Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 162 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ВОЕНИЗИРОВАТЬ
ВОЕНИЗИРОВАТЬ сов., несов. кого-что хәрбиләштереү, хәрби эшкә өйрәтеү; военизировать народное хозяйство халыҡ хужалығын хәрбиләштереү; военизировать население халыҡты хәрби эшкә өйрәтеү
ВОЕНИЗИРОВАТЬСЯ сов., несов. страд. от военизировать
ВОЕНКОМ м (военный комиссар) хәрби комиссар
ВОЕНКОМАТ м (военный комиссариат) хәрби комиссариат
военкОр м (военный корреспондент) хәрби корреспондент
ВОЕННО-... и ВОЕННО... урыҫ телендәге ҡушма һцҙҙәрҙең “ һуйышҡа ”, “ хәрби ”, “ хәрби хеҙмәткә бәйле ” мәғәнәһен ацлатҡан беренсе өлөшө, мәҫ., военно-политический хәрби-сәйәси; военно-революционный хәрби-революцион; военнослужащий хәрби хеҙмәткәр
ВОЕННО-ВОЗДУШНЫЙ, -ая, -ое хәрби-һауа ...ы; военно-воздушные силы хәрби-һауа көстәре; военно-воздушная академия хәрби-һауа академияһы
ВОЕННО-МОРСКОЙ, -ая, -ое хәрби-диңгеҙ ...ы; военно-морской флот хәрби-диңгеҙ флоты
ВОЕННООБЯЗАННЫЙ м хәрби хеҙмәткә бурыслы, хеҙмәт итергә тейеш (кеше)
ВОЕННОПЛЕННЫЙ м әсир, һуғыш әсире, тотҡон
ВОЕННО-ПОЛЕВОЙ, -ая, -ое хәрби-ялан ...ы; военно-полевой суд хәрби-ялан суды
ВОЕННОСЛУЖАЩИЙ м хәрби хеҙмәткәр
ВОЕННО-УЧЕБНЫЙ, -ая, -ое хәрби-уҡыу ...ы; военно-учебный корпус хәрби-уҡыу корпусы военный, -ая, -ое 1. һуғыш ...ы; военное время һуғыш ваҡыты 2. хәрби, ғәскәри; военная служба хәрби хеҙмәт; военная тайна хәрби сер; военное положение хәрби хәл; военное училище хәрби училище 3. в знач. сущ. военный м хәрби хеҙмәткәр, ғәскәри кеше
ВОЕНРУК м (военный руководитель) хәрби етәксе (уҡыу йорттарында)
ВОЕНЩИНА ж 1. собир. ғәскәриҙәр; с точки зрения военщины ғәскәриҙәр күҙлегенән 2. һуғыш суҡмарҙары; германская военщина герман һуғыш суҡмарҙары
ВОЖАК м 1. башлап барыусы, оҙатып барыусы, оҙатыусы, юл күрһәтеүсе; вожаком взяли лесника юл күрһәтеүсе итеп урман ҡарауылсыһын алдылар 2. башлыҡ, етәксе; вожак молодёжи йәштәр етәксеһе
ВОЖАТАЯ ж вожатый ҡатын-ҡыҙ
ВОЖАТЫЙ м 1. уст. (вожак) оҙатып барыусы, оҙатыусы, юл күрһәтеүсе 2. башлыҡ, башлап барыусы 3. вожатый (пионер отряды йәки дружинаһының етәксеһе); вожатый третьего отряда өсөнсө отряд вожатыйы 4. разг. (вагоновожатый ) трамвай йөрөтөүсе
ВОЖДЕЛЕНИЕ с 1. (сильное желание) көслө теләк, нәфсе 2. (половое влечение) енси теләк, шәһүәт
ВОЖДЕЛЕННЫЙ, -ая, -ое книжн. көтөп алынған, зарығып көтөлгән; вожделенный отдых көтөп алынған ял
ВОЖДЬ м 1. башлыҡ; вождь скифов скифтар башлығы 2. высок. етәксе, остаз 3. юлбашсы; народный вождь халыҡ юлбашсыһы
вОжжи мн. (ед. вожжа ж) дилбегә ♦ вожжа под хвост попала кому; прост. артыҡ көйһөҙләнеү, килделе-киттелерәк кеше тураһында; прибрать вожжи к рукам; держать вожжи в руках дилбегәне ҡулда ныҡ тотоу (власть, етәкселеккә ҡарата )
ВОЗ м 1. (повозка, груз) йөк, ылау; воз дров бер йөк утын 2. перен., разг. (множество) бик күп, бер йөк; воз новостей бик күп яңылыҡтар
ВО З... (вос...) приставка 1. “мендерец” тигән ҡылым ярҙамында тәржемә ителә; вознести күтәреп мендереү
2. “яңынан ” тигән рәцеш ярҙамында; возродить яңынан барлыҡҡа килтереү; возобновить яңыртыу, яңынан башлау
3. хәрәкәттең нимәгәлер яуап булыуын белдерә ; воздать ҡайтарыу, түләү; вознаградить бү-ләкләү
4. “бик ныҡ” тигән рәцеш ярҙамында; возлюбить бик ныҡ яратыу; возрадоваться бик ныҡ шатланыу
ВОЗБРАНИТЬ сов. что; уст. тыйыу, рөхсәт итмәү
ВОЗБРАНЯТЬ несов. что; уст. см. возбранить
ВОЗБРАНЯТЬСЯ несов. 1. уст. тыйылыу, рөхсәт ителмәү; ходить здесь не возбраняется бында йөрөү тыйылмай (рөхсәт ителә) 2. страд. от возбранять
ВОЗБУДИМОСТЬ ж 1. тәьҫиргә бирелеү, тәьҫирләнеү 2. физиол. ярһыусанлыҡ
ВОЗБУДИМЫЙ, -ая, -ое 1. тиҙ тәьҫир-ләнеүсән, тәьҫиргә бирелеүсән, тоҡаныусан; возбудимый человек тиҙ тәьҫирләнеүсән кеше 2. физиол. ярһыусан, ҡуҙғыусан; возбудимые ткани ҡуҙғыусан туҡымалар
ВОЗБУДИТЕЛЬ м барлыҡҡа килтереүсе, ҡуҙғытыусы, тыуҙырыусы, тыуҙырғыс; возбудитель энергии энергия барлыҡҡа килтереүсе; возбудитель болезни ауырыу тыуҙырыусы
ВОЗБУДИТЬ сов. 1. что ҡуҙғытыу, тыуҙырыу, уятыу; возбудить любопытство ҡыҙыҡһыныу уятыу; возбудить аппетит аппетит ҡуҙғытыу 2. что ҡуҙғатыу, күтәреү; возбудить вопрос һорау ҡуҙғатыу 3. кого-что ярһытыу, ҡыҙҙырыу, тоҡандырыу, әҫәрләндереү; возбудить больного ауырыуҙы ярһытыу 4. против кого-чего ҡаршы ҡуйыу, ҡотортоу; возбудить людей против себя кешеләрҙе үҙеңә ҡаршы ҡуйыу
162
ВОЕНИЗИРОВАТЬ сов., несов. кого-что хәрбиләштереү, хәрби эшкә өйрәтеү; военизировать народное хозяйство халыҡ хужалығын хәрбиләштереү; военизировать население халыҡты хәрби эшкә өйрәтеү
ВОЕНИЗИРОВАТЬСЯ сов., несов. страд. от военизировать
ВОЕНКОМ м (военный комиссар) хәрби комиссар
ВОЕНКОМАТ м (военный комиссариат) хәрби комиссариат
военкОр м (военный корреспондент) хәрби корреспондент
ВОЕННО-... и ВОЕННО... урыҫ телендәге ҡушма һцҙҙәрҙең “ һуйышҡа ”, “ хәрби ”, “ хәрби хеҙмәткә бәйле ” мәғәнәһен ацлатҡан беренсе өлөшө, мәҫ., военно-политический хәрби-сәйәси; военно-революционный хәрби-революцион; военнослужащий хәрби хеҙмәткәр
ВОЕННО-ВОЗДУШНЫЙ, -ая, -ое хәрби-һауа ...ы; военно-воздушные силы хәрби-һауа көстәре; военно-воздушная академия хәрби-һауа академияһы
ВОЕННО-МОРСКОЙ, -ая, -ое хәрби-диңгеҙ ...ы; военно-морской флот хәрби-диңгеҙ флоты
ВОЕННООБЯЗАННЫЙ м хәрби хеҙмәткә бурыслы, хеҙмәт итергә тейеш (кеше)
ВОЕННОПЛЕННЫЙ м әсир, һуғыш әсире, тотҡон
ВОЕННО-ПОЛЕВОЙ, -ая, -ое хәрби-ялан ...ы; военно-полевой суд хәрби-ялан суды
ВОЕННОСЛУЖАЩИЙ м хәрби хеҙмәткәр
ВОЕННО-УЧЕБНЫЙ, -ая, -ое хәрби-уҡыу ...ы; военно-учебный корпус хәрби-уҡыу корпусы военный, -ая, -ое 1. һуғыш ...ы; военное время һуғыш ваҡыты 2. хәрби, ғәскәри; военная служба хәрби хеҙмәт; военная тайна хәрби сер; военное положение хәрби хәл; военное училище хәрби училище 3. в знач. сущ. военный м хәрби хеҙмәткәр, ғәскәри кеше
ВОЕНРУК м (военный руководитель) хәрби етәксе (уҡыу йорттарында)
ВОЕНЩИНА ж 1. собир. ғәскәриҙәр; с точки зрения военщины ғәскәриҙәр күҙлегенән 2. һуғыш суҡмарҙары; германская военщина герман һуғыш суҡмарҙары
ВОЖАК м 1. башлап барыусы, оҙатып барыусы, оҙатыусы, юл күрһәтеүсе; вожаком взяли лесника юл күрһәтеүсе итеп урман ҡарауылсыһын алдылар 2. башлыҡ, етәксе; вожак молодёжи йәштәр етәксеһе
ВОЖАТАЯ ж вожатый ҡатын-ҡыҙ
ВОЖАТЫЙ м 1. уст. (вожак) оҙатып барыусы, оҙатыусы, юл күрһәтеүсе 2. башлыҡ, башлап барыусы 3. вожатый (пионер отряды йәки дружинаһының етәксеһе); вожатый третьего отряда өсөнсө отряд вожатыйы 4. разг. (вагоновожатый ) трамвай йөрөтөүсе
ВОЖДЕЛЕНИЕ с 1. (сильное желание) көслө теләк, нәфсе 2. (половое влечение) енси теләк, шәһүәт
ВОЖДЕЛЕННЫЙ, -ая, -ое книжн. көтөп алынған, зарығып көтөлгән; вожделенный отдых көтөп алынған ял
ВОЖДЬ м 1. башлыҡ; вождь скифов скифтар башлығы 2. высок. етәксе, остаз 3. юлбашсы; народный вождь халыҡ юлбашсыһы
вОжжи мн. (ед. вожжа ж) дилбегә ♦ вожжа под хвост попала кому; прост. артыҡ көйһөҙләнеү, килделе-киттелерәк кеше тураһында; прибрать вожжи к рукам; держать вожжи в руках дилбегәне ҡулда ныҡ тотоу (власть, етәкселеккә ҡарата )
ВОЗ м 1. (повозка, груз) йөк, ылау; воз дров бер йөк утын 2. перен., разг. (множество) бик күп, бер йөк; воз новостей бик күп яңылыҡтар
ВО З... (вос...) приставка 1. “мендерец” тигән ҡылым ярҙамында тәржемә ителә; вознести күтәреп мендереү
2. “яңынан ” тигән рәцеш ярҙамында; возродить яңынан барлыҡҡа килтереү; возобновить яңыртыу, яңынан башлау
3. хәрәкәттең нимәгәлер яуап булыуын белдерә ; воздать ҡайтарыу, түләү; вознаградить бү-ләкләү
4. “бик ныҡ” тигән рәцеш ярҙамында; возлюбить бик ныҡ яратыу; возрадоваться бик ныҡ шатланыу
ВОЗБРАНИТЬ сов. что; уст. тыйыу, рөхсәт итмәү
ВОЗБРАНЯТЬ несов. что; уст. см. возбранить
ВОЗБРАНЯТЬСЯ несов. 1. уст. тыйылыу, рөхсәт ителмәү; ходить здесь не возбраняется бында йөрөү тыйылмай (рөхсәт ителә) 2. страд. от возбранять
ВОЗБУДИМОСТЬ ж 1. тәьҫиргә бирелеү, тәьҫирләнеү 2. физиол. ярһыусанлыҡ
ВОЗБУДИМЫЙ, -ая, -ое 1. тиҙ тәьҫир-ләнеүсән, тәьҫиргә бирелеүсән, тоҡаныусан; возбудимый человек тиҙ тәьҫирләнеүсән кеше 2. физиол. ярһыусан, ҡуҙғыусан; возбудимые ткани ҡуҙғыусан туҡымалар
ВОЗБУДИТЕЛЬ м барлыҡҡа килтереүсе, ҡуҙғытыусы, тыуҙырыусы, тыуҙырғыс; возбудитель энергии энергия барлыҡҡа килтереүсе; возбудитель болезни ауырыу тыуҙырыусы
ВОЗБУДИТЬ сов. 1. что ҡуҙғытыу, тыуҙырыу, уятыу; возбудить любопытство ҡыҙыҡһыныу уятыу; возбудить аппетит аппетит ҡуҙғытыу 2. что ҡуҙғатыу, күтәреү; возбудить вопрос һорау ҡуҙғатыу 3. кого-что ярһытыу, ҡыҙҙырыу, тоҡандырыу, әҫәрләндереү; возбудить больного ауырыуҙы ярһытыу 4. против кого-чего ҡаршы ҡуйыу, ҡотортоу; возбудить людей против себя кешеләрҙе үҙеңә ҡаршы ҡуйыу
162