Русско-башкирский словарь, под редакцией З. Г. Ураксина, II том. Страница 344
Поиск по словарям
САМ
САМ м (сама ж, само с) мест. 1. үҙем, үҙең, үҙе; он сам это сказал ул быны үҙе әйтте; он сам решил помочь ул үҙе ярҙам итергә булды 2. (для подчёркивания, выделения лица или предмета) үҙе, үҙе үк; сама жизнь такова тормош үҙе үк шулай 3. в знач. сущ. сам м и сама ж; прост. (хозяин, глава) үҙе; сам приказал үҙе бойорҙо ♦ быть самИм собой һәр ваҡыт үҙең булып ҡалыу; сам себе голова үҙе баш, үҙе түш; үҙенә үҙе хужа; сам (сама, само) за себя говорит см. говорить; сами с усами см. усы; сам (сама, само) по себе: 1) үҙ алдына; 2) айырым алғанда; сам (сама, само) собой үҙенән-үҙе; само собой разумеется үҙенән-үҙе аңлашыла, әлбиттә; сам не свой см. свой
САМА ж мест. см. сам
САМАН м саман (балсыҡ менән ваҡланган һалам ҡатыш һугылган кирбес; шул кирбескә ҡушылган һалам); строить дом из самана самандан өй һалыу
САМАННЫЙ, -ая, -ое саман, самандан; саманная постройка саман ҡаралты
САМБИСТ м самбосы (самбо көрәше менән шөгөлләнгән спортсы); соревнование самбистов самбосылар ярышы
САМБО с нескл. самбо (ысын һугыш ысулдарын ҡулланган спорт көрәше)
САМБУК м самбук (шәкәр менән йомортҡа агы ҡушып яһалган емеш иҙмәһе)
самЕц м ата, иркәк; самка ж инә, орғасы; самец-олень ата болан; верблЮд-самец ата дөйә; самка лося инә мышы
САМИ мн. мест. см. сам
САМО с мест. см. сам
САМО... урыҫ телендә ҡушма һцҙҙәрҙец “цә”, “цҙенән”, “цҙен”, “цә-цәецде” һ.б. мәгәнәлә-рен аңлатҡан беренсе өлөшө, мәҫ., самоанализ үҙ-үҙенә анализ яһау; самовоспламенение үҙенән-үҙе тоҡанып китеү; самодвижущийся үҙ йөрөшлө
САМОБИЧЕВАНИЕ с 1. үҙ-үҙеңде ғазаплау (дин йолаһы буйынса) 2. перен. өҙгөләнеү, үкенеү, үҙ-үҙеңде шелтәләү
САМОБРАНКА: скатерть-самобранка тылсымлы ашъяулыҡ (әкиәттәрҙә цәенән-цҙе төрлө ашамлыҡтар менән тула торган)
САМОБЫТНОСТЬ ж үҙенә бер төрлөлөк, үҙенсәлек
САМОБЫТНЫЙ, -ая, -ое үҙенә бер төрлө (башҡа), үҙенә генә хас, үҙенсәлекле; самобытная культура үҙенсәлекле мәҙәниәт; самобытный характер үҙенә бер төрлө холоҡ
САМОВАР м самауыр; электрический самовар электр самауыры; поставить самовар самауыр ҡуйыу
САМОВАРНЫЙ, -ая, -ое самауыр ...ы; самоварный кран самауыр һемәге
САМОВЛАСТИЕ с сикләнмәгән хакимиәт (власть)
САМОВЛАСТНЫЙ, -ая, -ое сикләнмәгән хакимиәтле (власлы)
САМОВЛЮБЛЁННОСТЬ ж үҙ-үҙенә ғашиҡлыҡ, үҙ-үҙен яратыусы
САМОВЛЮБЛЁННЫЙ, -ая, -ое үҙ-үҙенә ғашиҡ, үҙ-үҙенә иҫе киткән; самовлюблённый человек үҙ-үҙенә ғашиҡ кеше
САМОВНУШЕНИЕ с үҙ-үҙен ышандырыу (инандырыу)
САМОВОЗБУЖДЕНИЕ с; физ., тех. үҙенән-үҙе барлыҡҡа килеү; самовозбуждение колебаний тирбәлеүҙең үҙенән-үҙе барлыҡҡа килеүе
САМОВОЗВЕЛИЧЕНИЕ с үҙ-үҙен бик ныҡ (күккә күтәреп) маҡтау, үҙенән-үҙе бик ҡәнәғәт, үҙ-үҙен күтәрмәләү
САМОВОЗГОРАЕМОСТЬ ж; спец. үҙенән-үҙе янып (тоҡанып) китеү
САМОВОЗГОРАНИЕ с см. самовозгораться; самовозгорание сена в стогах кәбәндәге бесәндең үҙенән-үҙе яныуы; самовозгорание угля күмерҙең үҙенән-үҙе тоҡанып китеүе
САМОВОЗГОРАТЬСЯ несов. см. самовозгореться
САМОВОЗГОРЕТЬСЯ сов.; спец. үҙенән-үҙе яныу, үҙенән-үҙе тоҡанып китеү
САМОВОЛИЕ с үҙ белдеклелек, башбаштаҡ-лылыҡ
САМОВОЛКА ж 1. прост. рөхсәтһеҙ (ризалыҡһыҙ) китеү 2. в знач. нареч. самоволкой; прост., уст. (о вступлении в брак без разрешения , благословения) никахһыҙ, рөхсәтһеҙ, фатиха алмайынса
САМОВОЛЬНИК м и самовОльница ж; разг. үҙ белдеге менән эш иткән кеше, башбаштаҡлыҡ ҡылған кеше
САМОВОЛЬНИЧАТЬ несов .; разг. башбаштаҡлыҡ итеү, башбаштаҡланыу, үҙ белдеге менән эш итеү
САМОВОЛЬНЫЙ, -ая, -ое 1. (своевольный) үҙе теләгәнсә (үҙ белдеге менән) эш иткән; самовольный человек үҙ белдеге менән эш иткән кеше 2. рөхсәтһеҙ, ризалыҡһыҙ; самовольная отлучка рөхсәтһеҙ китеү
САМОВОСПИТАНИЕ с үҙеңде үҙең тәрбиәләү, үҙеңә үҙең тәрбиә биреү
САМОВОСПЛАМЕНЕНИЕ с; спец. үҙенән-үҙе янып (тоҡанып) китеү; самовоспламенение нефти нефттең үҙенән-үҙе тоҡанып китеүе
САМОВОСПЛАМЕНИТЬСЯ сов.; спец. үҙенән-үҙе янып (тоҡанып) китеү
САМОВОСХВАЛЕНИЕ с үҙ-үҙеңде маҡтау
САМОГОН м көмөшкә, самогон
САМОГОНКА ж; разг. см. самогон
САМОГОННЫЙ, -ая, -ое көмөшкә, самогон, көмөшкә ...ы, самогон ...ы, көмөшкә (самогон) ҡыуа торған; самогонный аппарат көмөшкә ҡыуғыс
344
САМ м (сама ж, само с) мест. 1. үҙем, үҙең, үҙе; он сам это сказал ул быны үҙе әйтте; он сам решил помочь ул үҙе ярҙам итергә булды 2. (для подчёркивания, выделения лица или предмета) үҙе, үҙе үк; сама жизнь такова тормош үҙе үк шулай 3. в знач. сущ. сам м и сама ж; прост. (хозяин, глава) үҙе; сам приказал үҙе бойорҙо ♦ быть самИм собой һәр ваҡыт үҙең булып ҡалыу; сам себе голова үҙе баш, үҙе түш; үҙенә үҙе хужа; сам (сама, само) за себя говорит см. говорить; сами с усами см. усы; сам (сама, само) по себе: 1) үҙ алдына; 2) айырым алғанда; сам (сама, само) собой үҙенән-үҙе; само собой разумеется үҙенән-үҙе аңлашыла, әлбиттә; сам не свой см. свой
САМА ж мест. см. сам
САМАН м саман (балсыҡ менән ваҡланган һалам ҡатыш һугылган кирбес; шул кирбескә ҡушылган һалам); строить дом из самана самандан өй һалыу
САМАННЫЙ, -ая, -ое саман, самандан; саманная постройка саман ҡаралты
САМБИСТ м самбосы (самбо көрәше менән шөгөлләнгән спортсы); соревнование самбистов самбосылар ярышы
САМБО с нескл. самбо (ысын һугыш ысулдарын ҡулланган спорт көрәше)
САМБУК м самбук (шәкәр менән йомортҡа агы ҡушып яһалган емеш иҙмәһе)
самЕц м ата, иркәк; самка ж инә, орғасы; самец-олень ата болан; верблЮд-самец ата дөйә; самка лося инә мышы
САМИ мн. мест. см. сам
САМО с мест. см. сам
САМО... урыҫ телендә ҡушма һцҙҙәрҙец “цә”, “цҙенән”, “цҙен”, “цә-цәецде” һ.б. мәгәнәлә-рен аңлатҡан беренсе өлөшө, мәҫ., самоанализ үҙ-үҙенә анализ яһау; самовоспламенение үҙенән-үҙе тоҡанып китеү; самодвижущийся үҙ йөрөшлө
САМОБИЧЕВАНИЕ с 1. үҙ-үҙеңде ғазаплау (дин йолаһы буйынса) 2. перен. өҙгөләнеү, үкенеү, үҙ-үҙеңде шелтәләү
САМОБРАНКА: скатерть-самобранка тылсымлы ашъяулыҡ (әкиәттәрҙә цәенән-цҙе төрлө ашамлыҡтар менән тула торган)
САМОБЫТНОСТЬ ж үҙенә бер төрлөлөк, үҙенсәлек
САМОБЫТНЫЙ, -ая, -ое үҙенә бер төрлө (башҡа), үҙенә генә хас, үҙенсәлекле; самобытная культура үҙенсәлекле мәҙәниәт; самобытный характер үҙенә бер төрлө холоҡ
САМОВАР м самауыр; электрический самовар электр самауыры; поставить самовар самауыр ҡуйыу
САМОВАРНЫЙ, -ая, -ое самауыр ...ы; самоварный кран самауыр һемәге
САМОВЛАСТИЕ с сикләнмәгән хакимиәт (власть)
САМОВЛАСТНЫЙ, -ая, -ое сикләнмәгән хакимиәтле (власлы)
САМОВЛЮБЛЁННОСТЬ ж үҙ-үҙенә ғашиҡлыҡ, үҙ-үҙен яратыусы
САМОВЛЮБЛЁННЫЙ, -ая, -ое үҙ-үҙенә ғашиҡ, үҙ-үҙенә иҫе киткән; самовлюблённый человек үҙ-үҙенә ғашиҡ кеше
САМОВНУШЕНИЕ с үҙ-үҙен ышандырыу (инандырыу)
САМОВОЗБУЖДЕНИЕ с; физ., тех. үҙенән-үҙе барлыҡҡа килеү; самовозбуждение колебаний тирбәлеүҙең үҙенән-үҙе барлыҡҡа килеүе
САМОВОЗВЕЛИЧЕНИЕ с үҙ-үҙен бик ныҡ (күккә күтәреп) маҡтау, үҙенән-үҙе бик ҡәнәғәт, үҙ-үҙен күтәрмәләү
САМОВОЗГОРАЕМОСТЬ ж; спец. үҙенән-үҙе янып (тоҡанып) китеү
САМОВОЗГОРАНИЕ с см. самовозгораться; самовозгорание сена в стогах кәбәндәге бесәндең үҙенән-үҙе яныуы; самовозгорание угля күмерҙең үҙенән-үҙе тоҡанып китеүе
САМОВОЗГОРАТЬСЯ несов. см. самовозгореться
САМОВОЗГОРЕТЬСЯ сов.; спец. үҙенән-үҙе яныу, үҙенән-үҙе тоҡанып китеү
САМОВОЛИЕ с үҙ белдеклелек, башбаштаҡ-лылыҡ
САМОВОЛКА ж 1. прост. рөхсәтһеҙ (ризалыҡһыҙ) китеү 2. в знач. нареч. самоволкой; прост., уст. (о вступлении в брак без разрешения , благословения) никахһыҙ, рөхсәтһеҙ, фатиха алмайынса
САМОВОЛЬНИК м и самовОльница ж; разг. үҙ белдеге менән эш иткән кеше, башбаштаҡлыҡ ҡылған кеше
САМОВОЛЬНИЧАТЬ несов .; разг. башбаштаҡлыҡ итеү, башбаштаҡланыу, үҙ белдеге менән эш итеү
САМОВОЛЬНЫЙ, -ая, -ое 1. (своевольный) үҙе теләгәнсә (үҙ белдеге менән) эш иткән; самовольный человек үҙ белдеге менән эш иткән кеше 2. рөхсәтһеҙ, ризалыҡһыҙ; самовольная отлучка рөхсәтһеҙ китеү
САМОВОСПИТАНИЕ с үҙеңде үҙең тәрбиәләү, үҙеңә үҙең тәрбиә биреү
САМОВОСПЛАМЕНЕНИЕ с; спец. үҙенән-үҙе янып (тоҡанып) китеү; самовоспламенение нефти нефттең үҙенән-үҙе тоҡанып китеүе
САМОВОСПЛАМЕНИТЬСЯ сов.; спец. үҙенән-үҙе янып (тоҡанып) китеү
САМОВОСХВАЛЕНИЕ с үҙ-үҙеңде маҡтау
САМОГОН м көмөшкә, самогон
САМОГОНКА ж; разг. см. самогон
САМОГОННЫЙ, -ая, -ое көмөшкә, самогон, көмөшкә ...ы, самогон ...ы, көмөшкә (самогон) ҡыуа торған; самогонный аппарат көмөшкә ҡыуғыс
344