Баш
Рус
Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 706 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
О
О
О I, ОБ и ОБО предлог 1. с вин. п. (при указании на соприкосновение, столкновение) -на/-нә; опереться о край стола өҫтәл ситенә таяныу; споткнуться о камень ташҡа абыныу
2. с вин. п. (в наречных сочетаниях со значением “ рядом ”, “ вплотную друг к другу ”) (-ға) йәнәш; стена об стену стена стенаға йәнәш; бок о бок йәнәш
3. с предл. п. (при указании на предмет речи , мысли, чувства) турала, хаҡта (к 1 и 2 лицам ); тураһыңда, хаҡында (к 3 лицу); речь идёт о нас һүҙ беҙҙең турала бара; мечта о подвиге батырлыҡ тураһында хыял; думать о будущем киләсәк тураһында уйланыу; лекция о воспитании тәрбиә тураһында лекция
4. с предл. п.; уст. (при обозначении количества однородных частей кого-чего-л.) -лы/-ле; стол о четырёх ножках дүрт аяҡлы өҫтәл; строение о двух окнах ике тәҙрәле йорт
О II межд. 1. (в риторическом обращении) әй, һәй; о Родина-мать! әй Ватан-әсә!; о край родной әй тыуған яҡ
2. (при выражении какого-л. сильного чувства ) ай, һай, әй, һәй, их; о, кого я вижу һай, кемде күрәм; о, как жаль их, ниндәй ҡыҙғаныс; о, как здесь хорошо һай, ҡайһылай бында яҡшы
3. (при усилении утверждения или отрицания ) әй; о, да әй, шулай; о, нет әй, юҡ
О... (об..., обо..., объ...) приставка; тцбәндәгеләрҙе ацлата: 1) эш-хэрэкэттец нәмә тирәһенә, өҫтөнә йәки бөтә яғына тара-лыуын, мәҫ., обежать (вокруг дома) (өй тирәләй) йүгереп сығыу; огородить тирә-яғын кәртәләү; осмотреть ҡарап сығыу; 2) эш-хәрәкәттец нәмәгә теймәйенсә, уны урап цтецен, мәҫ., обежать стороной эргәһенән, теймәй йүгереп үтеү; 3) эш-хәрәкәттец бер нисә нәмәгә (урынға) таралыуын, мәҫ., обегать соседей күршеләрҙе йүгереп йөрөп сығыу; одарить подарками бүләк өләшеп сығыу; 4) эш-хәрәкәттә берәйһенец өҫтөнлөгөн, алдынғылығын, мәҫ., обыграть в шахматы кого - л. берәйһен шахмат уйынында отоу; обогнать по дороге кого - л. берәйһен юлда уҙып китеү; 5) эш-хәрәкәттец саманан тыш артыҡлығын, мәҫ., окормить саманан тыш ашатыу; опиться сиктән тыш эсеү; 6) эш барышында берәйһенә зарар килтерецҙе, мәҫ., обвесить кәм үлсәү; обсчитать покупателя һатып алыусыға кәм иҫәпләп биреү; 7) (“-ся” киҫәксәһе менән) эш-хәрәкәттә хата ебәрецҙе йәки яңылышыуҙы, мәҫ., оговориться яңылыш әйтеү; ослышаться яңылыш ишетеү; 8) эш һөҙөмтәһендә берәй нәмә менән тәьмин итецҙе, мәҫ., оснастить йыһазландырыу; озеле-
нить йәшелләндереү; 9) берәй нәмәгә әцере-лецҙе, ниндәйҙер бер цҙенсәлек йәки сифат би-рецҙе, мәҫ., обогатить байыҡтырыу; осложнить обстановку хәлде ҡатмарлаштырыу; опечалиться ҡайғыға ҡалыу (төшөү); 10) ҡайһы бер ҡылымдарҙың тамамланған төрөн барлыҡҡа килтерецҙе, мәҫ., оглохнуть һаңғырауланыу; ослепнуть һуҡырайыу
ОАЗИС м оазис (сцлдәге һыулы һәм цҫемлек-ле урын)
ОБ предлог см. о I
ОБ... приставка см. о...
Оба м и с (обе ж) числ. собир. икеһе (лә), икәүе (лә), һәр икеһе, ике, ҡуш; оба глаза ике күҙе лә; оба сына ике улы ла; пришли оба икеһе лә килде ♦ смотреть в оба һаҡ булыу, алдыңды-артыңды ҡарап йөрөү
ОБАГРИТЬ сов. кого-что; книжн. 1. ҡыҙартыу; лучи солнца обагрили небо ҡояш нурҙары күкте ҡыҙартты 2. ҡанға батырыу (буяу) ♦ обагрить руки кровью (в крови) книжн. кеше үлтереүгә йәки язалауға ҡатнашы булыу
ОБАГРИТЬСЯ сов.; книжн. 1. ҡыҙарыу, ҡып-ҡыҙыл булыу 2. ҡанға батыу (буялыу)
ОБАГРЯТЬ несов. см. обагрить
ОБАГРЯТЬСЯ несов. 1. см. обагриться
2. страд. от обагрять
ОБАЛДЕВАТЬ несов. см. обалдеть
ОБАЛДЕЛЫЙ, -ая, -ое прост. иҫәңгерәгән, миңрәүләнгән; обалделый вид иҫәңгерәгән ҡиәфәт
ОБАЛДЕНИЕ с см. обалдеть
ОБАЛДЕТЬ сов.; прост. иҫәңгерәү, миңрәүләнеү; обалдеть от неожиданности ҡапыл иҫәңгерәп ҡалыу; обалдеть от дорожной тряски юлда һелкенеп барыуҙан иҫәңгерәү
ОБАНКРОТИТЬСЯ сов. 1. бөлөү, банкрот-ланыу, банкрот булыу; фирма вскоре обанкротилась тиҙ арала фирма бөлдө 2. перен. уңышһыҙлыҡҡа осрау, нигеҙһеҙ тип табылыу; оппозиция обанкротилась оппозиция уңышһыҙлыҡҡа осраны
ОБАЯНИЕ с һөйкөмлө (һөймәлекле, һоҡландырғыс) булыу; обладать обаянием һөйкөмлө булыу; находиться под обаянием кого-чего - л. кемдеңдер, ниҙецдер һөйкөмлөлөгө тәьҫиренә бирелеү; обаяние молодости йәшлек һөйкөмлөлөгө
ОБАЯТЕЛЬНОСТЬ ж һөйкөмлөлөк, һөймә-
леклелек
ОБАЯТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое һөйкөмлө, һөймәлекле, мөләйем; обаятельный человек һөйкөмлө кеше; обаятельный образ һөймәлекле образ
706
О
О I, ОБ и ОБО предлог 1. с вин. п. (при указании на соприкосновение, столкновение) -на/-нә; опереться о край стола өҫтәл ситенә таяныу; споткнуться о камень ташҡа абыныу
2. с вин. п. (в наречных сочетаниях со значением “ рядом ”, “ вплотную друг к другу ”) (-ға) йәнәш; стена об стену стена стенаға йәнәш; бок о бок йәнәш
3. с предл. п. (при указании на предмет речи , мысли, чувства) турала, хаҡта (к 1 и 2 лицам ); тураһыңда, хаҡында (к 3 лицу); речь идёт о нас һүҙ беҙҙең турала бара; мечта о подвиге батырлыҡ тураһында хыял; думать о будущем киләсәк тураһында уйланыу; лекция о воспитании тәрбиә тураһында лекция
4. с предл. п.; уст. (при обозначении количества однородных частей кого-чего-л.) -лы/-ле; стол о четырёх ножках дүрт аяҡлы өҫтәл; строение о двух окнах ике тәҙрәле йорт
О II межд. 1. (в риторическом обращении) әй, һәй; о Родина-мать! әй Ватан-әсә!; о край родной әй тыуған яҡ
2. (при выражении какого-л. сильного чувства ) ай, һай, әй, һәй, их; о, кого я вижу һай, кемде күрәм; о, как жаль их, ниндәй ҡыҙғаныс; о, как здесь хорошо һай, ҡайһылай бында яҡшы
3. (при усилении утверждения или отрицания ) әй; о, да әй, шулай; о, нет әй, юҡ
О... (об..., обо..., объ...) приставка; тцбәндәгеләрҙе ацлата: 1) эш-хэрэкэттец нәмә тирәһенә, өҫтөнә йәки бөтә яғына тара-лыуын, мәҫ., обежать (вокруг дома) (өй тирәләй) йүгереп сығыу; огородить тирә-яғын кәртәләү; осмотреть ҡарап сығыу; 2) эш-хәрәкәттец нәмәгә теймәйенсә, уны урап цтецен, мәҫ., обежать стороной эргәһенән, теймәй йүгереп үтеү; 3) эш-хәрәкәттец бер нисә нәмәгә (урынға) таралыуын, мәҫ., обегать соседей күршеләрҙе йүгереп йөрөп сығыу; одарить подарками бүләк өләшеп сығыу; 4) эш-хәрәкәттә берәйһенец өҫтөнлөгөн, алдынғылығын, мәҫ., обыграть в шахматы кого - л. берәйһен шахмат уйынында отоу; обогнать по дороге кого - л. берәйһен юлда уҙып китеү; 5) эш-хәрәкәттец саманан тыш артыҡлығын, мәҫ., окормить саманан тыш ашатыу; опиться сиктән тыш эсеү; 6) эш барышында берәйһенә зарар килтерецҙе, мәҫ., обвесить кәм үлсәү; обсчитать покупателя һатып алыусыға кәм иҫәпләп биреү; 7) (“-ся” киҫәксәһе менән) эш-хәрәкәттә хата ебәрецҙе йәки яңылышыуҙы, мәҫ., оговориться яңылыш әйтеү; ослышаться яңылыш ишетеү; 8) эш һөҙөмтәһендә берәй нәмә менән тәьмин итецҙе, мәҫ., оснастить йыһазландырыу; озеле-
нить йәшелләндереү; 9) берәй нәмәгә әцере-лецҙе, ниндәйҙер бер цҙенсәлек йәки сифат би-рецҙе, мәҫ., обогатить байыҡтырыу; осложнить обстановку хәлде ҡатмарлаштырыу; опечалиться ҡайғыға ҡалыу (төшөү); 10) ҡайһы бер ҡылымдарҙың тамамланған төрөн барлыҡҡа килтерецҙе, мәҫ., оглохнуть һаңғырауланыу; ослепнуть һуҡырайыу
ОАЗИС м оазис (сцлдәге һыулы һәм цҫемлек-ле урын)
ОБ предлог см. о I
ОБ... приставка см. о...
Оба м и с (обе ж) числ. собир. икеһе (лә), икәүе (лә), һәр икеһе, ике, ҡуш; оба глаза ике күҙе лә; оба сына ике улы ла; пришли оба икеһе лә килде ♦ смотреть в оба һаҡ булыу, алдыңды-артыңды ҡарап йөрөү
ОБАГРИТЬ сов. кого-что; книжн. 1. ҡыҙартыу; лучи солнца обагрили небо ҡояш нурҙары күкте ҡыҙартты 2. ҡанға батырыу (буяу) ♦ обагрить руки кровью (в крови) книжн. кеше үлтереүгә йәки язалауға ҡатнашы булыу
ОБАГРИТЬСЯ сов.; книжн. 1. ҡыҙарыу, ҡып-ҡыҙыл булыу 2. ҡанға батыу (буялыу)
ОБАГРЯТЬ несов. см. обагрить
ОБАГРЯТЬСЯ несов. 1. см. обагриться
2. страд. от обагрять
ОБАЛДЕВАТЬ несов. см. обалдеть
ОБАЛДЕЛЫЙ, -ая, -ое прост. иҫәңгерәгән, миңрәүләнгән; обалделый вид иҫәңгерәгән ҡиәфәт
ОБАЛДЕНИЕ с см. обалдеть
ОБАЛДЕТЬ сов.; прост. иҫәңгерәү, миңрәүләнеү; обалдеть от неожиданности ҡапыл иҫәңгерәп ҡалыу; обалдеть от дорожной тряски юлда һелкенеп барыуҙан иҫәңгерәү
ОБАНКРОТИТЬСЯ сов. 1. бөлөү, банкрот-ланыу, банкрот булыу; фирма вскоре обанкротилась тиҙ арала фирма бөлдө 2. перен. уңышһыҙлыҡҡа осрау, нигеҙһеҙ тип табылыу; оппозиция обанкротилась оппозиция уңышһыҙлыҡҡа осраны
ОБАЯНИЕ с һөйкөмлө (һөймәлекле, һоҡландырғыс) булыу; обладать обаянием һөйкөмлө булыу; находиться под обаянием кого-чего - л. кемдеңдер, ниҙецдер һөйкөмлөлөгө тәьҫиренә бирелеү; обаяние молодости йәшлек һөйкөмлөлөгө
ОБАЯТЕЛЬНОСТЬ ж һөйкөмлөлөк, һөймә-
леклелек
ОБАЯТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое һөйкөмлө, һөймәлекле, мөләйем; обаятельный человек һөйкөмлө кеше; обаятельный образ һөймәлекле образ
706