Русско-башкирский словарь, под редакцией З. Г. Ураксина, I том. Страница 604
Поиск по словарям
НАГРЯЗНИТЬ
НАГРЯЗНИТЬ сов. бысратыу, бысратып бөтөрөү; нагрязнить в передней алғы бүлмәне бысратып бөтөрөү
НАГРЯНУТЬ сов. көтмәгәндә килеп сығыу (төшөү), һөжүм итеү; нагрянули гости көтмәгәндә ҡунаҡтар килеп төштө; нагрянула беда көтмәгәндә бәлә килеп сыҡты
НАГУЛ м; с.-х. 1. (откорм) һимертеү (малдарҙы ); нагул бычков үгеҙ башмаҡтар һимертеү 2. (степень откормленности) һимеҙлек (һимереү) дәрәжәһе, көрлөк (мал тураһында); максимальный нагул телят быҙауҙарҙың юғары дәрәжәләге һимеҙлеге
НАГУЛИВАТЬ несов. см. нагулять
НАГУЛИВАТЬСЯ несов. 1. см. нагуляться 2. страд. от нагуливать
НАГУЛЬНЫЙ, -ая, -ое с.- х. һимертеү өсөн билгеләнгән (тәғәйенләнгән); нагульный молодняк һимертеү өсөн тәғәйенләнгән йәш мал
НАГУЛЯТЬ сов. что, чего; прям. и перен. һимереү, көрәйеү, көрөгөү; овцы на пастбище нагуляли жиру һарыҡтар көтөүлектә йөрөп көрәйгән ♦ нагулять аппетит разг. һауала йөрөп аппетитты асыу; нагулять брюшко шутл. ҡорһаҡ үҫтереү
НАГУЛЯтЬсЯ сов. туйғансы (танһыҡ ҡанғансы) йөрөү, йөрөп туйыу; нагуляться на свежем воздухе саф һауала туйғансы йөрөү
НАД и НАДО предлог с твор. п. 1. (при обозначении лица, предмета, выше которого кто - что -л. находится ) өҫтөнән, өҫтәрәк, өҫкө яҡҡа табаныраҡ; над городом пролетел самолёт ҡала өҫтөнән самолёт осоп үтте
2. (при указании местоположения кого - чего - л. относительно кого - чего - л.) өҫтөндә, тапҡырлаш; лампа висит над столом лампа өҫтәл өҫтөндә аҫылынып тора
3. (при обозначении направленности действия ) өҫтөндә; трудиться над статьёй мәҡәлә өҫтөндә эшләү
НАД... (надо..., надъ...) приставка 1. ҡылым яһай, уның тцбәндәге мәгәнәләре бар: 1) өҫтәц, ҡушыу, ҙурайтыу, арттырыу һәм ялгауҙы белдерә, мәҫ., надвязать өҫтәп (ҡушып) бәйләү; надклеить ялғап (ҡушып) йәбештереү; надстроить өҫтәп төҙөү; 2) хәрәкәттең бөтә предметҡа таралмайынса, бер өлөшөнә генә (аҙ гына) таралганын аңлата, мәҫ., надрезать бер аҙ ғына киҫеү; надкусить әҙ генә тешләп ҡуйыу 2. исем һәм сифаттарга ялганып, “өҫ”, “ өҫтө ”, “ өҫтөндәге ” мәгәнәләрен белдерә, мәҫ., надбровье ҡаш өҫтө; надземный ер өҫтө ...ы
НАДАВАТЬ сов. что, чего; разг. күп итеп биреү, күп тапҡыр(ҙар) биреү, -лап/-ләп ташлау; надавать обещаний күп тапҡырҙар вәғәҙә биреү; надавать денег күп итеп аҡса биреү
НАДАВИТЬ сов. 1. на что (нажать) баҫыу; надавить на кнопку звонка звонок төймәһенә
баҫыу 2. что, чего (выжать) һығып алыу, һығыу; надавить стакан соку бер стакан һут һығып алыу
НАДАВЛИВАТЬ несов. см. надавить
НАДАВЛИВАТЬСЯ несов. страд. от надавливать
НАДАИВАТЬ несов. см. надоить
НАДАРИВАТЬ несов. см. надарить
НАДАРИТЬ сов. что, чего; разг. күп итеп бүләк биреү; надарить подарков күп итеп бүләк биреү
НАДБАВИТЬ сов. что; разг. см. набавить
НАДБАВКА ж; разг. 1. см. надбавить 2. өҫтәмә; надбавка к зарплате эш хаҡына өҫтәмә (аҡса)
НАДБАВЛЯТЬ несов. см. надбавить
НАДБАВОЧНЫЙ, -ая, -ое разг. өҫтәмә; надбавочные цены өҫтәмә хаҡ(тар)
НАДБИВАТЬ несов. см. надбить
НАДБИТЬ сов. что; разг. китеү, китеп алыу, сатнатыу; надбить кирпич кирбесте китеп алыу; надбить чашку сынаяҡ сатнатыу
НАДБРОВНЫЙ, -ая, -ое ҡаш өҫтөндәге; надбровная часть лба маңлайҙың ҡаш өҫтөндәге өлөшө ♦ надбровные дуги анат. ҡаш өҫтө дуғаһы
НАДБРОВЬЕ с ҡаш өҫтө
НАДВИГАТЬ несов. см. надвинуть
НАДВИГАТЬСЯ несов. 1. см. надвинуться 2. страд. от надвигать
НАДВИЖНОЙ, -ая, -ое шыуҙырыла (этелә) торған; надвижные створки окна шыуҙырыла торған тәҙрә ҡапҡастары
НАДВИНУТЬ сов. что, на кого - что этеп ҡаплау, ҡаплап ҡуйыу, батырып (төшөрөп) кейеү; надвинуть шапку на лоб бүректе маңлайға батырып кейеү
НАДВИНУТЬСЯ сов.; прям. и перен. яҡынлашыу, аҡрынлап ҡаплау, етеү, етеп килеү, килеп етеү; надвинулась зима ҡыш килеп етте; на окрестности надвинулся туман тирә-яҡты аҡрынлап томан ҡаплап алды; надвинулась старость ҡартлыҡ яҡынлашты
НАДВОДНЫЙ, -ая, -ое һыу өҫтө ...ы, һыу өҫтөндәге; надводная часть судна судноның һыу өҫтө(ндәге) өлөшө
НАДВОЕ нареч. 1. (на две части) икегә, ур-талайға; расколоть надвое икегә ярыу 2. разг. (двусмысленно) ике төрлө, төрлөсә; полагать надвое ике төрлө итеп һанау ♦ бабушка (ещё) надвое сказала икеле, билгеле түгел
НАДВОРНЫЙ, -ая, -ое йорт ...ы; надворные постройки йорт-ҡаралты
НАДВЯЗАТЬ сов. что 1. (удлинить вязанием ) ялғап (ҡушып) бәйләү; надвязать чулки ойоҡто ялғап бәйләү 2. (привязав, удлинить) ялғау, ялғап оҙонайтыу; надвязать верёвку бауҙы ялғап оҙонайтыу
604
НАГРЯЗНИТЬ сов. бысратыу, бысратып бөтөрөү; нагрязнить в передней алғы бүлмәне бысратып бөтөрөү
НАГРЯНУТЬ сов. көтмәгәндә килеп сығыу (төшөү), һөжүм итеү; нагрянули гости көтмәгәндә ҡунаҡтар килеп төштө; нагрянула беда көтмәгәндә бәлә килеп сыҡты
НАГУЛ м; с.-х. 1. (откорм) һимертеү (малдарҙы ); нагул бычков үгеҙ башмаҡтар һимертеү 2. (степень откормленности) һимеҙлек (һимереү) дәрәжәһе, көрлөк (мал тураһында); максимальный нагул телят быҙауҙарҙың юғары дәрәжәләге һимеҙлеге
НАГУЛИВАТЬ несов. см. нагулять
НАГУЛИВАТЬСЯ несов. 1. см. нагуляться 2. страд. от нагуливать
НАГУЛЬНЫЙ, -ая, -ое с.- х. һимертеү өсөн билгеләнгән (тәғәйенләнгән); нагульный молодняк һимертеү өсөн тәғәйенләнгән йәш мал
НАГУЛЯТЬ сов. что, чего; прям. и перен. һимереү, көрәйеү, көрөгөү; овцы на пастбище нагуляли жиру һарыҡтар көтөүлектә йөрөп көрәйгән ♦ нагулять аппетит разг. һауала йөрөп аппетитты асыу; нагулять брюшко шутл. ҡорһаҡ үҫтереү
НАГУЛЯтЬсЯ сов. туйғансы (танһыҡ ҡанғансы) йөрөү, йөрөп туйыу; нагуляться на свежем воздухе саф һауала туйғансы йөрөү
НАД и НАДО предлог с твор. п. 1. (при обозначении лица, предмета, выше которого кто - что -л. находится ) өҫтөнән, өҫтәрәк, өҫкө яҡҡа табаныраҡ; над городом пролетел самолёт ҡала өҫтөнән самолёт осоп үтте
2. (при указании местоположения кого - чего - л. относительно кого - чего - л.) өҫтөндә, тапҡырлаш; лампа висит над столом лампа өҫтәл өҫтөндә аҫылынып тора
3. (при обозначении направленности действия ) өҫтөндә; трудиться над статьёй мәҡәлә өҫтөндә эшләү
НАД... (надо..., надъ...) приставка 1. ҡылым яһай, уның тцбәндәге мәгәнәләре бар: 1) өҫтәц, ҡушыу, ҙурайтыу, арттырыу һәм ялгауҙы белдерә, мәҫ., надвязать өҫтәп (ҡушып) бәйләү; надклеить ялғап (ҡушып) йәбештереү; надстроить өҫтәп төҙөү; 2) хәрәкәттең бөтә предметҡа таралмайынса, бер өлөшөнә генә (аҙ гына) таралганын аңлата, мәҫ., надрезать бер аҙ ғына киҫеү; надкусить әҙ генә тешләп ҡуйыу 2. исем һәм сифаттарга ялганып, “өҫ”, “ өҫтө ”, “ өҫтөндәге ” мәгәнәләрен белдерә, мәҫ., надбровье ҡаш өҫтө; надземный ер өҫтө ...ы
НАДАВАТЬ сов. что, чего; разг. күп итеп биреү, күп тапҡыр(ҙар) биреү, -лап/-ләп ташлау; надавать обещаний күп тапҡырҙар вәғәҙә биреү; надавать денег күп итеп аҡса биреү
НАДАВИТЬ сов. 1. на что (нажать) баҫыу; надавить на кнопку звонка звонок төймәһенә
баҫыу 2. что, чего (выжать) һығып алыу, һығыу; надавить стакан соку бер стакан һут һығып алыу
НАДАВЛИВАТЬ несов. см. надавить
НАДАВЛИВАТЬСЯ несов. страд. от надавливать
НАДАИВАТЬ несов. см. надоить
НАДАРИВАТЬ несов. см. надарить
НАДАРИТЬ сов. что, чего; разг. күп итеп бүләк биреү; надарить подарков күп итеп бүләк биреү
НАДБАВИТЬ сов. что; разг. см. набавить
НАДБАВКА ж; разг. 1. см. надбавить 2. өҫтәмә; надбавка к зарплате эш хаҡына өҫтәмә (аҡса)
НАДБАВЛЯТЬ несов. см. надбавить
НАДБАВОЧНЫЙ, -ая, -ое разг. өҫтәмә; надбавочные цены өҫтәмә хаҡ(тар)
НАДБИВАТЬ несов. см. надбить
НАДБИТЬ сов. что; разг. китеү, китеп алыу, сатнатыу; надбить кирпич кирбесте китеп алыу; надбить чашку сынаяҡ сатнатыу
НАДБРОВНЫЙ, -ая, -ое ҡаш өҫтөндәге; надбровная часть лба маңлайҙың ҡаш өҫтөндәге өлөшө ♦ надбровные дуги анат. ҡаш өҫтө дуғаһы
НАДБРОВЬЕ с ҡаш өҫтө
НАДВИГАТЬ несов. см. надвинуть
НАДВИГАТЬСЯ несов. 1. см. надвинуться 2. страд. от надвигать
НАДВИЖНОЙ, -ая, -ое шыуҙырыла (этелә) торған; надвижные створки окна шыуҙырыла торған тәҙрә ҡапҡастары
НАДВИНУТЬ сов. что, на кого - что этеп ҡаплау, ҡаплап ҡуйыу, батырып (төшөрөп) кейеү; надвинуть шапку на лоб бүректе маңлайға батырып кейеү
НАДВИНУТЬСЯ сов.; прям. и перен. яҡынлашыу, аҡрынлап ҡаплау, етеү, етеп килеү, килеп етеү; надвинулась зима ҡыш килеп етте; на окрестности надвинулся туман тирә-яҡты аҡрынлап томан ҡаплап алды; надвинулась старость ҡартлыҡ яҡынлашты
НАДВОДНЫЙ, -ая, -ое һыу өҫтө ...ы, һыу өҫтөндәге; надводная часть судна судноның һыу өҫтө(ндәге) өлөшө
НАДВОЕ нареч. 1. (на две части) икегә, ур-талайға; расколоть надвое икегә ярыу 2. разг. (двусмысленно) ике төрлө, төрлөсә; полагать надвое ике төрлө итеп һанау ♦ бабушка (ещё) надвое сказала икеле, билгеле түгел
НАДВОРНЫЙ, -ая, -ое йорт ...ы; надворные постройки йорт-ҡаралты
НАДВЯЗАТЬ сов. что 1. (удлинить вязанием ) ялғап (ҡушып) бәйләү; надвязать чулки ойоҡто ялғап бәйләү 2. (привязав, удлинить) ялғау, ялғап оҙонайтыу; надвязать верёвку бауҙы ялғап оҙонайтыу
604