Академический словарь башкирского языка. Том VIII. Страница 764
Поиск по словарям
ТӘҢКӘЛӘҮ
сылтырай. Тәңкәле эйәксен куҙ тейеуҙән һаклай.
ТӘҢКӘЛӘҮ (тәңкәлә-) (Р.: нашить монеты на что; И.: adorn with coins; T.: pullamak) к
Тәңкә (I, 3) тағып биҙәү, тәңкә баҫыу. □ Нашить монеты на что (для украшения). Тәңкәләп елән тегеу. Кулдәкте тәңкәләу.
ТӘҢКӘСУҠ (тәңкәсуғы) (Р: накосник; И.: decoration for women's hair; T: saç süsü) и. этн.
Ҡатын-ҡыҙҙың тәңкә менән биҙәлгән сәс үргесе; сулпы. П Накосник, украшенный монетами и кора ллами. Тәңкәсуҡтар сыңлай. Толомға тәңкәсуҡ тағыу. Йәш ҡыҙҙарҙың тәңкәсуҡтары сылтырай.
ТӘҢКӘ СУЛПЫ (Р: косоплётка с монетами; И/ sort of hair adornment; T: pullu saç süsü) и. эти.
Сәс биҙәүесе; сулпылы сәсүргес. □ Косоплётка с монетами. Тәңкә сулпы тағыу. Тәңкә сулпы сыңы. Тәңкә сулпы ҡушып уреу.
ТӘҢКӘ СЫБАР (Р.: с мелкими крапинками; И.: small-spotted; T: benekli (at) с.
Тәнкә рәүешендәге биҙәкле сыбар (ат төҫө). □ С мелкими крапинками (о масти лошади). Тәңкә сыбар бейә. Тәңкә сыбар атты егеу.
ТӘҢКӘСӘСКӘ (Р: лютик; И.: buttercup species; T: düğünçiçeği) и. диал.
Лютик ғаиләһенә ҡараған, зәһәр еҫле күп йыллыҡ үлән; зәһәр лютик. □ Лютик; лютик едкий (лат. Ranunculus acris). Ағыулы тәңкәсәскә. Тәңкәсәскәнең бейеклеге 2050 см-ға етә. Тәңкәсәскә төнәтмәһе.
ТӘҢКӘ ТАҒЫУ (Р: способ защиты от сглаза; И.: way to protect from the evil eye; T: nazardan korunma yöntemi) и. этн.
Күҙ теймәһен өсөн тәңкә тегеү. □ Способ защиты от сглаза. Йәш әсәгә тәңкә тағыу.
ТӘҢКӘ ТАШЛАУ (Р: ритуальное опускание монеты в воду; И.: one of Bashkir wedding rituals; T: düğünde gelinin dereye para atma geleneği) и. этн.
1. Яңы төшкән килендең тәү башлап һыу алғанда шишмәгә аҡса ҡалдырыу йолаһы. □ Ритуальное опускание невестой в воду монетки с целью умилостивления духа
воды, в Килен һыу юлына барғанда тәңкә ташлай. Экспедиция материалдарынан.
2. Йәш киленде бейеткәндә аяғының аҫтына тәңкә ырғытыу йолаһы. □ Обычай бросания монеты под ноги танцующей невесты. М Киленде батмусҡа баҫтыралар бейеткәндә, батмусына тәңкә ташлайҙар. Экспедиция материалдарынан.
3. Егеттең кәләште алып киткәндә аҡса, кәнфит һибеү йолаһы. □ Обычай бросания мелких монет женихом (во время проводов невесты). Н Капҡанан сыҡҡанда, тәңкә ташлау йолаһы уткәрелә. «Башҡорт мифологияһы» нан.
ТӘҢКӘ ТӨШӨРӨҮ и. этн. ҡар. тәңкә ташлау 1. М Һыуға барғанда, килен ауыҙына тәңкә ҡаба. һыу алғанда, шул тәңкәне һыуға төшөрә. «Башҡорт мифологияһы»нан.
ТӘҢКӘТУҠМАС (Р: домашняя лапша; И.: homemade noodles; T.: erişte) и. диал. ҡар. һалма.
Ваҡ ҡына дүрткел туҡмас. □ Домашняя лапша мелкими квадратиками. Тәңкәтуҡмас киҫеу. Мул итеп тәңкәтуҡмас әҙерләу.
ТӘҢКӘ ҮЛӘН I (Р: вербейник монетный; И.: wild grass species; T.: sankiz) и. бот.
Күп йыллыҡ үрмәләп үҫеүсе үлән. □ Вербейник монетчатый (монетный); луговой чай (лат. Lysimachia nummularia). Тәңкә улән исемен тәңкәгә оҡшаған япраҡтары өсөн алған. Тәңкә улән дымлы ерҙә уҫә.
ТӘҢКӘ ҮЛӘН II (Р: кошачьи лапки; И.: cat’s foot; T.: hatmi) и. диал. ҡар. бесәй табаны.
Астра ғаиләһе төркөмөнә ҡараған күп йыллыҡ үҫемлек. □ Кошачьи лапки (лат. Antennaria). Тәңкә улән ҡоролоҡҡа сыҙам. Тәңкә улән йыйыу һәм киптереу.
ТӘҢКӘ ҺАЛЫУ (Р: часть свадебного обычая; И.: kind of Bashkir wedding ritual; T.: düğünde para atma geleneği) и. этн.
1. Егеттең ҡыҙ йортонда тәү тапҡыр йыуынғанда, ашағанда һауыт төбөнә аҡса һалып ҡалдырыу йолаһы. □ Часть свадебного обычая (обряд оставления монеты женихом на дне посуды после еды при первом посещении им дома невесты). Кейәу тәңкә һалған. Тәңкә һалыу йолаһы.
764
сылтырай. Тәңкәле эйәксен куҙ тейеуҙән һаклай.
ТӘҢКӘЛӘҮ (тәңкәлә-) (Р.: нашить монеты на что; И.: adorn with coins; T.: pullamak) к
Тәңкә (I, 3) тағып биҙәү, тәңкә баҫыу. □ Нашить монеты на что (для украшения). Тәңкәләп елән тегеу. Кулдәкте тәңкәләу.
ТӘҢКӘСУҠ (тәңкәсуғы) (Р: накосник; И.: decoration for women's hair; T: saç süsü) и. этн.
Ҡатын-ҡыҙҙың тәңкә менән биҙәлгән сәс үргесе; сулпы. П Накосник, украшенный монетами и кора ллами. Тәңкәсуҡтар сыңлай. Толомға тәңкәсуҡ тағыу. Йәш ҡыҙҙарҙың тәңкәсуҡтары сылтырай.
ТӘҢКӘ СУЛПЫ (Р: косоплётка с монетами; И/ sort of hair adornment; T: pullu saç süsü) и. эти.
Сәс биҙәүесе; сулпылы сәсүргес. □ Косоплётка с монетами. Тәңкә сулпы тағыу. Тәңкә сулпы сыңы. Тәңкә сулпы ҡушып уреу.
ТӘҢКӘ СЫБАР (Р.: с мелкими крапинками; И.: small-spotted; T: benekli (at) с.
Тәнкә рәүешендәге биҙәкле сыбар (ат төҫө). □ С мелкими крапинками (о масти лошади). Тәңкә сыбар бейә. Тәңкә сыбар атты егеу.
ТӘҢКӘСӘСКӘ (Р: лютик; И.: buttercup species; T: düğünçiçeği) и. диал.
Лютик ғаиләһенә ҡараған, зәһәр еҫле күп йыллыҡ үлән; зәһәр лютик. □ Лютик; лютик едкий (лат. Ranunculus acris). Ағыулы тәңкәсәскә. Тәңкәсәскәнең бейеклеге 2050 см-ға етә. Тәңкәсәскә төнәтмәһе.
ТӘҢКӘ ТАҒЫУ (Р: способ защиты от сглаза; И.: way to protect from the evil eye; T: nazardan korunma yöntemi) и. этн.
Күҙ теймәһен өсөн тәңкә тегеү. □ Способ защиты от сглаза. Йәш әсәгә тәңкә тағыу.
ТӘҢКӘ ТАШЛАУ (Р: ритуальное опускание монеты в воду; И.: one of Bashkir wedding rituals; T: düğünde gelinin dereye para atma geleneği) и. этн.
1. Яңы төшкән килендең тәү башлап һыу алғанда шишмәгә аҡса ҡалдырыу йолаһы. □ Ритуальное опускание невестой в воду монетки с целью умилостивления духа
воды, в Килен һыу юлына барғанда тәңкә ташлай. Экспедиция материалдарынан.
2. Йәш киленде бейеткәндә аяғының аҫтына тәңкә ырғытыу йолаһы. □ Обычай бросания монеты под ноги танцующей невесты. М Киленде батмусҡа баҫтыралар бейеткәндә, батмусына тәңкә ташлайҙар. Экспедиция материалдарынан.
3. Егеттең кәләште алып киткәндә аҡса, кәнфит һибеү йолаһы. □ Обычай бросания мелких монет женихом (во время проводов невесты). Н Капҡанан сыҡҡанда, тәңкә ташлау йолаһы уткәрелә. «Башҡорт мифологияһы» нан.
ТӘҢКӘ ТӨШӨРӨҮ и. этн. ҡар. тәңкә ташлау 1. М Һыуға барғанда, килен ауыҙына тәңкә ҡаба. һыу алғанда, шул тәңкәне һыуға төшөрә. «Башҡорт мифологияһы»нан.
ТӘҢКӘТУҠМАС (Р: домашняя лапша; И.: homemade noodles; T.: erişte) и. диал. ҡар. һалма.
Ваҡ ҡына дүрткел туҡмас. □ Домашняя лапша мелкими квадратиками. Тәңкәтуҡмас киҫеу. Мул итеп тәңкәтуҡмас әҙерләу.
ТӘҢКӘ ҮЛӘН I (Р: вербейник монетный; И.: wild grass species; T.: sankiz) и. бот.
Күп йыллыҡ үрмәләп үҫеүсе үлән. □ Вербейник монетчатый (монетный); луговой чай (лат. Lysimachia nummularia). Тәңкә улән исемен тәңкәгә оҡшаған япраҡтары өсөн алған. Тәңкә улән дымлы ерҙә уҫә.
ТӘҢКӘ ҮЛӘН II (Р: кошачьи лапки; И.: cat’s foot; T.: hatmi) и. диал. ҡар. бесәй табаны.
Астра ғаиләһе төркөмөнә ҡараған күп йыллыҡ үҫемлек. □ Кошачьи лапки (лат. Antennaria). Тәңкә улән ҡоролоҡҡа сыҙам. Тәңкә улән йыйыу һәм киптереу.
ТӘҢКӘ ҺАЛЫУ (Р: часть свадебного обычая; И.: kind of Bashkir wedding ritual; T.: düğünde para atma geleneği) и. этн.
1. Егеттең ҡыҙ йортонда тәү тапҡыр йыуынғанда, ашағанда һауыт төбөнә аҡса һалып ҡалдырыу йолаһы. □ Часть свадебного обычая (обряд оставления монеты женихом на дне посуды после еды при первом посещении им дома невесты). Кейәу тәңкә һалған. Тәңкә һалыу йолаһы.
764