Русско-башкирский словарь, под редакцией З. Г. Ураксина, II том. Страница 610
Поиск по словарям
ХРОНОЛОГИЯ
ХРОНОЛОГИЯ ж хронология (1. бер-бер артлы теҙелеп яҙылған ваҡиғалар исемлеге 2. ваҡиғаларҙың, кцренештәрҙец ваҡыт яғынан эҙмә-эҙлелеге 3. йыл иҫәбе тарихын өйрәнә торған фән, йылдар тарихы фәненең тармағы)
ХРОНОМЕТР м хронометр (ваҡытты дөрөҫ кцрһәтә торған астрономик сәғәт)
ХРОНОМЕТРАЖ м хронометраж (эш ваҡытын файҙаланыуҙы дөрөҫ билдәләц ысулы)
ХРОНОМЕТРАЖИСТ м хронометражсы
ХРОНОМЕТРИРОВАТЬ сов., несов. что хро-нометражлау, хронометраж яһау
ХРОНОМЕТРИЧЕСКИЙ, -ая, -ое хронометрик, хронометр ярҙамында; хронометрическое определение времени ваҡытты хронометр ярҙамында билдәләү
ХРОНОСКОП м хроноскоп (бик ҡыҫҡа ваҡыт араһын цлсәй торған электр сәғәте)
хрУпать несов. что; разг. 1. (издавать хруп) шатырлатыу 2. шытырлатып ашау; хрупать морковку кишерҙе шытырлатып ашау
ХРУПКИЙ, -ая, -ое 1. (ломкий) ыуалыусан, ватылыусан, мурт; хрупкий металл мурт металл 2. (слабый, болезненный) сибек, сирләшкә, хәлһеҙ 3. (нежный, тонкий) нәфис, нескә; хрупкая девушка нәфис ҡыҙ
ХРУПКОСТЬ ж 1. (ломкость ) һыныусанлыҡ, муртлыҡ, ыуалыусанлыҡ 2. (слабость, болезненность ) сибеклек, сирләшкә булыу, хәлһеҙлек 3. перен. (нежность, тонкость) нәфислек
ХРУСТ м шытырлау; (при еде) кетерләү; (снега под ногами) шығырлау; (льда под ногами) сытырлау; есть сухари с хрустом кетерләтеп сохарый ашау
ХРУСТАЛИК м; анат. күҙ яҫмығы
ХРУСТАЛЬ м 1. минер. гәлсәр 2. бәлләүер, гәлсәр (бик яҡшы сифатлы саф быяла) 3. со-бир. гәлсәр (шундай быяланан яһалған һауыт-һаба ) ♦ горный хрусталь см. горный
ХРУСТАЛЬНЫЙ, -ая, -ое 1. гәлсәр ...ы 2. (сделанный из хрусталя) гәлсәр; хрустальная посуда гәлсәр һауыт-һаба 3. перен. саф, бик таҙа, үтә күренеп торған; хрустальная вода бик таҙа һыу
ХРУСТАН м ала сәпсәү (ҡош)
хрустЕть несов. 1. (при еде) кетерләү, кертләү, кертелдәү, ҡытырлау; (о пальцах) шыртыл-дау, шытырлау; (о ветке и т.п.) шартылдау, шартлау; (о снеге) шығырлау; (о льде) сытырлау; (о бумаге) ҡыштырлау; снег хрустит под ногами аяҡ аҫтында ҡар шығырлай; хлеб хрустит икмәк кетерләй 2. чем (при еде) кетерләтеү, кертләтеү, кертелдәтеү, ҡытырлатыу; (бумагой) ҡыштырлатыу; (пальцами) шыртылдатыу, шатырлатыу; (снегом) шығырлатыу; (ветками и т.п.) шартылдатыу, шартлатыу; хрустеть огурцом ҡыярҙы кертләтеү
ХРУСТНУТЬ сов. см. хрустеть
ХРУЩ м май ҡуңғыҙы
ХРЫЧ м; прост., бран. ҡартлас, ҡарт ишәк; хрычовка ж; прост., бран. ҡарт убыр
ХРЮКАНЬЕ с (крик свиньи) мырҡылдау, хорҡолдау; слышно хрюканье хорҡолдау ишетелә
ХРЮКАТЬ несов. мырҡылдау, хорҡолдау, мырҡылдап ҡуйыу, мырҡ итеү; поросёнок хрюкает сусҡа балаһы мырҡылдай
ХрЮкНУТЬ сов. см. хрюкать
ХРЮШКА ж; разг. инә сусҡа (дуңғыҙ) ХРЯК м; с. -х., обл. ата сусҡа (дуңғыҙ) ХРЯЩ I м; анат. кимерсәк; хрящ гортани боғаҙ кимерсәге
ХРЯЩ II м; уст., геол. эре ҡом (ҡаты тау тоҡомдарынан барлыҡҡа килгән)
ХРЯЩЕВАТЫЙ I, -ая, -ое кимерсәкле; хрящеватое мясо кимерсәкле ит
ХРЯЩЕВАТЫЙ II, -ая, -ое уст., геол. эре ҡомло, эре ҡомдан торған; хрящеватая почва эре ҡомло тупраҡ
ХРЯЩЕВОЙ I, -ая, -ое 1. анат. кимерсәк; хрящевая ткань кимерсәк туҡыма 2. кимерсәк һөлдәле; хрящевые рыбы кимерсәк һөлдәле балыҡтар
ХРЯЩЕВОЙ II, -ая, -ое уст., геол. эре ҡомо булған
худЕть несов. ябығыу, ябығып китеү, һурығыу, арыҡланыу, элмәйеү; (о животных) яшыҡланыу, арыҡланыу; ребёнок похудел бала ябыҡҡан
хУдо I с; разг. яманлыҡ, насарлыҡ, яман; не делать худа насарлыҡ эшләмәү ♦ нет худа без добра см. добро I
хУдо II 1. нареч. насар, яман, әшәке; это может кончиться худо бының насар бөтөүе ихтимал 2. кому в знач. сказ., безл. ауыр, насар; больному худо ауырыуҙың хәле насар; им пришлось худо уларға бик ауырға тура килде
ХУДОБА ж ябыҡлыҡ, арыҡлыҡ
ХУДОЖЕСТВЕННОСТЬ ж нәфислек, художестволылыҡ
ХУДОЖЕСТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. нәфис; художественный фильм нәфис фильм 2. сәнғәт ...ы, художество ...ы; художественная школа сәнғәт мәктәбе; художественный руководитель театра театрҙың художество етәксеһе 3. сәнғәт ...ы, художество(лы); художественная выставка сәнғәт күргәҙмәһе; художественный музей сәнғәт музейы 4. нәфис, тасуири; художественная вышивка нәфис сигеү; художественное чтение тасуири уҡыу 5. нәфис, художестволы, сәнғәт ...ы; художественные достоинства романа романдың сәнғәт әҫәре булараҡ яҡшы яҡтары 6. художестволы оҫталыҡ (маһирлыҡ, таһыллыҡ) ...ы; художественное дарование художестволы оҫталыҡ һәләте ♦ художественная самодеятельность үҙешмәкәр сәнғәт; художественная литература матур әҙәбиәт
610
ХРОНОЛОГИЯ ж хронология (1. бер-бер артлы теҙелеп яҙылған ваҡиғалар исемлеге 2. ваҡиғаларҙың, кцренештәрҙец ваҡыт яғынан эҙмә-эҙлелеге 3. йыл иҫәбе тарихын өйрәнә торған фән, йылдар тарихы фәненең тармағы)
ХРОНОМЕТР м хронометр (ваҡытты дөрөҫ кцрһәтә торған астрономик сәғәт)
ХРОНОМЕТРАЖ м хронометраж (эш ваҡытын файҙаланыуҙы дөрөҫ билдәләц ысулы)
ХРОНОМЕТРАЖИСТ м хронометражсы
ХРОНОМЕТРИРОВАТЬ сов., несов. что хро-нометражлау, хронометраж яһау
ХРОНОМЕТРИЧЕСКИЙ, -ая, -ое хронометрик, хронометр ярҙамында; хронометрическое определение времени ваҡытты хронометр ярҙамында билдәләү
ХРОНОСКОП м хроноскоп (бик ҡыҫҡа ваҡыт араһын цлсәй торған электр сәғәте)
хрУпать несов. что; разг. 1. (издавать хруп) шатырлатыу 2. шытырлатып ашау; хрупать морковку кишерҙе шытырлатып ашау
ХРУПКИЙ, -ая, -ое 1. (ломкий) ыуалыусан, ватылыусан, мурт; хрупкий металл мурт металл 2. (слабый, болезненный) сибек, сирләшкә, хәлһеҙ 3. (нежный, тонкий) нәфис, нескә; хрупкая девушка нәфис ҡыҙ
ХРУПКОСТЬ ж 1. (ломкость ) һыныусанлыҡ, муртлыҡ, ыуалыусанлыҡ 2. (слабость, болезненность ) сибеклек, сирләшкә булыу, хәлһеҙлек 3. перен. (нежность, тонкость) нәфислек
ХРУСТ м шытырлау; (при еде) кетерләү; (снега под ногами) шығырлау; (льда под ногами) сытырлау; есть сухари с хрустом кетерләтеп сохарый ашау
ХРУСТАЛИК м; анат. күҙ яҫмығы
ХРУСТАЛЬ м 1. минер. гәлсәр 2. бәлләүер, гәлсәр (бик яҡшы сифатлы саф быяла) 3. со-бир. гәлсәр (шундай быяланан яһалған һауыт-һаба ) ♦ горный хрусталь см. горный
ХРУСТАЛЬНЫЙ, -ая, -ое 1. гәлсәр ...ы 2. (сделанный из хрусталя) гәлсәр; хрустальная посуда гәлсәр һауыт-һаба 3. перен. саф, бик таҙа, үтә күренеп торған; хрустальная вода бик таҙа һыу
ХРУСТАН м ала сәпсәү (ҡош)
хрустЕть несов. 1. (при еде) кетерләү, кертләү, кертелдәү, ҡытырлау; (о пальцах) шыртыл-дау, шытырлау; (о ветке и т.п.) шартылдау, шартлау; (о снеге) шығырлау; (о льде) сытырлау; (о бумаге) ҡыштырлау; снег хрустит под ногами аяҡ аҫтында ҡар шығырлай; хлеб хрустит икмәк кетерләй 2. чем (при еде) кетерләтеү, кертләтеү, кертелдәтеү, ҡытырлатыу; (бумагой) ҡыштырлатыу; (пальцами) шыртылдатыу, шатырлатыу; (снегом) шығырлатыу; (ветками и т.п.) шартылдатыу, шартлатыу; хрустеть огурцом ҡыярҙы кертләтеү
ХРУСТНУТЬ сов. см. хрустеть
ХРУЩ м май ҡуңғыҙы
ХРЫЧ м; прост., бран. ҡартлас, ҡарт ишәк; хрычовка ж; прост., бран. ҡарт убыр
ХРЮКАНЬЕ с (крик свиньи) мырҡылдау, хорҡолдау; слышно хрюканье хорҡолдау ишетелә
ХРЮКАТЬ несов. мырҡылдау, хорҡолдау, мырҡылдап ҡуйыу, мырҡ итеү; поросёнок хрюкает сусҡа балаһы мырҡылдай
ХрЮкНУТЬ сов. см. хрюкать
ХРЮШКА ж; разг. инә сусҡа (дуңғыҙ) ХРЯК м; с. -х., обл. ата сусҡа (дуңғыҙ) ХРЯЩ I м; анат. кимерсәк; хрящ гортани боғаҙ кимерсәге
ХРЯЩ II м; уст., геол. эре ҡом (ҡаты тау тоҡомдарынан барлыҡҡа килгән)
ХРЯЩЕВАТЫЙ I, -ая, -ое кимерсәкле; хрящеватое мясо кимерсәкле ит
ХРЯЩЕВАТЫЙ II, -ая, -ое уст., геол. эре ҡомло, эре ҡомдан торған; хрящеватая почва эре ҡомло тупраҡ
ХРЯЩЕВОЙ I, -ая, -ое 1. анат. кимерсәк; хрящевая ткань кимерсәк туҡыма 2. кимерсәк һөлдәле; хрящевые рыбы кимерсәк һөлдәле балыҡтар
ХРЯЩЕВОЙ II, -ая, -ое уст., геол. эре ҡомо булған
худЕть несов. ябығыу, ябығып китеү, һурығыу, арыҡланыу, элмәйеү; (о животных) яшыҡланыу, арыҡланыу; ребёнок похудел бала ябыҡҡан
хУдо I с; разг. яманлыҡ, насарлыҡ, яман; не делать худа насарлыҡ эшләмәү ♦ нет худа без добра см. добро I
хУдо II 1. нареч. насар, яман, әшәке; это может кончиться худо бының насар бөтөүе ихтимал 2. кому в знач. сказ., безл. ауыр, насар; больному худо ауырыуҙың хәле насар; им пришлось худо уларға бик ауырға тура килде
ХУДОБА ж ябыҡлыҡ, арыҡлыҡ
ХУДОЖЕСТВЕННОСТЬ ж нәфислек, художестволылыҡ
ХУДОЖЕСТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. нәфис; художественный фильм нәфис фильм 2. сәнғәт ...ы, художество ...ы; художественная школа сәнғәт мәктәбе; художественный руководитель театра театрҙың художество етәксеһе 3. сәнғәт ...ы, художество(лы); художественная выставка сәнғәт күргәҙмәһе; художественный музей сәнғәт музейы 4. нәфис, тасуири; художественная вышивка нәфис сигеү; художественное чтение тасуири уҡыу 5. нәфис, художестволы, сәнғәт ...ы; художественные достоинства романа романдың сәнғәт әҫәре булараҡ яҡшы яҡтары 6. художестволы оҫталыҡ (маһирлыҡ, таһыллыҡ) ...ы; художественное дарование художестволы оҫталыҡ һәләте ♦ художественная самодеятельность үҙешмәкәр сәнғәт; художественная литература матур әҙәбиәт
610