Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 443 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
СПЕХ
йоҡларға һалыу; спать на ходу йоҡлап йөрөү ♦ спать вечным (последним) сном см. сон; спать и (во сне) видеть төшкә инеү чужие лавры не дают спать см. лавр
СПАТЬСЯ несов. кому безл.; разг. йоҡо килеү (алыу), йоҡлау; не спалось ночью төндә йоҡо алманы; плохо спится насар йоҡланыла
СПАЯННОСТЬ ж берҙәмлек, берләшкәнлек; спаянность коллектива коллективтың берҙәмлеге спаянный, -ая, -ое 1. прич. от спаять 2. прил. берҙәм, берләшкән; спаянная группа берҙәм төркөм
СПАЯТЬ сов. 1. что иретеп йәбештереү, паятлау, ямау; спаять трубу торбаны паятлау 2. кого-что ; перен. берләштереү, берҙәмләштереү; спаять коллектив коллективты берләштереү
СПАЯТЬСЯ сов. 1. йәбешеү, паятланыу, иретеп йәбештерелеү, тоташыу; концы проволки спаялись сымдың остары иретеп йәбештерелде 2. перен. берләшеү, берҙәмләшеү; класс спаялся синыф берҙәмләште
спевка ж йыр күнекмәһе (хор тураһында)
СПЕКАТЬСЯ несов. см. спечься 2
СПЕКТАКЛЬ м спектакль; ставить спектакль спектакль ҡуйыу
СПЕКТР м спектр; солнечный спектр ҡояш спектры; световой спектр яҡтылыҡ спектры ♦ магнитный спектр физ. магнит спектры
СПЕКТРАЛЬНЫЙ, -ая, -ое спектр ...ы, спектраль ♦ спектральный анализ спектраль анализ
СПЕКТРОГРАФ м спектрограф (оптик прибор)
СПЕКТРОГРАФИЧЕСКИЙ, -ая, -ое спектрографик, спектрограф ...ы; спектрографическое исследование звёзд йондоҙҙарҙы спектрографик тикшереү
СПЕКТРОМЕТР м спектрометр, спектр үлсәгес
СПЕКТРОСКОП м спектроскоп (нурҙарҙы кцҙәтец приборы)
СПЕКТРОСКОПИЧЕСКИЙ, -ая, -ое спектроскопия ...ы, спектроскоп ...ы; спектроскопическая лаборатория спектроскопия лабораторияһы
СПЕКТРОСКОПИЯ ж спектроскопия (физиканың электромагнит нурҙарын өйрәнә торган бцлеге )
СПЕКУЛИРОВАТЬ несов. чем, на чём и без доп. 1. алыпһатарлыҡ менән шөғөлләнеү, алыпһа-тарлыҡ итеү; спекулировать товарами тауар менән алыпһатарлыҡ итеү 2. перен. -ҙан/-ҙән файҙаланыу, -ҙан/-ҙән файҙаланып эш итеү; спекулировать на трудностях ауыр хәлдән файҙаланыу
СПЕКУЛЯНТ м и СПЕКУЛЯНТКА ж алыпһатар, спекулянт
СПЕКУЛЯНТСКИЙ, -ая, -ое алыпһатар(ҙар) ...ы, спекулянт(тар) ...ы; спекулянтские цены алыпһатарҙар хаҡы
СПЕКУЛЯТИВНЫЙ, -ая, -ое спекулятив, спекуляция ...ы; спекулятивная торговля спекулятив сауҙа
СПЕКУЛЯЦИЯ ж 1. спекуляция, алыпһатарлыҡ (эше); заниматься спекуляцией алыпһатарлыҡ менән шөғөлләнеү 2. перен. файҙаланыу, уйнау; спекуляция на дружеском доверии дуҫлыҡ ышанысынан файҙаланыу
СПЕЛЕНАТЬ сов. см. пеленать
СПЕЛЕОЛОГ м спелеолог (мәмерйәләр белгесе)
СПЕЛЕОЛОГИЯ ж спелеология (мәмерйәләрҙе өйрәнә торган фән)
спЕлость ж өлгөргәнлек, бешкәнлек, етешкәнлек, өлгөрөү; спелость пшеницы бойҙайҙың өлгөргәнлеге; спелость яблока алманың бешкән-леге ♦ восковая спелость см. восковой; молочная спелость һөт йыйған мәл; спелость почвы с. -х. тупраҡтың өлгөрөүе
спЕлый, -ая, -ое өлгөргән, бешкән, етешкән, еткән; спелая рожь өлгөргән арыш; спелая вишня бешкән сейә
СПЕРВА нареч.; разг. башта, алда, тәүҙә, элек, әүәл
сперЕть сов.; прост. 1. этеп (ҡыҫырыҡлап) ҡуйыу, шыуҙырыу 2. урлау, сәлдереү; сигареты спёрли тәмәкене сәлдергәндәр 3. ҡыҫыу, ҡыҫырыҡлау; спёрло дыхание тын ҡыҫылды
СПЕРЕДИ нареч. и предлог 1. нареч. алдан, алда, алғы яҡта; идти спереди алда барыу 2. предлог с род. п. алдан, алғы яҡтан, алдынан
сперЕться сов.; уст., прост. 1. (тесно сдвинуться) ҡыҫырыҡланыу, ҡыҫылыу 2. (о дыхании )ҡыҫылыу
спЕрма ж; физиол. аталыҡ орлоғо, мәней, сперма
СПЕРМАТОЗОИД м; физиол. ата енес күҙәнәге, орлоҡ, мәней, сперматозоид
СПЁРТОСТЬ ж бөркөүлек, тынсыулыҡ; спёртость воздуха һауаның бөркөүлеге
СПЁРТЫЙ, -ая, -ое 1. прич. от спереть 2. прил. бөркөү, тынсыу; спёртый воздух тынсыу һауа
СПЕСИВЫЙ, -ая, -ое һауалы, тәкәббер, эре, мин-минлекле; спесивый человек тәкәббер кеше
СПЕСЬ ж эрелек, мин-минлек, һауалылыҡ, тәкәбберлек; сбить спесь эрелеген төшөрөү
СПЕТЬ I сов. см. петь; спеть песню йыр йырлау
СПЕТЬ II несов. өлгөрөү, бешеү, етешеү; клубника спеет баҡса еләге өлгөрә; яблоки спеют алмалар бешә
спЕться сов. 1. бергә йырларға өйрәнеү, өйрәнеп етеү; хор спелся хор бергә йырларға өйрәнгән 2. перен., разг., неодобр. уртаҡ тел табыу, һүҙ беркетеү, килешеү
СПЕХ м; прост. ашығыу, өтәләнеү, ҡабаланыу ♦ не к спеху ашығыс (ҡабалан) түгел
443
йоҡларға һалыу; спать на ходу йоҡлап йөрөү ♦ спать вечным (последним) сном см. сон; спать и (во сне) видеть төшкә инеү чужие лавры не дают спать см. лавр
СПАТЬСЯ несов. кому безл.; разг. йоҡо килеү (алыу), йоҡлау; не спалось ночью төндә йоҡо алманы; плохо спится насар йоҡланыла
СПАЯННОСТЬ ж берҙәмлек, берләшкәнлек; спаянность коллектива коллективтың берҙәмлеге спаянный, -ая, -ое 1. прич. от спаять 2. прил. берҙәм, берләшкән; спаянная группа берҙәм төркөм
СПАЯТЬ сов. 1. что иретеп йәбештереү, паятлау, ямау; спаять трубу торбаны паятлау 2. кого-что ; перен. берләштереү, берҙәмләштереү; спаять коллектив коллективты берләштереү
СПАЯТЬСЯ сов. 1. йәбешеү, паятланыу, иретеп йәбештерелеү, тоташыу; концы проволки спаялись сымдың остары иретеп йәбештерелде 2. перен. берләшеү, берҙәмләшеү; класс спаялся синыф берҙәмләште
спевка ж йыр күнекмәһе (хор тураһында)
СПЕКАТЬСЯ несов. см. спечься 2
СПЕКТАКЛЬ м спектакль; ставить спектакль спектакль ҡуйыу
СПЕКТР м спектр; солнечный спектр ҡояш спектры; световой спектр яҡтылыҡ спектры ♦ магнитный спектр физ. магнит спектры
СПЕКТРАЛЬНЫЙ, -ая, -ое спектр ...ы, спектраль ♦ спектральный анализ спектраль анализ
СПЕКТРОГРАФ м спектрограф (оптик прибор)
СПЕКТРОГРАФИЧЕСКИЙ, -ая, -ое спектрографик, спектрограф ...ы; спектрографическое исследование звёзд йондоҙҙарҙы спектрографик тикшереү
СПЕКТРОМЕТР м спектрометр, спектр үлсәгес
СПЕКТРОСКОП м спектроскоп (нурҙарҙы кцҙәтец приборы)
СПЕКТРОСКОПИЧЕСКИЙ, -ая, -ое спектроскопия ...ы, спектроскоп ...ы; спектроскопическая лаборатория спектроскопия лабораторияһы
СПЕКТРОСКОПИЯ ж спектроскопия (физиканың электромагнит нурҙарын өйрәнә торган бцлеге )
СПЕКУЛИРОВАТЬ несов. чем, на чём и без доп. 1. алыпһатарлыҡ менән шөғөлләнеү, алыпһа-тарлыҡ итеү; спекулировать товарами тауар менән алыпһатарлыҡ итеү 2. перен. -ҙан/-ҙән файҙаланыу, -ҙан/-ҙән файҙаланып эш итеү; спекулировать на трудностях ауыр хәлдән файҙаланыу
СПЕКУЛЯНТ м и СПЕКУЛЯНТКА ж алыпһатар, спекулянт
СПЕКУЛЯНТСКИЙ, -ая, -ое алыпһатар(ҙар) ...ы, спекулянт(тар) ...ы; спекулянтские цены алыпһатарҙар хаҡы
СПЕКУЛЯТИВНЫЙ, -ая, -ое спекулятив, спекуляция ...ы; спекулятивная торговля спекулятив сауҙа
СПЕКУЛЯЦИЯ ж 1. спекуляция, алыпһатарлыҡ (эше); заниматься спекуляцией алыпһатарлыҡ менән шөғөлләнеү 2. перен. файҙаланыу, уйнау; спекуляция на дружеском доверии дуҫлыҡ ышанысынан файҙаланыу
СПЕЛЕНАТЬ сов. см. пеленать
СПЕЛЕОЛОГ м спелеолог (мәмерйәләр белгесе)
СПЕЛЕОЛОГИЯ ж спелеология (мәмерйәләрҙе өйрәнә торган фән)
спЕлость ж өлгөргәнлек, бешкәнлек, етешкәнлек, өлгөрөү; спелость пшеницы бойҙайҙың өлгөргәнлеге; спелость яблока алманың бешкән-леге ♦ восковая спелость см. восковой; молочная спелость һөт йыйған мәл; спелость почвы с. -х. тупраҡтың өлгөрөүе
спЕлый, -ая, -ое өлгөргән, бешкән, етешкән, еткән; спелая рожь өлгөргән арыш; спелая вишня бешкән сейә
СПЕРВА нареч.; разг. башта, алда, тәүҙә, элек, әүәл
сперЕть сов.; прост. 1. этеп (ҡыҫырыҡлап) ҡуйыу, шыуҙырыу 2. урлау, сәлдереү; сигареты спёрли тәмәкене сәлдергәндәр 3. ҡыҫыу, ҡыҫырыҡлау; спёрло дыхание тын ҡыҫылды
СПЕРЕДИ нареч. и предлог 1. нареч. алдан, алда, алғы яҡта; идти спереди алда барыу 2. предлог с род. п. алдан, алғы яҡтан, алдынан
сперЕться сов.; уст., прост. 1. (тесно сдвинуться) ҡыҫырыҡланыу, ҡыҫылыу 2. (о дыхании )ҡыҫылыу
спЕрма ж; физиол. аталыҡ орлоғо, мәней, сперма
СПЕРМАТОЗОИД м; физиол. ата енес күҙәнәге, орлоҡ, мәней, сперматозоид
СПЁРТОСТЬ ж бөркөүлек, тынсыулыҡ; спёртость воздуха һауаның бөркөүлеге
СПЁРТЫЙ, -ая, -ое 1. прич. от спереть 2. прил. бөркөү, тынсыу; спёртый воздух тынсыу һауа
СПЕСИВЫЙ, -ая, -ое һауалы, тәкәббер, эре, мин-минлекле; спесивый человек тәкәббер кеше
СПЕСЬ ж эрелек, мин-минлек, һауалылыҡ, тәкәбберлек; сбить спесь эрелеген төшөрөү
СПЕТЬ I сов. см. петь; спеть песню йыр йырлау
СПЕТЬ II несов. өлгөрөү, бешеү, етешеү; клубника спеет баҡса еләге өлгөрә; яблоки спеют алмалар бешә
спЕться сов. 1. бергә йырларға өйрәнеү, өйрәнеп етеү; хор спелся хор бергә йырларға өйрәнгән 2. перен., разг., неодобр. уртаҡ тел табыу, һүҙ беркетеү, килешеү
СПЕХ м; прост. ашығыу, өтәләнеү, ҡабаланыу ♦ не к спеху ашығыс (ҡабалан) түгел
443