Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 269 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
РАЗОРИТЬ
РАЗОЗЛИТЬСЯ сов. бик ныҡ асыуланыу, асыу ҡабарыу
РАЗОЙТИСЬ сов. 1. (уйти в разные места) таралыу, таралышыу; гости разошлись ҡунаҡтар таралды 2. (рассеяться) таралыу, юғалыу; тучи разошлись болоттар таралды 3. (разгладиться ) бөтөү, яҙылыу; морщины разошлись йыйырсыҡтар яҙылды 4. (раствориться, растаять ) иреү, иреп бөтөү; сахар разошёлся в чае шәкәр сәйҙә иреп бөттө 5. с кем-чем (не встретиться в пути) аймылышыу, аймылыш булыу, осрашмау; разойтись в темноте ҡараңғыла аймылыш булыу 6. бәйләнеште өҙөү, ташлашыу, айырылышыу; друзья разошлись дуҫтар бәйләнеште өҙҙө; разойтись с женой ҡатын менән айырылышыу 7. (не совпасть) тура килмәү, айырылыу; мнения разошлись фекерҙәр тура килмәне 8. (разделиться на несколько частей ) айырылыу, тармаҡланыу; дорога разошлась на две юл икегә айырылды 9. (разъединиться ) айырылып китеү, асылыу, (асылып) китеү; швы разошлись йөйҙәре киткән; полы пальто разошлись пальто сабыуҙары асылып китте 10. (оказаться раскупленным) һатылып (таралып) бөтөү; книги быстро разошлись китаптар тиҙ һатылып бөттө 11. (израсходоваться) тотонолоп бөтөү; деньги разошлись аҡса тотонолоп бөттө 12. (распространиться) таралыу; весть разошлась хәбәр таралды 13. көсәйеп (шәбәйеп) китеү; дождь разошёлся ямғыр көсәйеп китте 14. (приобрести большую скорость) шәбәйеп (ҡыҙып, ҡыҙыулап) китеү, шәбәйеү; лошадь разошлась ат ҡыҙыулап китте 15. перен. (увлечься ) ярһыу, ҡыҙыу, ярһып (ҡыҙып) китеү; танцор разошёлся бейеүсе ҡыҙып китте
разОк м; разг., ласк. от раз
РАЗОМ нареч.; разг. 1. (одновременно) бер юлы, дәррәү; подняться разом дәррәү ҡуҙғалыу 2. (в один приём) бер юлы, бер ултырыуҙа; прочесть всё разом бер ултырыуҙа уҡып сығыу 3. (сразу, мгновенно) шунда уҡ, бик тиҙ, күҙ асып йомғансы
РАЗОМКНУТЫЙ, -ая, -ое 1. прич. от разомкнуть 2. прил.; воен. һирәгәйтелгән; разомкнутый строй һирәгәйтелгән саф
РАЗОМКНУТЬ сов. что 1. (разъединить) өҙөү, ысҡындырыу, өҙөп (ысҡындырып) ҡуйыу; разомкнуть цепь сылбырҙы өҙөү 2. (раздвинуть ) айырыу, асыу; разомкнуть ворота шлюза шлюздың ҡапҡаларын асыу; враг разомкнул полки дошман полктарҙы айырҙы 3. воен. һирәгәйтеү; разомкнуть шеренгу сафты һирәгәйтеү 4. асыу (кцҙҙе, иренде); разомкнуть веки күҙ ҡабағын асыу
РАЗОМКНУТЬСЯ сов. 1. өҙөлөү, ысҡыныу; руки разомкнулись ҡулдар ысҡынды 2. айырылыу, асылыу; ряды разомкнулись рәттәр айырылды 3. воен. (образовать интервалы — о по
строении ) һирәгәйеү, араланыу 4. асылыу; губы разомкнулись ирендәр асылды
РАЗОМЛЕТЬ сов.; разг. хәлһеҙләнеү, әлһерәү; разомлеть от жары эҫегә әлһерәү
РАЗОНРАВИТЬСЯ сов.; разг. оҡшамай башлау
РАЗОПРЕВАТЬ несов. см. разопреть
РАЗОПРЕТЬ сов. 1. бығыу, иҙелеп бешеү; каша разопрела бутҡа быҡҡан 2. прост. (сильно вспотеть) бышлығыу, манма (шыбыр) тир булыу
разОр м; разг. 1. емереклек, хараба; кругом был разор и беспорядок тирә-яҡта емереклек һәм тәртипһеҙлек ине 2. (полное обнищание) бөлгөнлөк, хәйерселек; в разор разорить хәйерселеккә төшөрөү
РАЗОРАТЬСЯ сов.; прост. 1. аҡырыныу, ҡысҡырыныу 2. на кого ҡысҡырып әрләшә башлау (әрләү)
РАЗОРВАННЫЙ, -ая, -ое 1. прич. от разорвать 2. прил. йыртылған, йыртыҡ; разорванный чулок йыртыҡ ойоҡ; разорванное письмо йыртылған хат 3. прил. өҙөк-өҙөк, бәйләнешһеҙ; разорванные фразы бәйләнешһеҙ һүҙҙәр
РАЗОРВАТЬ сов. кого-что 1. йыртыу, йыртып ташлау, өҙөү, өҙөп ташлау, йыртҡылап (өҙ-гөләп) ташлау; разорвать пополам уртаға йыртыу; разорвать в клочья киҫәктәргә йыртҡылап ташлау; разорвать цепь сылбырҙы өҙөү 2. (взрывом разнести на части) шартлатыу; котёл разорвало безл. ҡаҙан шартлаған; разорвать скалу динамитом ҡаяны динамит менән шартлатыу 3. перен. өҙөү, туҡтатыу; разорвать дипломатические отношения дипломатик мөнәсәбәттәрҙе өҙөү; разорвать договор килешеүҙе өҙөү 4. (растерзать ) ботарлау, ботарлап ташлау ♦ чтоб тебя разорвало прост., бран. ҡаҙалып (сәсрәп) киткере
РАЗОРВАТЬСЯ сов. 1. йыртылыу, йыртылып китеү; карман разорвался кеҫә йыртылды 2. (разделиться на части) шартлау, ярылыу; снаряд разорвался снаряд шартланы 3. өҙөлөү, өҙөлөп китеү; верёвка разорвалась бау өҙөлдө 4. перен. (прекратиться) өҙөлөү, туҡтау; дружба разорвалась дуҫлыҡ өҙөлдө ♦ разорваться на части ныҡ өҙгөләнеү; хоть разорвись! шартлаһаң да!
РАЗОРЕНИЕ с см. разорить, разориться
РАЗОРИТЕЛЬ м и РАЗОРИТЕЛЬНИЦА ж бөлдөрөүсе, талаусы, бөлгөнлөккә төшөрөүсе
РАЗОРИТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое бөлдөргөс, бөлдөрә торған; разорительные траты бөлдөргөс сығымдар
РАЗОРИТЬ сов. кого-что 1. (довести до нищеты ) бөлдөрөү, бөлгөнлөккә (хәйерселеккә) төшөрөү; разорить деревню ауылды бөлгөнлөккә төшөрөү 2. (разрушить) емереү, ҡыйратыу, туҙҙырыу; разорить птичье гнездо ҡош ояһын туҙҙырыу
269
РАЗОЗЛИТЬСЯ сов. бик ныҡ асыуланыу, асыу ҡабарыу
РАЗОЙТИСЬ сов. 1. (уйти в разные места) таралыу, таралышыу; гости разошлись ҡунаҡтар таралды 2. (рассеяться) таралыу, юғалыу; тучи разошлись болоттар таралды 3. (разгладиться ) бөтөү, яҙылыу; морщины разошлись йыйырсыҡтар яҙылды 4. (раствориться, растаять ) иреү, иреп бөтөү; сахар разошёлся в чае шәкәр сәйҙә иреп бөттө 5. с кем-чем (не встретиться в пути) аймылышыу, аймылыш булыу, осрашмау; разойтись в темноте ҡараңғыла аймылыш булыу 6. бәйләнеште өҙөү, ташлашыу, айырылышыу; друзья разошлись дуҫтар бәйләнеште өҙҙө; разойтись с женой ҡатын менән айырылышыу 7. (не совпасть) тура килмәү, айырылыу; мнения разошлись фекерҙәр тура килмәне 8. (разделиться на несколько частей ) айырылыу, тармаҡланыу; дорога разошлась на две юл икегә айырылды 9. (разъединиться ) айырылып китеү, асылыу, (асылып) китеү; швы разошлись йөйҙәре киткән; полы пальто разошлись пальто сабыуҙары асылып китте 10. (оказаться раскупленным) һатылып (таралып) бөтөү; книги быстро разошлись китаптар тиҙ һатылып бөттө 11. (израсходоваться) тотонолоп бөтөү; деньги разошлись аҡса тотонолоп бөттө 12. (распространиться) таралыу; весть разошлась хәбәр таралды 13. көсәйеп (шәбәйеп) китеү; дождь разошёлся ямғыр көсәйеп китте 14. (приобрести большую скорость) шәбәйеп (ҡыҙып, ҡыҙыулап) китеү, шәбәйеү; лошадь разошлась ат ҡыҙыулап китте 15. перен. (увлечься ) ярһыу, ҡыҙыу, ярһып (ҡыҙып) китеү; танцор разошёлся бейеүсе ҡыҙып китте
разОк м; разг., ласк. от раз
РАЗОМ нареч.; разг. 1. (одновременно) бер юлы, дәррәү; подняться разом дәррәү ҡуҙғалыу 2. (в один приём) бер юлы, бер ултырыуҙа; прочесть всё разом бер ултырыуҙа уҡып сығыу 3. (сразу, мгновенно) шунда уҡ, бик тиҙ, күҙ асып йомғансы
РАЗОМКНУТЫЙ, -ая, -ое 1. прич. от разомкнуть 2. прил.; воен. һирәгәйтелгән; разомкнутый строй һирәгәйтелгән саф
РАЗОМКНУТЬ сов. что 1. (разъединить) өҙөү, ысҡындырыу, өҙөп (ысҡындырып) ҡуйыу; разомкнуть цепь сылбырҙы өҙөү 2. (раздвинуть ) айырыу, асыу; разомкнуть ворота шлюза шлюздың ҡапҡаларын асыу; враг разомкнул полки дошман полктарҙы айырҙы 3. воен. һирәгәйтеү; разомкнуть шеренгу сафты һирәгәйтеү 4. асыу (кцҙҙе, иренде); разомкнуть веки күҙ ҡабағын асыу
РАЗОМКНУТЬСЯ сов. 1. өҙөлөү, ысҡыныу; руки разомкнулись ҡулдар ысҡынды 2. айырылыу, асылыу; ряды разомкнулись рәттәр айырылды 3. воен. (образовать интервалы — о по
строении ) һирәгәйеү, араланыу 4. асылыу; губы разомкнулись ирендәр асылды
РАЗОМЛЕТЬ сов.; разг. хәлһеҙләнеү, әлһерәү; разомлеть от жары эҫегә әлһерәү
РАЗОНРАВИТЬСЯ сов.; разг. оҡшамай башлау
РАЗОПРЕВАТЬ несов. см. разопреть
РАЗОПРЕТЬ сов. 1. бығыу, иҙелеп бешеү; каша разопрела бутҡа быҡҡан 2. прост. (сильно вспотеть) бышлығыу, манма (шыбыр) тир булыу
разОр м; разг. 1. емереклек, хараба; кругом был разор и беспорядок тирә-яҡта емереклек һәм тәртипһеҙлек ине 2. (полное обнищание) бөлгөнлөк, хәйерселек; в разор разорить хәйерселеккә төшөрөү
РАЗОРАТЬСЯ сов.; прост. 1. аҡырыныу, ҡысҡырыныу 2. на кого ҡысҡырып әрләшә башлау (әрләү)
РАЗОРВАННЫЙ, -ая, -ое 1. прич. от разорвать 2. прил. йыртылған, йыртыҡ; разорванный чулок йыртыҡ ойоҡ; разорванное письмо йыртылған хат 3. прил. өҙөк-өҙөк, бәйләнешһеҙ; разорванные фразы бәйләнешһеҙ һүҙҙәр
РАЗОРВАТЬ сов. кого-что 1. йыртыу, йыртып ташлау, өҙөү, өҙөп ташлау, йыртҡылап (өҙ-гөләп) ташлау; разорвать пополам уртаға йыртыу; разорвать в клочья киҫәктәргә йыртҡылап ташлау; разорвать цепь сылбырҙы өҙөү 2. (взрывом разнести на части) шартлатыу; котёл разорвало безл. ҡаҙан шартлаған; разорвать скалу динамитом ҡаяны динамит менән шартлатыу 3. перен. өҙөү, туҡтатыу; разорвать дипломатические отношения дипломатик мөнәсәбәттәрҙе өҙөү; разорвать договор килешеүҙе өҙөү 4. (растерзать ) ботарлау, ботарлап ташлау ♦ чтоб тебя разорвало прост., бран. ҡаҙалып (сәсрәп) киткере
РАЗОРВАТЬСЯ сов. 1. йыртылыу, йыртылып китеү; карман разорвался кеҫә йыртылды 2. (разделиться на части) шартлау, ярылыу; снаряд разорвался снаряд шартланы 3. өҙөлөү, өҙөлөп китеү; верёвка разорвалась бау өҙөлдө 4. перен. (прекратиться) өҙөлөү, туҡтау; дружба разорвалась дуҫлыҡ өҙөлдө ♦ разорваться на части ныҡ өҙгөләнеү; хоть разорвись! шартлаһаң да!
РАЗОРЕНИЕ с см. разорить, разориться
РАЗОРИТЕЛЬ м и РАЗОРИТЕЛЬНИЦА ж бөлдөрөүсе, талаусы, бөлгөнлөккә төшөрөүсе
РАЗОРИТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое бөлдөргөс, бөлдөрә торған; разорительные траты бөлдөргөс сығымдар
РАЗОРИТЬ сов. кого-что 1. (довести до нищеты ) бөлдөрөү, бөлгөнлөккә (хәйерселеккә) төшөрөү; разорить деревню ауылды бөлгөнлөккә төшөрөү 2. (разрушить) емереү, ҡыйратыу, туҙҙырыу; разорить птичье гнездо ҡош ояһын туҙҙырыу
269