Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 159 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ВОВСЕ нареч.; разг. бөтөнләй, һис тә, бер ҙә; вовсе не нужно бөтөнләй (бер ҙә) кәрәкмәй; вовсе не хотеть бөтөнләй теләмәү
вовсЮ нареч.; разг. бар көскә (көсөнә), бик шәп, бик ҡыҙыу; вовсю пуститься бежать бар көскә йүгереп китеү
ВО-ВТОРЫХ вводн. сл. икенсенән; во-вторых, дождь пошёл икенсенән, ямғыр яуа башланы
ВОГНАТЬ сов. 1. кого-что, во что ҡыуып (ҡыуалап) индереү; вогнать коз в сарай кәзәләрҙе һарайға ҡыуып индереү 2. что, во что; разг. ҡағып индереү, ҡаҙау, сәнсеү; вогнать гвоздь в стену ҡаҙауҙы стенаға ҡағып индереү 3. кого-что; перен., разг. (привести в какое-л. состояние) (килтереп) еткереү, төшөрөү; вогнать в слёзы илар сиккә еткереү ♦ вогнать в гроб гүргә индереү; вогнать в краску (йөҙөн) ҡыҙартыу, оялтыу; вогнать в пот тиргә батырыу (төшөрөү)
ВОГНУТЫЙ, -ая, -ое 1. прич. от вогнуть соҡорайған, бөгөлгән, йәмшәйтелгән 2. прил. батынҡы, уйынҡы, уйымлы; вогнутое зеркало уйынҡы көҙгө
ВОГНУТЬ сов. что (эскә табан) йәмшәйтеү (бөгөү), соҡорайтыу; вогнуть проволоку тимер сыбыҡты бөгөү
ВОГНУТЬСЯ сов. бөгөлөү, эскә табан бөгөлөү (батынҡыланыу, батыу)
...вОд м (урыҫ телендәге ҡушма һцҫҫәрҫец икенсе өлөшө, беренсе киҫәктә ацлашылган тармаҡ белгестәрен атау өсөн ҡулланыла); овощевод йәшелсәсе; табаковод тәмәке үҫтереү белгесе
ВОДА ж 1. һыу; грунтовая вода ер аҫты һыуы; морская вода диңгеҙ һыуы; пресная вода сөсө һыу; проточная вода ағын һыу; родниковая вода шишмә һыуы; пить воду һыу эсеү 2. обычно с опред. һыуы, -лы/-ле һыу; газированная вода газлы һыу; розовая вода роза (еҫле) һыуы 3. мн. воды; геол. минераль һыу сығанағы, шифалы һыу сығанағы; ехать на воды шифалы һыу сығанағына барыу 4. мн. воды собир. һыуҙар, һыу ятҡылыҡтары; воды Башкортостана Башҡортостан һыуҙары; государственные воды дәүләт һыу ятҡылыҡтары; территориальные воды территориаль һыуҙар 5. в знач. нареч. водой, водою һыу юлы менән; доставка леса водой ағасты һыу юлы менән килтереү ♦ живая вода тере һыу; мёртвая вода үле һыу; седьмая (десятая) вода на киселе (о дальних родственниках ) сыбыҡ осо, ете ят; арба күсәрҙәре сәкәш-кән; лить воду на мельницу чью кеше тирмәненә һыу ҡойоу; толочь воду (в ступе); носить воду решетом иләк менән һыу ташыу, бушты бушҡа бушатыу; воды не замутит бик йыуаш, баҫалҡы кеше; выйти сухим из воды һыуҙан ҡоро сығыу; набрать воды в рот ауыҙына һыу ҡабыу, ләм-
159
ВОДИТЬ
мим тип әйтмәү; водой не разлить (не разольёшь) кого араларынан ҡыл да (ел дә) үтерлек түгел; вывести на чистую воду кого фаш итеү; тише воды, ниже травы тауыш-тыны юҡ, өнө лә сыҡмай; много (немало, столько и т.д.) воды утекло күп һыуҙар аҡты, күп ғүмер (заман) үтеп китте; пройти огонь и воду (и медные трубы) ут-һыу кисеү, донъяның әсеһен-сөсөһөн татыу, күпте күреү; концы в воду эҙһеҙ юғалыу; в огонь и воду (готов, пойдёт и т.д.) утҡа-һыуға инергә әҙер булыу; ловить рыбу в мутной воде болғансыҡ һыуҙа балыҡ тотоу, кеше ҡазаһынан файҙаланып ҡалыу; как с гуся вода бер ни түгел, бер ни тормай, бар тип тә белмәү, ыжлап та бирмәй; как две капли воды (похож) ике тамсы һыу кеүек (оҡшаш); как рыба в воде (чувствовать себя) һыуҙағы балыҡ кеүек (тойоу); как (будто, словно) в воду глядел (смотрел) үтә күреү, алдан белеп тороу; как (будто, словно) в воду канул һыуға төшкәндәй юҡ булыу; как (будто, словно) в воду опущенный балтаһы һыуға төшкәндәй, күңелһеҙ, һыуға төшкән тауыҡ кеүек, бойоҡ
ВОДВОРИТЬ сов. 1. кого-что, во что индереү, индереп (күсереп) урынлаштырыу; водворить в другое жилище бүтән торлаҡҡа күсереп урынлаштырыу 2. что; перен. урынлаштырыу, булдырыу; водворить тишину в классе класта тынлыҡ урынлаштырыу
ВОДВОРИТЬСЯ сов. 1. в чём инеү, инеп урынлашыу; водвориться в комнате бүлмәгә инеп урынлашыу 2. перен. урынлашыу; водворилась тишина тынлыҡ урынлашты
ВОДВОРЯТЬ несов. см. водворить
ВОДВОРЯТЬСЯ несов. 1. см. водвориться
2. страд. от водворять
ВОДЕВИЛЬ м водевиль (шаян комедия)
ВОДЕВИЛЬНЫЙ, -ая, -ое водевиль ...ы; водевильные куплеты водевиль куплеттары
ВОДИТЕЛЬ м водитель, йөрөтөүсе, машина йөрөтөүсе; водитель трамвая трамвай йөрөтөүсе
ВОДИТЕЛЬСКИЙ, -ая, -ое водитель ...ы, йөрөтөүсе(ләр) ...ы; водительское удостоверение йөрөтөүсе (водитель) танытмаһы
ВОДИТЕЛЬСТВО с; уст., высок. юлбашсылыҡ, етәкселек; под водительством генерала генерал етәкселегендә
ВОДИТЬ несов. 1. кого-что йөрөтөү, етәкләп йөрөтөү, алып йөрөү, оҙатып (буйлап) йөрөтөү; водить детей на прогулку балаларҙы саф һауала йөрөргә алып сығыу; водить ребёнка за руку баланы етәкләп йөрөтөү; водить экскурсантов по городу экскурсанттарҙы ҡала буйлап йөрөтөү 2. (идти во главе кого-чего-л.) алып барыу, етәкселек итеү; водить полки в атаку полктарҙы һөжүмгә алып барыу 3. что (управлять чем-л. движущимся) йөрөтөү; водить трамвай трамвай йөрөтөү 4. чем, по чему йөрөтөү; водить смыч-
вовсЮ нареч.; разг. бар көскә (көсөнә), бик шәп, бик ҡыҙыу; вовсю пуститься бежать бар көскә йүгереп китеү
ВО-ВТОРЫХ вводн. сл. икенсенән; во-вторых, дождь пошёл икенсенән, ямғыр яуа башланы
ВОГНАТЬ сов. 1. кого-что, во что ҡыуып (ҡыуалап) индереү; вогнать коз в сарай кәзәләрҙе һарайға ҡыуып индереү 2. что, во что; разг. ҡағып индереү, ҡаҙау, сәнсеү; вогнать гвоздь в стену ҡаҙауҙы стенаға ҡағып индереү 3. кого-что; перен., разг. (привести в какое-л. состояние) (килтереп) еткереү, төшөрөү; вогнать в слёзы илар сиккә еткереү ♦ вогнать в гроб гүргә индереү; вогнать в краску (йөҙөн) ҡыҙартыу, оялтыу; вогнать в пот тиргә батырыу (төшөрөү)
ВОГНУТЫЙ, -ая, -ое 1. прич. от вогнуть соҡорайған, бөгөлгән, йәмшәйтелгән 2. прил. батынҡы, уйынҡы, уйымлы; вогнутое зеркало уйынҡы көҙгө
ВОГНУТЬ сов. что (эскә табан) йәмшәйтеү (бөгөү), соҡорайтыу; вогнуть проволоку тимер сыбыҡты бөгөү
ВОГНУТЬСЯ сов. бөгөлөү, эскә табан бөгөлөү (батынҡыланыу, батыу)
...вОд м (урыҫ телендәге ҡушма һцҫҫәрҫец икенсе өлөшө, беренсе киҫәктә ацлашылган тармаҡ белгестәрен атау өсөн ҡулланыла); овощевод йәшелсәсе; табаковод тәмәке үҫтереү белгесе
ВОДА ж 1. һыу; грунтовая вода ер аҫты һыуы; морская вода диңгеҙ һыуы; пресная вода сөсө һыу; проточная вода ағын һыу; родниковая вода шишмә һыуы; пить воду һыу эсеү 2. обычно с опред. һыуы, -лы/-ле һыу; газированная вода газлы һыу; розовая вода роза (еҫле) һыуы 3. мн. воды; геол. минераль һыу сығанағы, шифалы һыу сығанағы; ехать на воды шифалы һыу сығанағына барыу 4. мн. воды собир. һыуҙар, һыу ятҡылыҡтары; воды Башкортостана Башҡортостан һыуҙары; государственные воды дәүләт һыу ятҡылыҡтары; территориальные воды территориаль һыуҙар 5. в знач. нареч. водой, водою һыу юлы менән; доставка леса водой ағасты һыу юлы менән килтереү ♦ живая вода тере һыу; мёртвая вода үле һыу; седьмая (десятая) вода на киселе (о дальних родственниках ) сыбыҡ осо, ете ят; арба күсәрҙәре сәкәш-кән; лить воду на мельницу чью кеше тирмәненә һыу ҡойоу; толочь воду (в ступе); носить воду решетом иләк менән һыу ташыу, бушты бушҡа бушатыу; воды не замутит бик йыуаш, баҫалҡы кеше; выйти сухим из воды һыуҙан ҡоро сығыу; набрать воды в рот ауыҙына һыу ҡабыу, ләм-
159
ВОДИТЬ
мим тип әйтмәү; водой не разлить (не разольёшь) кого араларынан ҡыл да (ел дә) үтерлек түгел; вывести на чистую воду кого фаш итеү; тише воды, ниже травы тауыш-тыны юҡ, өнө лә сыҡмай; много (немало, столько и т.д.) воды утекло күп һыуҙар аҡты, күп ғүмер (заман) үтеп китте; пройти огонь и воду (и медные трубы) ут-һыу кисеү, донъяның әсеһен-сөсөһөн татыу, күпте күреү; концы в воду эҙһеҙ юғалыу; в огонь и воду (готов, пойдёт и т.д.) утҡа-һыуға инергә әҙер булыу; ловить рыбу в мутной воде болғансыҡ һыуҙа балыҡ тотоу, кеше ҡазаһынан файҙаланып ҡалыу; как с гуся вода бер ни түгел, бер ни тормай, бар тип тә белмәү, ыжлап та бирмәй; как две капли воды (похож) ике тамсы һыу кеүек (оҡшаш); как рыба в воде (чувствовать себя) һыуҙағы балыҡ кеүек (тойоу); как (будто, словно) в воду глядел (смотрел) үтә күреү, алдан белеп тороу; как (будто, словно) в воду канул һыуға төшкәндәй юҡ булыу; как (будто, словно) в воду опущенный балтаһы һыуға төшкәндәй, күңелһеҙ, һыуға төшкән тауыҡ кеүек, бойоҡ
ВОДВОРИТЬ сов. 1. кого-что, во что индереү, индереп (күсереп) урынлаштырыу; водворить в другое жилище бүтән торлаҡҡа күсереп урынлаштырыу 2. что; перен. урынлаштырыу, булдырыу; водворить тишину в классе класта тынлыҡ урынлаштырыу
ВОДВОРИТЬСЯ сов. 1. в чём инеү, инеп урынлашыу; водвориться в комнате бүлмәгә инеп урынлашыу 2. перен. урынлашыу; водворилась тишина тынлыҡ урынлашты
ВОДВОРЯТЬ несов. см. водворить
ВОДВОРЯТЬСЯ несов. 1. см. водвориться
2. страд. от водворять
ВОДЕВИЛЬ м водевиль (шаян комедия)
ВОДЕВИЛЬНЫЙ, -ая, -ое водевиль ...ы; водевильные куплеты водевиль куплеттары
ВОДИТЕЛЬ м водитель, йөрөтөүсе, машина йөрөтөүсе; водитель трамвая трамвай йөрөтөүсе
ВОДИТЕЛЬСКИЙ, -ая, -ое водитель ...ы, йөрөтөүсе(ләр) ...ы; водительское удостоверение йөрөтөүсе (водитель) танытмаһы
ВОДИТЕЛЬСТВО с; уст., высок. юлбашсылыҡ, етәкселек; под водительством генерала генерал етәкселегендә
ВОДИТЬ несов. 1. кого-что йөрөтөү, етәкләп йөрөтөү, алып йөрөү, оҙатып (буйлап) йөрөтөү; водить детей на прогулку балаларҙы саф һауала йөрөргә алып сығыу; водить ребёнка за руку баланы етәкләп йөрөтөү; водить экскурсантов по городу экскурсанттарҙы ҡала буйлап йөрөтөү 2. (идти во главе кого-чего-л.) алып барыу, етәкселек итеү; водить полки в атаку полктарҙы һөжүмгә алып барыу 3. что (управлять чем-л. движущимся) йөрөтөү; водить трамвай трамвай йөрөтөү 4. чем, по чему йөрөтөү; водить смыч-