Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 481 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МӘРЙЕН
уйындан сыға бара, иц аҙаҡҡа ҡалған кеше еңеусебула). □ Название игры.
МӘРД [фарс. (Р.: богатырь; И.: hero; T.: merd) и. иҫк.
Ҡыйыу, батыр ир; ысын ир. □ Богатырь; храбрый, отважный мужчина. ■ Эй һин, мулла — ғилем эйәһе, ҡатып ҡалма ҡыш һәм яҙы; насарлыҡтың булма эйәһе, була кур мәрдтәрҙән. М. Өмөтбаев.
МӘРҘӘН [фарс. ûM (Р: смелый; И.: courageous; T.: merdan) и.
«Ир-егет», «аҫыл ир» тигән мәғәнәлә хуплап әйтелә. □ Смелый, отважный мужчина. Мәрҙән up. ■ Һай, мәрҙән!.. Бабайыц әйттеме һуҙҙе! Б. Бикбай.
МӘРҘӘС [фарс. (Р: браво; И.: bravo!; T.: aferin!) ымл.
Хуплағанды, ҡеүәтләгәнде белдерә. □ Браво (одобрение, поддержка). ■ [Баҙарғол:] Мәрҙәс, курһәтһендәр һәнәрҙәрен. М. Буранғолов. Батырҙар был хәлгә хайран ҡалып: «Һай, мәрҙәс!» — тип ҡысҡырып ебәрә. Әкиәттән.
МӘРЕ (Р: мокрый; И.: wet; T.: vıcık çamurlu) с. диал. ҡар. епшек.
Йылыға бер аҙ йомшаған, еүешләнгән. □ Мокрый. Мәре ҡар.
МӘРЕЛГӘН с. диал. ҡар. сигелгән.
МӘРЕТКЕ (Р: слякотный; И.: moist; Т.: vıcık çamurlu) с. диал.
Аяҡ аҫты епшек булған. □ Слякотный. Мәретке көн.
МӘРЕҮ I (мәре-) (Р: таять; И.: thaw; Т.: erimek) ҡ. диал. ҡар. епшеү I.
Йомшарыу. □ Таять, подтаивать. Ҡар мәрегән.
МӘРЕҮ II с. диал. ҡар. мәре. Мәреу ҡар. ■ Ипләберәк ҡаранылар — ҙур ғына айыу мәреу ҡарҙы ялпаштыра баҫып атлаған. Н. Мусин. Мәреу ҡарҙың куҙәнәктәре мөлдөрәй, ҡалҡыу урындарҙа асылған ҡап-ҡара ер боҫорап ята. Картотека фондынан.
МӘРЕҮ III (мәре-) ҡ. диал. ҡар. сигеү.
МӘРЕШКӘ БАБАЙ (Р: имя духа скота; И.: name of the spirit of cattle; T: Mal iyesi) и. миф.
Мал-тыуар эйәһенең исеме. □ Имя духа скота. ■ Малдарыбыҙ иҫәнлегенә тип
Мәрешкә бабай рухына хәйер бирәбеҙ. Экспедиция материалдарынан.
МӘРЖЕНКӘЙ ӨЙРӘК (өйрәге) и. зоол. диал. ҡар. мәрйенкүҙ.
МӘРЖӘҒ [ғәр. (Р- родная сторона; И.: one’s native land; T: memleket) и. иҫк.
Әйләнеп ҡайтыр ер. □ Родная сторона. ■ Дәрмәнд Аҡмуллағыҙ донъяла хур булһа булһын, мәржәғы нар булмаһын. М. Аҡмулла.
МӘРЖӘМ АҒАСЫ и. диал. ҡар. осҡат.
МӘРЗИӘ [ғәр. (Р: согласие; И.: consent; T: marziye) и. иҫк.
1. Ниндәйҙер һүҙгә, тәҡдимгә, шартҡа ҡарата ыңғай ҡараш; ҡәнәғәтлек, ризалыҡ тойғоһо. □ Согласие. Мәрзиә биреу. ■ Әхлағыбыҙ — мәрзиәне артҡа ташлап, мәхсудте хаҡаратлап куңел баҫыу. М. Аҡмулла.
МӘРИЗ [ғәр. (Р: больной; И.: ailing; T: mariz) с. иҫк.
һаулығы бөткән, ауырыған, сирләгән. □ Больной. Мәриз булып тороу. ■ Дарыуҙы кутәрә алмаҫ бәғзе мәриз. М. Аҡмулла.
МӘРИХ (Р: Марс; И.: Mars; T: Merih) и. иҫк. астр.
(баш хәреф менән) Ҡояш системаһында ҡояштан дүртенсе торған ҡыҙғылт төҫтәге планета. □ Марс. Мәрих планетаһы.
МӘРЙЕН [ғәр. (Р: коралл; И.: coral; T.: mercan) и.
1. Ҡайһы бер диңгеҙ йәнлектәренең ҡалдығынан эзбиз ултырмалары рәүешендә барлыҡҡа килгән асыҡ ҡыҙыл, ал, аҡ төҫтәге таш. □ Коралл. / Коралловый. Мәрйен йыйыу. Мәрйен куп булған урын. ■ Мәрйен таштарын эшкәртеп, биҙәу әйберҙәре яһайҙар. Интернет селтәренән.
2. Мәрйендең эшкәртелгән бөртөктәренән теҙеп яһалған муйынсаҡ. □ Бусина; бусинка. Мәрйен буләк итеу. ■ Кесе ҡатынының мәрйендән генә бөткән селтәре, ҡашмауы, йөн, ебәк кулдәктәре, төрлө-төрлө шәлъяулыҡтары былай ҙа бай йорттоң эсенә йәм биреп тора. Ғ. Дәүләтшин. Уҡтың төбөнә зәп-зәңгәр сәйләндәрҙән теҙелгән бер ҡат ҡына мәрйен уралған ине. 3. Ураҡсин. Муйындағы мәрйенемде өҙөлһә лә теҙмәгеҙ. Халыҡ йырынан. Мәрйен ҡыҙыл да, йәшел
16- 1.0062.14
481
уйындан сыға бара, иц аҙаҡҡа ҡалған кеше еңеусебула). □ Название игры.
МӘРД [фарс. (Р.: богатырь; И.: hero; T.: merd) и. иҫк.
Ҡыйыу, батыр ир; ысын ир. □ Богатырь; храбрый, отважный мужчина. ■ Эй һин, мулла — ғилем эйәһе, ҡатып ҡалма ҡыш һәм яҙы; насарлыҡтың булма эйәһе, була кур мәрдтәрҙән. М. Өмөтбаев.
МӘРҘӘН [фарс. ûM (Р: смелый; И.: courageous; T.: merdan) и.
«Ир-егет», «аҫыл ир» тигән мәғәнәлә хуплап әйтелә. □ Смелый, отважный мужчина. Мәрҙән up. ■ Һай, мәрҙән!.. Бабайыц әйттеме һуҙҙе! Б. Бикбай.
МӘРҘӘС [фарс. (Р: браво; И.: bravo!; T.: aferin!) ымл.
Хуплағанды, ҡеүәтләгәнде белдерә. □ Браво (одобрение, поддержка). ■ [Баҙарғол:] Мәрҙәс, курһәтһендәр һәнәрҙәрен. М. Буранғолов. Батырҙар был хәлгә хайран ҡалып: «Һай, мәрҙәс!» — тип ҡысҡырып ебәрә. Әкиәттән.
МӘРЕ (Р: мокрый; И.: wet; T.: vıcık çamurlu) с. диал. ҡар. епшек.
Йылыға бер аҙ йомшаған, еүешләнгән. □ Мокрый. Мәре ҡар.
МӘРЕЛГӘН с. диал. ҡар. сигелгән.
МӘРЕТКЕ (Р: слякотный; И.: moist; Т.: vıcık çamurlu) с. диал.
Аяҡ аҫты епшек булған. □ Слякотный. Мәретке көн.
МӘРЕҮ I (мәре-) (Р: таять; И.: thaw; Т.: erimek) ҡ. диал. ҡар. епшеү I.
Йомшарыу. □ Таять, подтаивать. Ҡар мәрегән.
МӘРЕҮ II с. диал. ҡар. мәре. Мәреу ҡар. ■ Ипләберәк ҡаранылар — ҙур ғына айыу мәреу ҡарҙы ялпаштыра баҫып атлаған. Н. Мусин. Мәреу ҡарҙың куҙәнәктәре мөлдөрәй, ҡалҡыу урындарҙа асылған ҡап-ҡара ер боҫорап ята. Картотека фондынан.
МӘРЕҮ III (мәре-) ҡ. диал. ҡар. сигеү.
МӘРЕШКӘ БАБАЙ (Р: имя духа скота; И.: name of the spirit of cattle; T: Mal iyesi) и. миф.
Мал-тыуар эйәһенең исеме. □ Имя духа скота. ■ Малдарыбыҙ иҫәнлегенә тип
Мәрешкә бабай рухына хәйер бирәбеҙ. Экспедиция материалдарынан.
МӘРЖЕНКӘЙ ӨЙРӘК (өйрәге) и. зоол. диал. ҡар. мәрйенкүҙ.
МӘРЖӘҒ [ғәр. (Р- родная сторона; И.: one’s native land; T: memleket) и. иҫк.
Әйләнеп ҡайтыр ер. □ Родная сторона. ■ Дәрмәнд Аҡмуллағыҙ донъяла хур булһа булһын, мәржәғы нар булмаһын. М. Аҡмулла.
МӘРЖӘМ АҒАСЫ и. диал. ҡар. осҡат.
МӘРЗИӘ [ғәр. (Р: согласие; И.: consent; T: marziye) и. иҫк.
1. Ниндәйҙер һүҙгә, тәҡдимгә, шартҡа ҡарата ыңғай ҡараш; ҡәнәғәтлек, ризалыҡ тойғоһо. □ Согласие. Мәрзиә биреу. ■ Әхлағыбыҙ — мәрзиәне артҡа ташлап, мәхсудте хаҡаратлап куңел баҫыу. М. Аҡмулла.
МӘРИЗ [ғәр. (Р: больной; И.: ailing; T: mariz) с. иҫк.
һаулығы бөткән, ауырыған, сирләгән. □ Больной. Мәриз булып тороу. ■ Дарыуҙы кутәрә алмаҫ бәғзе мәриз. М. Аҡмулла.
МӘРИХ (Р: Марс; И.: Mars; T: Merih) и. иҫк. астр.
(баш хәреф менән) Ҡояш системаһында ҡояштан дүртенсе торған ҡыҙғылт төҫтәге планета. □ Марс. Мәрих планетаһы.
МӘРЙЕН [ғәр. (Р: коралл; И.: coral; T.: mercan) и.
1. Ҡайһы бер диңгеҙ йәнлектәренең ҡалдығынан эзбиз ултырмалары рәүешендә барлыҡҡа килгән асыҡ ҡыҙыл, ал, аҡ төҫтәге таш. □ Коралл. / Коралловый. Мәрйен йыйыу. Мәрйен куп булған урын. ■ Мәрйен таштарын эшкәртеп, биҙәу әйберҙәре яһайҙар. Интернет селтәренән.
2. Мәрйендең эшкәртелгән бөртөктәренән теҙеп яһалған муйынсаҡ. □ Бусина; бусинка. Мәрйен буләк итеу. ■ Кесе ҡатынының мәрйендән генә бөткән селтәре, ҡашмауы, йөн, ебәк кулдәктәре, төрлө-төрлө шәлъяулыҡтары былай ҙа бай йорттоң эсенә йәм биреп тора. Ғ. Дәүләтшин. Уҡтың төбөнә зәп-зәңгәр сәйләндәрҙән теҙелгән бер ҡат ҡына мәрйен уралған ине. 3. Ураҡсин. Муйындағы мәрйенемде өҙөлһә лә теҙмәгеҙ. Халыҡ йырынан. Мәрйен ҡыҙыл да, йәшел
16- 1.0062.14
481