Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том II. 110 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
БАЛА ТАБЫУСЫ
ры барҙа, ул [йәш әсә] бала ҡарауҙың бар ауырлығын тоймай әле. «Башҡортостан ҡыҙы», № 9, 2010. Бала табыу йортоноң баш табибы уны кабинетына саҡыртты. X. Тапаҡов.
БАЛА ТАБЫУСЫ (Р.: роженица; И.: woman in labor; T.: doğum yapacak kadın) u.
Бала тыуҙырыусы йәки яңы ғына тыуҙырған ҡатын. □ Роженица.
Б АЛ АТАШ (Р: магический дождевой камень; И.: special ritual stone; T.: sihirli taş) и. миф.
Ямғыр йәки ҡояш саҡырғанда ҡулланылған таш. □ Магический камень, с помощью которого вызывают дождь или солнце. ■ Балаташҡа һуҡһаң, ямғыр яуа. Башҡорт мифологияһынан.
БАЛА ТАШЛАУ (бала ташла-) ҡ. диал. ҡар. бала төшөү.
БАЛАТ БАШЫ [рус. полати} (Р: пространство между печкой и стеной; И.: the space between the stove and the wall; T: soba ile duvar arasında boşluk) и. диал.
Мейес менән стена араһына таҡта түшәлеп эшләнгән урын. □ Пространство между печкой и стеной, застиланное доской.
БАЛА ТЕЛӘҮ (бала телә-) (Р: обряды, направленные на наделение бесплодной женщины ребёнком; И.: sort of ethnographic rite; T.: bir etnografik tören) ҡ. этн.
Түлһеҙ ҡатынға бала һорау йолаһы. □ Обряды, направленные на наделение бесплодной женщины ребёнком. ■ Балаһыҙ ҡатынды куп бала тапҡан ҡатын ҡәбере тирәләй йөрөтөп бала теләшәләр. Башҡорт мифологияһынан.
БАЛА ТЕШ и. диал. ҡар. бала теше.
БАЛА ТЕШЕ (Р: молочные зубы; И.: milk teeth; T: süt dişi) и.
1. диал. ҡар. имсәк теше.
2. миф. Тәндең мифлаштырылған өлөшө; һөт теше, имсәк теше. □ Молочные зубы; мифологизированная часть тела. ■ Бала теше төшһә, икмәккә төрөп эткә бирәләр. Башҡорт мифологияһынан.
БАЛА ТӨШ (Р: предобеденное время; И.: prelunch time; T: öğle yemeğinden önceki vakit) и. диал.
Төш алды. □ Предобеденное время. Ҡояш тауҙан яҡшы уҡ кутәрелеп, бала төш етеп килә ине инде.
БАЛА ТӨШӨРӨҮ (бала төшөр-) (Р: прерывание беременности; И.: termination of pregnancy; T: çocuk düşürme) ҡ.
Йөклөлөктән арыныу; бала алдырыу. □ Прерывать беременность. // Прерывание беременности. ■ Катын-ҡыҙ бала төшөргәндән һуң борсолмаһа ла, барыбер ул рухи йәрәхәт ала. «Йәшлек», 24 июнь 2008.
БАЛА ТӨШӨРТӨҮ (бала төшөрт-) ҡ. ҡар. бала төшөрөү.
БАЛА ТӨШӨҮ (бала төш-) (Р: выкидыш; И.: miscarriage; T: çocuk düşürme) ҡ.
Баланың яралғы хәлендә үлеүе. □ Выкидыш. ■ Иң башта әсә гөманлылығына бәйле ҡатмарлы борсолоуҙар кисерә: бала төшөп ҡуймаһын, етлекмәй (ваҡытынан алда) йә ауырыу булып тыумаһын тип туҡтауһыҙ хафалана. «Башҡортостан ҡыҙы», № 9, 2010.
БАЛАУЫҘ [бал һәм дөйөм төрки оғуз ‘ыуыҙ’] (Р: воск; И.: wax; T: balmumu) и.
1. Умарта ҡортоноң балға кәрәҙ яһаған матдәһе. □ Воск. / Восковой. Кәрәҙле балауыҙ. Табаҡлы балауыҙ. Тома балауыҙ. Балауыҙ шәм. ■ Бында шулай уҡ егерменсе йылдарҙа балауыҙ валиктарға яҙып алынған башҡорт халыҡ музыкаһы өлгөләрен кусереп яҙыу буйынса бик ентекле эш башҡарылды. Р. Шәкүр.
2. Кәрәҙ. □ Вощина. Балауыҙ сығарыу предприятиеһы.
БАЛАУЫҘ БИҘҘӘРЕ (Р: железы восковые; И.: wax producing glands; T: balmumu bezleri) и.
Күп кенә бөжәктәрҙә балауыҙ айырып сығара торған айырым биҙҙәр. □ Железы восковые. ■ [Бал ҡорттары] ҡорһаҡ-тарындағы алты ҡырлы балауыҙ биҙҙәрен куршеләренекенә тап килтереп тигеҙләйҙәр. Ф. Иҫәнғолов.
110
ры барҙа, ул [йәш әсә] бала ҡарауҙың бар ауырлығын тоймай әле. «Башҡортостан ҡыҙы», № 9, 2010. Бала табыу йортоноң баш табибы уны кабинетына саҡыртты. X. Тапаҡов.
БАЛА ТАБЫУСЫ (Р.: роженица; И.: woman in labor; T.: doğum yapacak kadın) u.
Бала тыуҙырыусы йәки яңы ғына тыуҙырған ҡатын. □ Роженица.
Б АЛ АТАШ (Р: магический дождевой камень; И.: special ritual stone; T.: sihirli taş) и. миф.
Ямғыр йәки ҡояш саҡырғанда ҡулланылған таш. □ Магический камень, с помощью которого вызывают дождь или солнце. ■ Балаташҡа һуҡһаң, ямғыр яуа. Башҡорт мифологияһынан.
БАЛА ТАШЛАУ (бала ташла-) ҡ. диал. ҡар. бала төшөү.
БАЛАТ БАШЫ [рус. полати} (Р: пространство между печкой и стеной; И.: the space between the stove and the wall; T: soba ile duvar arasında boşluk) и. диал.
Мейес менән стена араһына таҡта түшәлеп эшләнгән урын. □ Пространство между печкой и стеной, застиланное доской.
БАЛА ТЕЛӘҮ (бала телә-) (Р: обряды, направленные на наделение бесплодной женщины ребёнком; И.: sort of ethnographic rite; T.: bir etnografik tören) ҡ. этн.
Түлһеҙ ҡатынға бала һорау йолаһы. □ Обряды, направленные на наделение бесплодной женщины ребёнком. ■ Балаһыҙ ҡатынды куп бала тапҡан ҡатын ҡәбере тирәләй йөрөтөп бала теләшәләр. Башҡорт мифологияһынан.
БАЛА ТЕШ и. диал. ҡар. бала теше.
БАЛА ТЕШЕ (Р: молочные зубы; И.: milk teeth; T: süt dişi) и.
1. диал. ҡар. имсәк теше.
2. миф. Тәндең мифлаштырылған өлөшө; һөт теше, имсәк теше. □ Молочные зубы; мифологизированная часть тела. ■ Бала теше төшһә, икмәккә төрөп эткә бирәләр. Башҡорт мифологияһынан.
БАЛА ТӨШ (Р: предобеденное время; И.: prelunch time; T: öğle yemeğinden önceki vakit) и. диал.
Төш алды. □ Предобеденное время. Ҡояш тауҙан яҡшы уҡ кутәрелеп, бала төш етеп килә ине инде.
БАЛА ТӨШӨРӨҮ (бала төшөр-) (Р: прерывание беременности; И.: termination of pregnancy; T: çocuk düşürme) ҡ.
Йөклөлөктән арыныу; бала алдырыу. □ Прерывать беременность. // Прерывание беременности. ■ Катын-ҡыҙ бала төшөргәндән һуң борсолмаһа ла, барыбер ул рухи йәрәхәт ала. «Йәшлек», 24 июнь 2008.
БАЛА ТӨШӨРТӨҮ (бала төшөрт-) ҡ. ҡар. бала төшөрөү.
БАЛА ТӨШӨҮ (бала төш-) (Р: выкидыш; И.: miscarriage; T: çocuk düşürme) ҡ.
Баланың яралғы хәлендә үлеүе. □ Выкидыш. ■ Иң башта әсә гөманлылығына бәйле ҡатмарлы борсолоуҙар кисерә: бала төшөп ҡуймаһын, етлекмәй (ваҡытынан алда) йә ауырыу булып тыумаһын тип туҡтауһыҙ хафалана. «Башҡортостан ҡыҙы», № 9, 2010.
БАЛАУЫҘ [бал һәм дөйөм төрки оғуз ‘ыуыҙ’] (Р: воск; И.: wax; T: balmumu) и.
1. Умарта ҡортоноң балға кәрәҙ яһаған матдәһе. □ Воск. / Восковой. Кәрәҙле балауыҙ. Табаҡлы балауыҙ. Тома балауыҙ. Балауыҙ шәм. ■ Бында шулай уҡ егерменсе йылдарҙа балауыҙ валиктарға яҙып алынған башҡорт халыҡ музыкаһы өлгөләрен кусереп яҙыу буйынса бик ентекле эш башҡарылды. Р. Шәкүр.
2. Кәрәҙ. □ Вощина. Балауыҙ сығарыу предприятиеһы.
БАЛАУЫҘ БИҘҘӘРЕ (Р: железы восковые; И.: wax producing glands; T: balmumu bezleri) и.
Күп кенә бөжәктәрҙә балауыҙ айырып сығара торған айырым биҙҙәр. □ Железы восковые. ■ [Бал ҡорттары] ҡорһаҡ-тарындағы алты ҡырлы балауыҙ биҙҙәрен куршеләренекенә тап килтереп тигеҙләйҙәр. Ф. Иҫәнғолов.
110