Русско-башкирский словарь, под редакцией З. Г. Ураксина, II том. Страница 489
Поиск по словарям
ТАРХАН м; ист. тархан (1. феодаль замандарҙа эре ер биләцсе 2. шул өҫтөнлөктәр менән файҙаланыу грамотаһы)
ТАРХАНСТВО с; ист. тарханлыҡ; получить тарханство тарханлыҡ алыу
тАры-бАры, тАры да бАры, тАры-БАРЫ-РАСТАБАРЫ мн. нескл.; прост. юҡ-бар һүҙ
ТАСКАТЬ несов. 1. кого - что ташыу, күтәреп ташыу, йөрөтөү; таскать дрова утын ташыу; таскать волоком һөйрәп йөрөтөү 2. кого; разг. (дёргать) тартыу; таскать за уши ҡолағынан тартыу 3. разг. (воровать) урлау 4. что; разг. (носить — об одежде, обуви) кейеү, кейеп йөрөү ♦ еле (с трудом) ноги таскать разг. аяҡты саҡ һөйрәү, хәлдән тайыу
ТАСКАТЬСЯ несов. 1. разг., неодобр. ҡыҙырыу, эшһеҙ (буш, тик) йөрөү, һәптәнләү; таскаться по улицам урамда тик йөрөү 2. с чем күтәреп йөрөтөү; таскаться с сумкой сумка күтәреп йөрөү 3. страд. от таскать
ТАСОВАТЬ несов. что аралаштырыу, бутау; тасовать карты кәрттәрҙе аралаштырыу
ТАТАРНИК м сәнскәк, шайтан таяғы
ТАТАРСКИЙ, -ая, -ое татар ...ы; татарский народ татар халҡы
ТАТАРЫ мн. татарҙар, татар халҡы // ед. татарин м татар ир-аты; татарка ж татар ҡатын-ҡыҙы
ТАТСКИЙ, -ая, -ое тат ...ы; татский язык тат теле
ТАТУИРОВАТЬ сов., несов. кого-что тәнгә биҙәк (һүрәт) яһау
ТАТУИРОВАТЬСЯ 1. сов., несов. тәнгә биҙәктәр яһау, татуировкалау 2. несов. страд. от татуировать
ТАТУИРОВКА ж 1. см. татуировать — татуироваться 1; 2. (рисунок на коже) татуировка (энә менән сәнсеп, буяп тәнгә яһалган һцрәт)
ТАТЫ мн. таттар, тат халҡы // ед. тат м тат ир-аты; татка ж тат ҡатын-ҡыҙы
ТАУ-САГЫЗ м тау һағыҙы (каучуклы кцп йыллыҡ цҫемлек)
ТАФТА ж тафта (йоҡа ебәк туҡыма)
ТАХИКАРДИЯ ж; мед. тахикардия (йөрәк тибеценец йышайыуы)
ТАХТА ж тахта (артһыҙ киң диван)
ТАЧАНКА ж тачанка (пар атҡа егелә торган йәки пулемёт ҡуйылган ецел арба)
ТАЧАТЬ несов. что тегеү, типсеп тегеү; тачать сапоги итек тегеү
ТАЧКА I ж см. тачать
ТАЧКА II ж тачка (бер тәгәрмәсле ҡул арбаһы )
ТАЩИТЬ несов. 1. что; разг. ташыу, күтәреп алып барыу, һөйрәү; тащить санки сана һөйрәү; тащить бревно бүрәнәне күтәреп алып барыу 2. кого; разг. (везти или вести за собой)
ТВЕРДЫНЯ
алып барыу, һөйрәү; тащить на верёвке козу арҡан менән кәзәне һөйрәү 3. (извлекать) һурып сығарыу; тащить гвоздь ҡаҙауҙы һурып сығарыу 4. что (снимать) тартып сисеү (сығарыу); тащить сапог с ноги итекте тартып сисеү 5. разг. (красть) урлау, урлап китеү ♦ тащить (тянуть) за уши ҡолағынан тартып йөрөтөү (артыҡ әпәц-ләц, ҡурсалау)
ТАЩИТЬСЯ несов. 1. разг. (передвигаться медленно, с трудом) саҡ ҡуҙғалыу, бик әкрен барыу; телега тащится по дороге арба юл буйлап әкрен генә бара 2. (волочиться по земле) һөйрәлеү; верёвка тащится по земле бау ерҙән һөйрәлеп бара 3. страд. от тащить
ТАЯНИЕ ж см. таять; таяние снегов ҡар иреүе
ТАЯТЬ несов. 1. иреү; лёд тает боҙ ирей 2. безл. иретеү; на улице тает тышта иретә 3. перен . (постепенно исчезать) кәмеү, кәмей (юғала) барыу; силы тают көс кәмей бара 4. перен., разг. (млеть) иреп китеү, күңел йомшау; таять от удовольствия рәхәтлектән иреп китеү 5. перен . (худеть, чахнуть) һулыу, һыҙыу; таять от горя ҡайғынан һулыу
ТВАРЬ ж 1. уст., прост. (живое существо) януар, хайуан, мәхлүк 2. прост., бран. (о человеке ) меҫкен, мәхлүк, хайуан
ТВЕРДЕТЬ несов. ҡатыу, ҡатыланыу
ТВЕРДИТЬ несов. 1. что, о чём тылҡыу, туҡыу, ҡат-ҡат әйтеү; твердить постоянно туҡып тороу; твердить своё үҙенекен тылҡыу 2. что; разг. (заучивать) ятлау, ҡабатлау; твердить урок дәресте ятлау
ТВЕРДОКАМЕННЫЙ, -ая, -ое (непоколебимый ) таштай ныҡ, таш кеүек ҡаты
ТВЕРДОЛОБЫЙ, -ая, -ое разг. таш (ҡаҡ, ҡаты) маңлай, туң, аңра
ТВЁРДОСТЬ ж 1. физ. ныҡлыҡ, ҡатылыҡ; твёрдость тела матдәнең ныҡлығы; твёрдость древесины үҙағастың ҡатылығы 2. перен. (непоколебимость ) ҡаҡшамаҫлыҡ, тотороҡлолоҡ, ҡатылыҡ; проявить твёрдость тотороҡлолоҡ күрһәтеү
ТВЕРДОТОПЛИВНЫЙ, -ая, -ое спец. ҡаты яғыулыҡлы; твердотопливные ракеты ҡаты яғыулыҡлы ракеталар
ТВЁРДЫЙ, -ая, -ое 1. ныҡ, ҡаты; твёрдые тела ҡаты матдәләр 2. ҡаты, суй; твёрдый грунт ҡаты грунт; твёрдая земля ҡаты ер 3. перен. (непоколебимый) ныҡлы; твёрдое убеждение ныҡлы ышаныс 4. (безошибочный) төплө; твёрдые знания төплө белем 5. перен. (прочный, устойчивый ) тотороҡло, ҡаты, ныҡ(лы); твёрдые цены тотороҡло хаҡтар; твёрдая дисциплина ҡаты тәртип; твёрдый шаг ныҡлы аҙым ♦ твёрдый знак ҡатылыҡ билдәһе; твёрдые согласные лингв. ҡалын тартынҡылар
ТВЕРДЫНЯ ж 1. высок. (крепость) нығытма 2. перен. (оплот) ныҡлы таяныс, терәк
489
ТАРХАНСТВО с; ист. тарханлыҡ; получить тарханство тарханлыҡ алыу
тАры-бАры, тАры да бАры, тАры-БАРЫ-РАСТАБАРЫ мн. нескл.; прост. юҡ-бар һүҙ
ТАСКАТЬ несов. 1. кого - что ташыу, күтәреп ташыу, йөрөтөү; таскать дрова утын ташыу; таскать волоком һөйрәп йөрөтөү 2. кого; разг. (дёргать) тартыу; таскать за уши ҡолағынан тартыу 3. разг. (воровать) урлау 4. что; разг. (носить — об одежде, обуви) кейеү, кейеп йөрөү ♦ еле (с трудом) ноги таскать разг. аяҡты саҡ һөйрәү, хәлдән тайыу
ТАСКАТЬСЯ несов. 1. разг., неодобр. ҡыҙырыу, эшһеҙ (буш, тик) йөрөү, һәптәнләү; таскаться по улицам урамда тик йөрөү 2. с чем күтәреп йөрөтөү; таскаться с сумкой сумка күтәреп йөрөү 3. страд. от таскать
ТАСОВАТЬ несов. что аралаштырыу, бутау; тасовать карты кәрттәрҙе аралаштырыу
ТАТАРНИК м сәнскәк, шайтан таяғы
ТАТАРСКИЙ, -ая, -ое татар ...ы; татарский народ татар халҡы
ТАТАРЫ мн. татарҙар, татар халҡы // ед. татарин м татар ир-аты; татарка ж татар ҡатын-ҡыҙы
ТАТСКИЙ, -ая, -ое тат ...ы; татский язык тат теле
ТАТУИРОВАТЬ сов., несов. кого-что тәнгә биҙәк (һүрәт) яһау
ТАТУИРОВАТЬСЯ 1. сов., несов. тәнгә биҙәктәр яһау, татуировкалау 2. несов. страд. от татуировать
ТАТУИРОВКА ж 1. см. татуировать — татуироваться 1; 2. (рисунок на коже) татуировка (энә менән сәнсеп, буяп тәнгә яһалган һцрәт)
ТАТЫ мн. таттар, тат халҡы // ед. тат м тат ир-аты; татка ж тат ҡатын-ҡыҙы
ТАУ-САГЫЗ м тау һағыҙы (каучуклы кцп йыллыҡ цҫемлек)
ТАФТА ж тафта (йоҡа ебәк туҡыма)
ТАХИКАРДИЯ ж; мед. тахикардия (йөрәк тибеценец йышайыуы)
ТАХТА ж тахта (артһыҙ киң диван)
ТАЧАНКА ж тачанка (пар атҡа егелә торган йәки пулемёт ҡуйылган ецел арба)
ТАЧАТЬ несов. что тегеү, типсеп тегеү; тачать сапоги итек тегеү
ТАЧКА I ж см. тачать
ТАЧКА II ж тачка (бер тәгәрмәсле ҡул арбаһы )
ТАЩИТЬ несов. 1. что; разг. ташыу, күтәреп алып барыу, һөйрәү; тащить санки сана һөйрәү; тащить бревно бүрәнәне күтәреп алып барыу 2. кого; разг. (везти или вести за собой)
ТВЕРДЫНЯ
алып барыу, һөйрәү; тащить на верёвке козу арҡан менән кәзәне һөйрәү 3. (извлекать) һурып сығарыу; тащить гвоздь ҡаҙауҙы һурып сығарыу 4. что (снимать) тартып сисеү (сығарыу); тащить сапог с ноги итекте тартып сисеү 5. разг. (красть) урлау, урлап китеү ♦ тащить (тянуть) за уши ҡолағынан тартып йөрөтөү (артыҡ әпәц-ләц, ҡурсалау)
ТАЩИТЬСЯ несов. 1. разг. (передвигаться медленно, с трудом) саҡ ҡуҙғалыу, бик әкрен барыу; телега тащится по дороге арба юл буйлап әкрен генә бара 2. (волочиться по земле) һөйрәлеү; верёвка тащится по земле бау ерҙән һөйрәлеп бара 3. страд. от тащить
ТАЯНИЕ ж см. таять; таяние снегов ҡар иреүе
ТАЯТЬ несов. 1. иреү; лёд тает боҙ ирей 2. безл. иретеү; на улице тает тышта иретә 3. перен . (постепенно исчезать) кәмеү, кәмей (юғала) барыу; силы тают көс кәмей бара 4. перен., разг. (млеть) иреп китеү, күңел йомшау; таять от удовольствия рәхәтлектән иреп китеү 5. перен . (худеть, чахнуть) һулыу, һыҙыу; таять от горя ҡайғынан һулыу
ТВАРЬ ж 1. уст., прост. (живое существо) януар, хайуан, мәхлүк 2. прост., бран. (о человеке ) меҫкен, мәхлүк, хайуан
ТВЕРДЕТЬ несов. ҡатыу, ҡатыланыу
ТВЕРДИТЬ несов. 1. что, о чём тылҡыу, туҡыу, ҡат-ҡат әйтеү; твердить постоянно туҡып тороу; твердить своё үҙенекен тылҡыу 2. что; разг. (заучивать) ятлау, ҡабатлау; твердить урок дәресте ятлау
ТВЕРДОКАМЕННЫЙ, -ая, -ое (непоколебимый ) таштай ныҡ, таш кеүек ҡаты
ТВЕРДОЛОБЫЙ, -ая, -ое разг. таш (ҡаҡ, ҡаты) маңлай, туң, аңра
ТВЁРДОСТЬ ж 1. физ. ныҡлыҡ, ҡатылыҡ; твёрдость тела матдәнең ныҡлығы; твёрдость древесины үҙағастың ҡатылығы 2. перен. (непоколебимость ) ҡаҡшамаҫлыҡ, тотороҡлолоҡ, ҡатылыҡ; проявить твёрдость тотороҡлолоҡ күрһәтеү
ТВЕРДОТОПЛИВНЫЙ, -ая, -ое спец. ҡаты яғыулыҡлы; твердотопливные ракеты ҡаты яғыулыҡлы ракеталар
ТВЁРДЫЙ, -ая, -ое 1. ныҡ, ҡаты; твёрдые тела ҡаты матдәләр 2. ҡаты, суй; твёрдый грунт ҡаты грунт; твёрдая земля ҡаты ер 3. перен. (непоколебимый) ныҡлы; твёрдое убеждение ныҡлы ышаныс 4. (безошибочный) төплө; твёрдые знания төплө белем 5. перен. (прочный, устойчивый ) тотороҡло, ҡаты, ныҡ(лы); твёрдые цены тотороҡло хаҡтар; твёрдая дисциплина ҡаты тәртип; твёрдый шаг ныҡлы аҙым ♦ твёрдый знак ҡатылыҡ билдәһе; твёрдые согласные лингв. ҡалын тартынҡылар
ТВЕРДЫНЯ ж 1. высок. (крепость) нығытма 2. перен. (оплот) ныҡлы таяныс, терәк
489