Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 186 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ВСПЫШКА
вспыхнули автомобильные фары автомобиль фаралары яҡтырып китте; яркие звёзды вспыхнули на небе күктә яҡты йондоҙҙар балҡып китте 3. (покраснеть) ҡыҙарыу, ҡыҙарып китеү; вспыхнуть от смущения оялыуҙан ҡыҙарыу 4. ҡапыл башланып (тоҡанып, ҡабынып) китеү; вспыхнула война һуғыш башланып китте 5. тоҡаныу, ҡыҙып (ярһып, тоҡанып) китеү; вспыхнуть от обиды үпкәләүҙән ҡыҙып китеү
ВСПЫШКА ж 1. гөлт итеп ҡабынып (тоҡанып) китеү, яҡтырып (балҡып) китеү, дөрләп китеү (яҡтылыҡ, ут); вспышка пороха дарының гөлт итеп, тоҡанып китеүе; вспышка молнии йәшендең балҡып китеүе 2. (внезапное возмущение ) ҡыҙып (ярһып) китеү, тоҡанып (ҡабынып) китеү, тоҡаныу; вспышка гнева асыу тоҡанып китеү
ВСПЯТЬ нареч.; книжн. артҡа, кирегә; повернуть вспять кирегә бороу
ВСТАВАНИЕ с см. встать; почтить память вставанием аяғүрә баҫып иҫкә алыу
ВСТАВАТЬ несов. см. встать ♦ не вставая баш ҡалҡытмай (күтәрмәй)
ВСТАВИТЬ сов. что 1. ҡуйыу, өҫтәп ҡуйыу, индереп ҡуйыу; вставить дно ведра биҙрә төп-ләү, биҙрәгә төп ҡуйыу; вставить стекло в раму тәҙрә рамына быяла ҡуйыу; вставить в текст пропущенное слово тексҡа төшөп ҡалған һүҙҙе өҫтәп ҡуйыу; вставить зубы теш ҡуйыу 2. ҡыҫтырыу, ҡатыштырыу; вставить слово в разговор һөйләшкәндә һүҙ ҡыҫтырыу
ВСТАВКА ж 1. см. вставить; вставка стёкол быяла ҡуйыу 2. (вписанный текст) өҫтәлмә, өҫтәмә текст 3. (то, что вставлено) ялғау, ҡыйыҡ; платье с кружевной вставкой селтәр ҡыйыҡ ҡуйылған күлдәк
ВСТАВЛЯТЬ несов. см. вставить ♦ вставлять палки в колёса тәгәрмәскә таяҡ тығыу (ҡамасаулау )
ВСТАВНОЙ, -ая, -ое алынмалы, алынма, ҡуйылған; вставные дверцы алынмалы ишектәр
ВСТАРЬ нареч. борон, элек, борон (элекке) заманда; встарь всё было не так элек бөтәһе лә былай булмаған
ВСТАТЬ сов. 1. тороу, баҫыу, тороп баҫыу, аяғүрә (аяҡҡа) баҫыу; встать с места урындан тороу; встать на ноги прям., перен. аяғына баҫыу (тороу), аяҡҡа баҫыу; он встал ул аяғүрә баҫты; встать рано иртә тороу (после сна) 2. аяҡҡа баҫыу, һауығыу; после долгой болезни он встал ул оҙаҡ ауырығандан һуң аяҡҡа баҫты 3. (о растениях) үҫеү, күтәрелеү, ҡалҡыу; камыши встали стеной ҡамыштар стена булып ҡалҡты; пшеница встанет бойҙай күтәреләсәк 4. (подняться на борьбу) күтәрелеү; встать на защиту Родины Ватанды һаҡларға күтәрелеү 5. (взойти) сығыу, ҡалҡыу, тыуыу, атыу; солнце встало ҡояш сыҡты; встала заря таң
атты 6. перед кем-чем; перен. (возникнуть, появиться ) килеп тыуыу (сығыу, баҫыу); встал вопрос мәсьәлә килеп тыуҙы; встали новые трудности яңы ауырлыҡтар килеп сыҡты 7. ку-да-л., на что-л.; разг. баҫыу, тороу; встать на ковёр келәмгә баҫыу 8. разг. (уместиться) урынлашыу, һыйыу; шкаф здесь не встанет шкаф бында һыймаҫ 9. (приступить к какой-л. работе) тороу, баҫыу; встать за станок станок артына баҫыу 10. разг. (остановиться) йөрөмәй (эшләмәй) башлау, туҡтау, туҡталыу; часы встали сәғәт туҡтаған 11. разг. (покрыться льдом); Белая встала Ағиҙел туңған ♦ встать грудью күкрәк менән ҡаршы тороу; встать в строй сафҡа баҫыу; встать на квартиру фатирға сиратҡа баҫыу; встать на путь чего или какой юлына баҫыу, юлға баҫыу; встать на сторону чью-л. кемдеңдер яғына баҫыу, кем яҡлылыр булып китеү; встать на учёт иҫәпкә баҫыу (инеү); встать поперёк дороги юлға арҡыры төшөү; встать с левой ноги һул аяҡтан тороу (кәйеф булмау, уңмау)
ВСТОПОРЩИТЬ сов. что; разг. тырпайтыу, ҡабартыу, тырпайтып (ҡабартып) ебәреү; встопорщить усы мыйыҡтарын тырпайтыу
ВСТОПОРЩИТЬСЯ сов.; разг. тырпайыу, ҡабарыу, тырпайып (ҡабарып) китеү; волосы встопорщились сәстәр тырпайҙы
ВСТРАИВАТЬ несов. см. встроить
ВСТРЕВОЖИТЬ сов. кого-что борсоу, шом (борсоу) һалыу, шомландырыу, тынысһыҙлау; встревожить домашних өйҙәгеләрҙе борсоу
ВСТРЕВОЖИТЬСЯ сов. борсолоу, шомланыу, тынысһыҙланыу; взрослые встревожились за детей өлкәндәр балалар өсөн борсолдо
ВСТРЁПАННЫЙ, -ая, -ое 1. прич. от встрепать 2. прил. тырпаҡ, туҙған, өлтөк; встрёпанные волосы туҙған сәс
ВСТРЕПАТЬ сов. что; разг. тырпайтыу, туҙҙырыу, өлтәйтеү, болартыу; встрепать волосы сәсте туҙҙырыу
ВСТРЕПЕНУТЬСЯ сов. 1. талпыныу, һелкенеү, ҡағыныу, һелкенеп (ҡағынып, талпынып) ҡуйыу; птица встрепенулась ҡош талпынып ҡуйҙы 2. (вздрогнуть) һиҫкәнеү, дерелдәү, һиҫкәнеп ҡуйыу; старик встрепенулся ҡарт һиҫкәнеп китте 3. (забиться быстрее — о сердце) дөп-дөп тибә башлау
ВСТРЁПКА ж; прост. шелтә, шелтәләү, әрләү, орошоу; задать встрёпку шелтәләү
встретить сов. 1. кого-что осратыу, тап итеү, тура килтереү; встретить на дороге юлда осратыу; встретить его взгляд уның ҡарашын тап итеү 2. перен. (получать, испытать) что алыу, күреү, тойоу; встретить поддержку ярҙам алыу; встретить отпор отпор алыу 3. кого-что ҡаршылау, ҡаршы алыу; встретить гостей ҡунаҡтарҙы ҡаршылау; встретить делегацию на
186
вспыхнули автомобильные фары автомобиль фаралары яҡтырып китте; яркие звёзды вспыхнули на небе күктә яҡты йондоҙҙар балҡып китте 3. (покраснеть) ҡыҙарыу, ҡыҙарып китеү; вспыхнуть от смущения оялыуҙан ҡыҙарыу 4. ҡапыл башланып (тоҡанып, ҡабынып) китеү; вспыхнула война һуғыш башланып китте 5. тоҡаныу, ҡыҙып (ярһып, тоҡанып) китеү; вспыхнуть от обиды үпкәләүҙән ҡыҙып китеү
ВСПЫШКА ж 1. гөлт итеп ҡабынып (тоҡанып) китеү, яҡтырып (балҡып) китеү, дөрләп китеү (яҡтылыҡ, ут); вспышка пороха дарының гөлт итеп, тоҡанып китеүе; вспышка молнии йәшендең балҡып китеүе 2. (внезапное возмущение ) ҡыҙып (ярһып) китеү, тоҡанып (ҡабынып) китеү, тоҡаныу; вспышка гнева асыу тоҡанып китеү
ВСПЯТЬ нареч.; книжн. артҡа, кирегә; повернуть вспять кирегә бороу
ВСТАВАНИЕ с см. встать; почтить память вставанием аяғүрә баҫып иҫкә алыу
ВСТАВАТЬ несов. см. встать ♦ не вставая баш ҡалҡытмай (күтәрмәй)
ВСТАВИТЬ сов. что 1. ҡуйыу, өҫтәп ҡуйыу, индереп ҡуйыу; вставить дно ведра биҙрә төп-ләү, биҙрәгә төп ҡуйыу; вставить стекло в раму тәҙрә рамына быяла ҡуйыу; вставить в текст пропущенное слово тексҡа төшөп ҡалған һүҙҙе өҫтәп ҡуйыу; вставить зубы теш ҡуйыу 2. ҡыҫтырыу, ҡатыштырыу; вставить слово в разговор һөйләшкәндә һүҙ ҡыҫтырыу
ВСТАВКА ж 1. см. вставить; вставка стёкол быяла ҡуйыу 2. (вписанный текст) өҫтәлмә, өҫтәмә текст 3. (то, что вставлено) ялғау, ҡыйыҡ; платье с кружевной вставкой селтәр ҡыйыҡ ҡуйылған күлдәк
ВСТАВЛЯТЬ несов. см. вставить ♦ вставлять палки в колёса тәгәрмәскә таяҡ тығыу (ҡамасаулау )
ВСТАВНОЙ, -ая, -ое алынмалы, алынма, ҡуйылған; вставные дверцы алынмалы ишектәр
ВСТАРЬ нареч. борон, элек, борон (элекке) заманда; встарь всё было не так элек бөтәһе лә былай булмаған
ВСТАТЬ сов. 1. тороу, баҫыу, тороп баҫыу, аяғүрә (аяҡҡа) баҫыу; встать с места урындан тороу; встать на ноги прям., перен. аяғына баҫыу (тороу), аяҡҡа баҫыу; он встал ул аяғүрә баҫты; встать рано иртә тороу (после сна) 2. аяҡҡа баҫыу, һауығыу; после долгой болезни он встал ул оҙаҡ ауырығандан һуң аяҡҡа баҫты 3. (о растениях) үҫеү, күтәрелеү, ҡалҡыу; камыши встали стеной ҡамыштар стена булып ҡалҡты; пшеница встанет бойҙай күтәреләсәк 4. (подняться на борьбу) күтәрелеү; встать на защиту Родины Ватанды һаҡларға күтәрелеү 5. (взойти) сығыу, ҡалҡыу, тыуыу, атыу; солнце встало ҡояш сыҡты; встала заря таң
атты 6. перед кем-чем; перен. (возникнуть, появиться ) килеп тыуыу (сығыу, баҫыу); встал вопрос мәсьәлә килеп тыуҙы; встали новые трудности яңы ауырлыҡтар килеп сыҡты 7. ку-да-л., на что-л.; разг. баҫыу, тороу; встать на ковёр келәмгә баҫыу 8. разг. (уместиться) урынлашыу, һыйыу; шкаф здесь не встанет шкаф бында һыймаҫ 9. (приступить к какой-л. работе) тороу, баҫыу; встать за станок станок артына баҫыу 10. разг. (остановиться) йөрөмәй (эшләмәй) башлау, туҡтау, туҡталыу; часы встали сәғәт туҡтаған 11. разг. (покрыться льдом); Белая встала Ағиҙел туңған ♦ встать грудью күкрәк менән ҡаршы тороу; встать в строй сафҡа баҫыу; встать на квартиру фатирға сиратҡа баҫыу; встать на путь чего или какой юлына баҫыу, юлға баҫыу; встать на сторону чью-л. кемдеңдер яғына баҫыу, кем яҡлылыр булып китеү; встать на учёт иҫәпкә баҫыу (инеү); встать поперёк дороги юлға арҡыры төшөү; встать с левой ноги һул аяҡтан тороу (кәйеф булмау, уңмау)
ВСТОПОРЩИТЬ сов. что; разг. тырпайтыу, ҡабартыу, тырпайтып (ҡабартып) ебәреү; встопорщить усы мыйыҡтарын тырпайтыу
ВСТОПОРЩИТЬСЯ сов.; разг. тырпайыу, ҡабарыу, тырпайып (ҡабарып) китеү; волосы встопорщились сәстәр тырпайҙы
ВСТРАИВАТЬ несов. см. встроить
ВСТРЕВОЖИТЬ сов. кого-что борсоу, шом (борсоу) һалыу, шомландырыу, тынысһыҙлау; встревожить домашних өйҙәгеләрҙе борсоу
ВСТРЕВОЖИТЬСЯ сов. борсолоу, шомланыу, тынысһыҙланыу; взрослые встревожились за детей өлкәндәр балалар өсөн борсолдо
ВСТРЁПАННЫЙ, -ая, -ое 1. прич. от встрепать 2. прил. тырпаҡ, туҙған, өлтөк; встрёпанные волосы туҙған сәс
ВСТРЕПАТЬ сов. что; разг. тырпайтыу, туҙҙырыу, өлтәйтеү, болартыу; встрепать волосы сәсте туҙҙырыу
ВСТРЕПЕНУТЬСЯ сов. 1. талпыныу, һелкенеү, ҡағыныу, һелкенеп (ҡағынып, талпынып) ҡуйыу; птица встрепенулась ҡош талпынып ҡуйҙы 2. (вздрогнуть) һиҫкәнеү, дерелдәү, һиҫкәнеп ҡуйыу; старик встрепенулся ҡарт һиҫкәнеп китте 3. (забиться быстрее — о сердце) дөп-дөп тибә башлау
ВСТРЁПКА ж; прост. шелтә, шелтәләү, әрләү, орошоу; задать встрёпку шелтәләү
встретить сов. 1. кого-что осратыу, тап итеү, тура килтереү; встретить на дороге юлда осратыу; встретить его взгляд уның ҡарашын тап итеү 2. перен. (получать, испытать) что алыу, күреү, тойоу; встретить поддержку ярҙам алыу; встретить отпор отпор алыу 3. кого-что ҡаршылау, ҡаршы алыу; встретить гостей ҡунаҡтарҙы ҡаршылау; встретить делегацию на
186