.: dolaştırmak) ҡ. диал.
Сейәлтеп бәйләү. □ Завязывать спутывая. Арба бауы сейәлән бәйләнгән, сисеп булмай.
СЕЙӘЛӘНДЕРЕҮ (сейәләндер ) ҡ. ҡар. сейәлдереү. Епте сейәләндереп бөткәндәр. Бесәй йөндө сейәләндергән.
СЕЙӘЛӘНЕҮ I (сейәлән-) (Р: завязываться (о плодах вишни); И.: set; T: vişneli olmak) ҡ.
Сейәгә (2) тумалыу, сейәле (2) булыу. □ Завязываться (о плодах вишни). И Көҙө етмәй, көнө килмәй, сейә сейәләнмәй ул. Халыҡ йырынан.
СЕЙӘЛӘНЕҮ II (сейәлән-) ҡ. ҡайт. диал. ҡар. сейәлеү I. возвр. от сейәлеү I. М Йыл йыланы һәр саҡ юлда, сейәләнмәй, уралмай. Т. Карамышева. [Райком секретары: I Мәсьәлә һеҙ әйткәнсә ябай ғына тугел, Хәлим Сәлимович. Уныц ҡырҡ төйөнө бар. Уныц береһен сисһәц, утыҙ туғыҙы сейәләнә. А. Ғирфанов.
СЕЙӘЛӘҮ (сейәлә ) (Р: смешать вишню с чем-л.; И.: mix cherry with smth; T.: vişne katmak) ҡ.
Сейә (2) ҡушыу. □ Смешать вишню с чем-л. Май сейәләу.
СЕЙӘЛӘШЕҮ I (сейәләш-) (Р.: тягаться с кем ; И.: wrangle; bicker; T: tartışmak) ҡ. диал.
471