Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том II. 492 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
БӘҘИҒӘТ
БӘҘИҒӘТ [ғәр. (Р.: чудесная вещь; И.: fine thing; T.: bedia) и. кит. иҫк.
Бик шәп, яҡшы нәмә. □ Чудесная, прекрасная вещь.
БӘҘИҒӘТ АШАТЫУ (бәҙиғәт ашат-) (Р.: угощать; И.: treat; T.: misafir etmek) ҡ.
Һыйлау, ҡунаҡ итеү. □ Угощать. Туғандарҙы саҡырып, бәҙиғәт ашатыу.
БӘҘЙЫЛАН и. диал. ҡар. баҡыр йылан I. Тауҙарҙа бәҙйылан да осрай.
БӘҘМӘН (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Бөрйән, ҡыпсаҡ ҡәбиләләре аймағы. □ Бэзмэн (название родового подразделения башкир племён бурзян, кыпчак). Бәҙмән аймағы башҡорто.
БӘҘРӘК (бәҙрәге) (Р: название башкирского рода; И.: name of a Bashkir clan; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и.
Табын ҡәбиләһе ырыуы. □ Бадрак (название рода башкир племени табын). Бәҙрәк ырыуы ораны. Бәҙрәк ырыуы ерҙәре.
БӘҘРӘФ [фарс. (Р: туалет; И.: toilet, lavatory, WC; T: lavabo) и.
Тышҡа сыға торған урын; әбрәкәй. □ Туалет, уборная. ■ Ә уның урыны бына бында! — тип ҡарт бәҙрәф таҡтаһын балта менән ҡайырып асты. Ә. Хәкимов.
БӘҘӘҒӘТ [ғәр. (Р: испорченность; И.: depravity; T: bozukluk) и.
Боҙоҡлоҡ, оятһыҙлыҡ. □ Испорченность, бессовестность, распущенность. Бәҙә-ғәт ҡылыу.
БӘҘӘНКӘЙ (баш хәреф менән) и. астр, диал. ҡар. Етегән йондоҙ. ■ Бәҙәнкәй етәү. Өлкәр нисәү? Һарат менән Буҙат тик икәү. Халыҡ йырынан.
БӘҘӘҮИ I [ғәр. (Р: кочевой; И.: nomadic; T: bedevi) с.
Күсмә тормошло. □ Кочевой. Бәҙәүи тормош. Бәҙәүи ғәрәп. ■ Берәүҙәр эҫе көндәрҙә һыу буйынан ҡайтмайҙар, бәҙәүи ғәрәптәй,.. бөтә ялдарын шунда, яр буйында үткәрәләр. Ә. Чаныш. Әҙер байлыҡты күреп, ике күҙе дүрт булған ҡомһоҙ сауҙагәр бәҙәүи тимер
се менән уның ярҙамсыһын ҡулға алырға бойорған. И. Ғиззәтуллин.
БӘҘӘҮИ II [ғәр. (Р.: бедуин; И.: bedouin; T: bedeviler) и.
Күсмә тормош менән йәшәгән сүл ғәрәбе.
□ Бедуин, араб-кочевник. Бәҙәүи ҡатын. Бәҙәүи кейеме. Тәрәбстан далаларында бәҙә-үиҙәр йәшәй.
БӘҘӘҮӘТ [ғәр. \А] (Р: кочевничество; И.: nomadism; T: bedevilik) и.
Күсмә тормош. □ Кочевничество. Бәҙә-үәттә йәшәү.
БӘЖЕ и. диал. ҡар. киндер. Бәже һуғыу. Бәже баҫыуы.
БӘЖЕЙ и. диал. ҡар. киндер. Бәжей орлоғо. Бәжей майы.
БӘЖЕҮ (бәже-) ҡ. диал. ҡар. быжыу I. Картуф бәжегән. Сөгөлдөр бәжегән.
БӘЖӘКӘЙ (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Табын ҡәбиләһе аймағы. □ Бэжэкэй (название родового подразделения башкир племени табын). Бәжәкәй аймағы башҡорто.
БӘЖӘНӘК (бәжәнәге) (Р: печенег; И.: Pecheneg; T: Peçenekler) и. иҫк.
Боронғо төрки ҡәбиләләр берләшмәһе.
□ Печенег. Бәжәнәктәр берләшмәһе.
БӘЗ [ғәр. >] (Р: бязь; И.: coarse calico; T: bez) и.
Арзанлы йоҡа кизе-мамыҡ туҡыма.
□ Бязь. / Бязевый. Бәз күлдәк. ■ Ҡайындар иһә йәшел яулыҡтарын көҙгө байлыҡта ауыл ҡатындары ябына торған бәз шәлгә алмаштырған. Н. Мусин. .. Эсе ҡара бәздән, уртаһына мамыҡ ҡуйҙырып, бишмәт тектерҙеләр. М. Ғафури. • Ауылға килгән бәз арзан, ауыҙға килгән һүҙ арзан. Мәҡәл.
БӘЗЕЙ и. диал.
1. ҡар. ҡаҡы.
2. ҡар. киндер.
БӘЗЕМ [фарс. еЗ?] (Р: собрание; И.: gathering; T: bezm) и. иҫк.
Йыйылыш, кисә. □ Собрание, торжество. Бәзем үткәреү. Бәземгә барыу.
492
БӘҘИҒӘТ [ғәр. (Р.: чудесная вещь; И.: fine thing; T.: bedia) и. кит. иҫк.
Бик шәп, яҡшы нәмә. □ Чудесная, прекрасная вещь.
БӘҘИҒӘТ АШАТЫУ (бәҙиғәт ашат-) (Р.: угощать; И.: treat; T.: misafir etmek) ҡ.
Һыйлау, ҡунаҡ итеү. □ Угощать. Туғандарҙы саҡырып, бәҙиғәт ашатыу.
БӘҘЙЫЛАН и. диал. ҡар. баҡыр йылан I. Тауҙарҙа бәҙйылан да осрай.
БӘҘМӘН (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Бөрйән, ҡыпсаҡ ҡәбиләләре аймағы. □ Бэзмэн (название родового подразделения башкир племён бурзян, кыпчак). Бәҙмән аймағы башҡорто.
БӘҘРӘК (бәҙрәге) (Р: название башкирского рода; И.: name of a Bashkir clan; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и.
Табын ҡәбиләһе ырыуы. □ Бадрак (название рода башкир племени табын). Бәҙрәк ырыуы ораны. Бәҙрәк ырыуы ерҙәре.
БӘҘРӘФ [фарс. (Р: туалет; И.: toilet, lavatory, WC; T: lavabo) и.
Тышҡа сыға торған урын; әбрәкәй. □ Туалет, уборная. ■ Ә уның урыны бына бында! — тип ҡарт бәҙрәф таҡтаһын балта менән ҡайырып асты. Ә. Хәкимов.
БӘҘӘҒӘТ [ғәр. (Р: испорченность; И.: depravity; T: bozukluk) и.
Боҙоҡлоҡ, оятһыҙлыҡ. □ Испорченность, бессовестность, распущенность. Бәҙә-ғәт ҡылыу.
БӘҘӘНКӘЙ (баш хәреф менән) и. астр, диал. ҡар. Етегән йондоҙ. ■ Бәҙәнкәй етәү. Өлкәр нисәү? Һарат менән Буҙат тик икәү. Халыҡ йырынан.
БӘҘӘҮИ I [ғәр. (Р: кочевой; И.: nomadic; T: bedevi) с.
Күсмә тормошло. □ Кочевой. Бәҙәүи тормош. Бәҙәүи ғәрәп. ■ Берәүҙәр эҫе көндәрҙә һыу буйынан ҡайтмайҙар, бәҙәүи ғәрәптәй,.. бөтә ялдарын шунда, яр буйында үткәрәләр. Ә. Чаныш. Әҙер байлыҡты күреп, ике күҙе дүрт булған ҡомһоҙ сауҙагәр бәҙәүи тимер
се менән уның ярҙамсыһын ҡулға алырға бойорған. И. Ғиззәтуллин.
БӘҘӘҮИ II [ғәр. (Р.: бедуин; И.: bedouin; T: bedeviler) и.
Күсмә тормош менән йәшәгән сүл ғәрәбе.
□ Бедуин, араб-кочевник. Бәҙәүи ҡатын. Бәҙәүи кейеме. Тәрәбстан далаларында бәҙә-үиҙәр йәшәй.
БӘҘӘҮӘТ [ғәр. \А] (Р: кочевничество; И.: nomadism; T: bedevilik) и.
Күсмә тормош. □ Кочевничество. Бәҙә-үәттә йәшәү.
БӘЖЕ и. диал. ҡар. киндер. Бәже һуғыу. Бәже баҫыуы.
БӘЖЕЙ и. диал. ҡар. киндер. Бәжей орлоғо. Бәжей майы.
БӘЖЕҮ (бәже-) ҡ. диал. ҡар. быжыу I. Картуф бәжегән. Сөгөлдөр бәжегән.
БӘЖӘКӘЙ (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Табын ҡәбиләһе аймағы. □ Бэжэкэй (название родового подразделения башкир племени табын). Бәжәкәй аймағы башҡорто.
БӘЖӘНӘК (бәжәнәге) (Р: печенег; И.: Pecheneg; T: Peçenekler) и. иҫк.
Боронғо төрки ҡәбиләләр берләшмәһе.
□ Печенег. Бәжәнәктәр берләшмәһе.
БӘЗ [ғәр. >] (Р: бязь; И.: coarse calico; T: bez) и.
Арзанлы йоҡа кизе-мамыҡ туҡыма.
□ Бязь. / Бязевый. Бәз күлдәк. ■ Ҡайындар иһә йәшел яулыҡтарын көҙгө байлыҡта ауыл ҡатындары ябына торған бәз шәлгә алмаштырған. Н. Мусин. .. Эсе ҡара бәздән, уртаһына мамыҡ ҡуйҙырып, бишмәт тектерҙеләр. М. Ғафури. • Ауылға килгән бәз арзан, ауыҙға килгән һүҙ арзан. Мәҡәл.
БӘЗЕЙ и. диал.
1. ҡар. ҡаҡы.
2. ҡар. киндер.
БӘЗЕМ [фарс. еЗ?] (Р: собрание; И.: gathering; T: bezm) и. иҫк.
Йыйылыш, кисә. □ Собрание, торжество. Бәзем үткәреү. Бәземгә барыу.
492