Баш
Рус
Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 704 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
НОЧЬ
НОЧЬ ж төн; глубокая ночь ете төн уртаһы; день и ночь көнө-төнө ♦ на ночь төнгә, төнгөлөккә; на ночь глядя төнгә ҡаршы
нОчью нареч. төндә, төнөн; работать ночью төндә эшләү ♦ днём и ночью көнө-төнө
НОША ж йөк; тяжёлая ноша ауыр йөк
НОШЕНИЕ с см. носить 1, 2, 3
НОШЕНЫЙ, -ая, -ое кейелгән; ношеная шапка кейелгән бүрек
нОющий, -ая, -ее 1. прич. от ныть 2. прил. һыҙлай торған, һулҡылдап һыҙлаған, һыҙлаулы; ноющая боль һулҡылдап һыҙлау
НОЯБРЬ м ноябрь
НОЯБРЬСКИЙ, -ая, -ое ноябрь ...ы; ноябрьские дни ноябрь көндәре; ноябрьская слякоть ноябрь айындағы епшек көндәр
НРАВ м 1. холоҡ, тәбиғәт; человек доброго нрава холҡо йомшаҡ кеше 2. обычно мн. нравы (обычаи) ғөрөф-ғәҙәт, ғәҙәт, йола; старинные нравы боронғо йолалар ♦ по нраву күңелгә оҡшай (ятышлы)
НРАВИТЬСЯ несов. 1. оҡшау, күңелгә ятыу; город мне нравится ҡала миңә оҡшай; этот парень ей нравится был егет уға оҡшай 2. безл. оҡшау, яратыу; ему нравится ездить верхом уға һыбай йөрөү оҡшай
НРАВОУЧЕНИЕ с өгөт-нәсихәт, вәғәз; читать нравоучение өгөт-нәсихәт биреү
НРАВОУЧИТЕЛЬНОСТЬ ж өгөт-нәсихәтле булыу; нравоучительность рассказа хикәйәнең өгөт-нәсихәтле булыуы
НРАВОУЧИТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое өгөт-нәсихәтле; нравоучительная беседа өгөт-нәсихәтле әңгәмә
НРАВСТВЕННОСТЬ ж әхлаҡ, әхлаҡлы-лыҡ; высокая нравственность юғары әхлаҡ-лылыҡ
НРАВСТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. әхлаҡ ...ы; нравственные нормы әхлаҡ нормалары 2. әхлаҡлы, әҙәпле; нравственный человек әҙәпле кеше; нравственный поступок әхлаҡлы ҡылыҡ 3. рухи; нравственный подъём рухи күтәренкелек
НУ I межд.; разг. 1. (для выраженяя поУу—-дения, призыва к действию) йә; ну, давай плясать! йә, әйҙә бейейбеҙ! 2. (для выражения удивления , негодования, восхищения и т.п.) йә, әй ҙа/ҙә һуң; ну и трус әй, ҡурҡаҡ та һуң ♦ ну и ну!; ай да ну! иҫең китер
НУ II частица 1. (неужели) булмаҫ (та), шулаймы ни; я сегодня уезжаю. — Ну? мин бөгөн китәм. — Шулаймы ни?
2. (для придания выражению большей силы, выразительности) йә; инде; ведь это всё неправда? — Ну, конечно, неправда былар бит барыһы ла ялған? — Билгеле инде, ялған, әлбиттә
3. в знач. союза; разг. (указывает на вывод, заключение, вводное замечание) эйе, ҡыҫҡаһы, тимәк, йә; ну, и дел много, конечно ҡыҫҡаһы, эшем дә күп
4. с неопр. (в знач. “ начал ”, “ стал ” и т. п.) башланы(лар); вошли в комнату и ну кричать, спорить бүлмәгә инделәр ҙә ҡысҡырыша, бәхәсләшә башланылар
НУВОРИШ м нувориш (алыпһатарлыҡ менән байыған кеше)
НУГА ж нуга (тәм - том )
нУдный, -ая, -ое разг. ялҡытҡыс, ялыҡтырғыс, эс бошорғос; нудный человек ялҡытҡыс кеше; нудная жизнь эс бошорғос (күңелһеҙ) тормош
НУЖДА ж мохтажлыҡ, нужа; терпеть нужду мохтажлыҡ кисереү 2. кәрәклек, ихтыяж, хәжәт, кәрәк-яраҡ; нужды селян ауыл халҡының ихтыяждары; в случае нужды кәрәк була ҡалһа; нет нужды кәрәге юҡ
НУЖДАЕМОСТЬ ж мохтажлыҡ; нуждаемость в топливе яғыулыҡҡа мохтажлыҡ
НУЖДАТЬСЯ несов. 1. мохтажлыҡта (фәҡирлектә) йәшәү; помогать тем, кто нуждается фәҡирлектә йәшәүселәргә ярҙам итеү 2. в ком - чём кәрәк (мохтаж) булыу; нуждаться в деньгах аҡсаға мохтаж булыу; ни в ком не нуждаться бер кемдең дә кәрәге булмау
нуждающийся, -аяся, -ееся 1. прич. от нуждаться 2. прил. мохтажлыҡта (фәҡирлектә) йәшәүсе; помогать нуждающимся фәҡирлектә йәшәүселәргә ярҙам итеү
нУжно в знач. сказ., безл., обычно с неопр . кәрәк; нужно написать письмо хат яҙырға кәрәк ♦ очень нужно!; куда как нужно! бик кәрәк ине, кәрәге бар ине
НУЖНОСТЬ ж кәрәклелек, кәрәкле булыу; ощущение своей нужности на земле ерҙә үҙен-дең кәрәклегеңде тойоу
нужный, -ая, -ое кәрәк(ле), тейешле; нужные вещи кәрәкле әйберҙәр; взять нужное направление тейешле йүнәлеш алыу
НУ-КА межд.; разг. йә әле, йәгеҙ әле; ну-ка почитайте йәгеҙ, уҡығыҙ әле
НУКАТЬ несов. что и без доп.; прост. 1. см. понукать 2. (говорить “ну”) “йә әле” тип әйтеү; ты мне не нукай һин миңә “йә әле” тип торма
НУКЕР и НУКЕР м нәүкәр, нөгәр (1. XI — XIII бб. монгол хандарының шәхси гвардияһы һуғышсыһы 2. XIX б. Кавказ халыҡтарында гәскәр башлығының һаҡсы отряды һуғышсыһы)
НУКЛЕИНОВЫЙ, -ая, -ое хим. нуклеин ...ы; нуклеиновые кислоты нуклеин кислоталары
НУЛЕВОЙ, -ая, -ое 1. нуль; нулевая температура нуль температура 2. бик аҙ булыу, юҡ ти-
704
НОЧЬ ж төн; глубокая ночь ете төн уртаһы; день и ночь көнө-төнө ♦ на ночь төнгә, төнгөлөккә; на ночь глядя төнгә ҡаршы
нОчью нареч. төндә, төнөн; работать ночью төндә эшләү ♦ днём и ночью көнө-төнө
НОША ж йөк; тяжёлая ноша ауыр йөк
НОШЕНИЕ с см. носить 1, 2, 3
НОШЕНЫЙ, -ая, -ое кейелгән; ношеная шапка кейелгән бүрек
нОющий, -ая, -ее 1. прич. от ныть 2. прил. һыҙлай торған, һулҡылдап һыҙлаған, һыҙлаулы; ноющая боль һулҡылдап һыҙлау
НОЯБРЬ м ноябрь
НОЯБРЬСКИЙ, -ая, -ое ноябрь ...ы; ноябрьские дни ноябрь көндәре; ноябрьская слякоть ноябрь айындағы епшек көндәр
НРАВ м 1. холоҡ, тәбиғәт; человек доброго нрава холҡо йомшаҡ кеше 2. обычно мн. нравы (обычаи) ғөрөф-ғәҙәт, ғәҙәт, йола; старинные нравы боронғо йолалар ♦ по нраву күңелгә оҡшай (ятышлы)
НРАВИТЬСЯ несов. 1. оҡшау, күңелгә ятыу; город мне нравится ҡала миңә оҡшай; этот парень ей нравится был егет уға оҡшай 2. безл. оҡшау, яратыу; ему нравится ездить верхом уға һыбай йөрөү оҡшай
НРАВОУЧЕНИЕ с өгөт-нәсихәт, вәғәз; читать нравоучение өгөт-нәсихәт биреү
НРАВОУЧИТЕЛЬНОСТЬ ж өгөт-нәсихәтле булыу; нравоучительность рассказа хикәйәнең өгөт-нәсихәтле булыуы
НРАВОУЧИТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое өгөт-нәсихәтле; нравоучительная беседа өгөт-нәсихәтле әңгәмә
НРАВСТВЕННОСТЬ ж әхлаҡ, әхлаҡлы-лыҡ; высокая нравственность юғары әхлаҡ-лылыҡ
НРАВСТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. әхлаҡ ...ы; нравственные нормы әхлаҡ нормалары 2. әхлаҡлы, әҙәпле; нравственный человек әҙәпле кеше; нравственный поступок әхлаҡлы ҡылыҡ 3. рухи; нравственный подъём рухи күтәренкелек
НУ I межд.; разг. 1. (для выраженяя поУу—-дения, призыва к действию) йә; ну, давай плясать! йә, әйҙә бейейбеҙ! 2. (для выражения удивления , негодования, восхищения и т.п.) йә, әй ҙа/ҙә һуң; ну и трус әй, ҡурҡаҡ та һуң ♦ ну и ну!; ай да ну! иҫең китер
НУ II частица 1. (неужели) булмаҫ (та), шулаймы ни; я сегодня уезжаю. — Ну? мин бөгөн китәм. — Шулаймы ни?
2. (для придания выражению большей силы, выразительности) йә; инде; ведь это всё неправда? — Ну, конечно, неправда былар бит барыһы ла ялған? — Билгеле инде, ялған, әлбиттә
3. в знач. союза; разг. (указывает на вывод, заключение, вводное замечание) эйе, ҡыҫҡаһы, тимәк, йә; ну, и дел много, конечно ҡыҫҡаһы, эшем дә күп
4. с неопр. (в знач. “ начал ”, “ стал ” и т. п.) башланы(лар); вошли в комнату и ну кричать, спорить бүлмәгә инделәр ҙә ҡысҡырыша, бәхәсләшә башланылар
НУВОРИШ м нувориш (алыпһатарлыҡ менән байыған кеше)
НУГА ж нуга (тәм - том )
нУдный, -ая, -ое разг. ялҡытҡыс, ялыҡтырғыс, эс бошорғос; нудный человек ялҡытҡыс кеше; нудная жизнь эс бошорғос (күңелһеҙ) тормош
НУЖДА ж мохтажлыҡ, нужа; терпеть нужду мохтажлыҡ кисереү 2. кәрәклек, ихтыяж, хәжәт, кәрәк-яраҡ; нужды селян ауыл халҡының ихтыяждары; в случае нужды кәрәк була ҡалһа; нет нужды кәрәге юҡ
НУЖДАЕМОСТЬ ж мохтажлыҡ; нуждаемость в топливе яғыулыҡҡа мохтажлыҡ
НУЖДАТЬСЯ несов. 1. мохтажлыҡта (фәҡирлектә) йәшәү; помогать тем, кто нуждается фәҡирлектә йәшәүселәргә ярҙам итеү 2. в ком - чём кәрәк (мохтаж) булыу; нуждаться в деньгах аҡсаға мохтаж булыу; ни в ком не нуждаться бер кемдең дә кәрәге булмау
нуждающийся, -аяся, -ееся 1. прич. от нуждаться 2. прил. мохтажлыҡта (фәҡирлектә) йәшәүсе; помогать нуждающимся фәҡирлектә йәшәүселәргә ярҙам итеү
нУжно в знач. сказ., безл., обычно с неопр . кәрәк; нужно написать письмо хат яҙырға кәрәк ♦ очень нужно!; куда как нужно! бик кәрәк ине, кәрәге бар ине
НУЖНОСТЬ ж кәрәклелек, кәрәкле булыу; ощущение своей нужности на земле ерҙә үҙен-дең кәрәклегеңде тойоу
нужный, -ая, -ое кәрәк(ле), тейешле; нужные вещи кәрәкле әйберҙәр; взять нужное направление тейешле йүнәлеш алыу
НУ-КА межд.; разг. йә әле, йәгеҙ әле; ну-ка почитайте йәгеҙ, уҡығыҙ әле
НУКАТЬ несов. что и без доп.; прост. 1. см. понукать 2. (говорить “ну”) “йә әле” тип әйтеү; ты мне не нукай һин миңә “йә әле” тип торма
НУКЕР и НУКЕР м нәүкәр, нөгәр (1. XI — XIII бб. монгол хандарының шәхси гвардияһы һуғышсыһы 2. XIX б. Кавказ халыҡтарында гәскәр башлығының һаҡсы отряды һуғышсыһы)
НУКЛЕИНОВЫЙ, -ая, -ое хим. нуклеин ...ы; нуклеиновые кислоты нуклеин кислоталары
НУЛЕВОЙ, -ая, -ое 1. нуль; нулевая температура нуль температура 2. бик аҙ булыу, юҡ ти-
704