Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 451 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
СРЕЗАТЬСЯ
СРАМ м; разг. 1. оятлыҡ, хурлыҡ; испытывать срам хурлыҡ кисереү; какой срам! ниндәй оят! 2. в знач. сказ. оят, хурлыҡ; срам смотреть ҡарауы оят
СРАМИТЬ сов. кого-что 1. разг. хур итеү, хурлыҡҡа төшөрөү, оятҡа ҡалдырыу; срамить фамилию фамилияны хур итеү 2. прост. хурлау, әрләү, һүгеү; срамить при народе халыҡ алдында хурлау
СРАМИТЬСЯ несов.; разг. хурға (оятҡа) ҡалыу, хурланыу
СРАМОТА ж; прост. 1. оятлыҡ, хурлыҡ 2. в знач. сказ. оят, хурлыҡ
СРАСТАНИЕ с см. срастаться; срастание костей һөйәктәрҙең ялғанып үҫеп китеүе
СРАСТАТЬСЯ несов. см. срастись
СРАСТИСЬ сов. 1. йәбешеп (берегеп, бергә ҡушылып) үҫеү (үҫеп китеү), тоташып үҫеү; орехи срослись сәтләүектәр берегеп үҫкән 2. (о сломанной кости) ялғаныу, берегеп үҫеү; кости срослись һөйәктәр ялғанған 3. перен. (соединиться) берегеү, берегеп китеү; мысли наши срослись беҙҙең уйҙар беректе
СРАСТИТЬ сов. что 1. (сломанную кость) ялғау, ялғандырыу 2. (соединить концы края при сварке и т. п.) беркетеү, ялғап ҡуйыу, тоташтырыу 3. перен. тығыҙ бәйләнеү
сращЕние с 1. см. срастить, срастись — срастаться; сращение краёв раны яра йөйҙәренең тоташып үҫеүе 2. берлек; фразеологическое сращение фразеологик берлек
СРАЩИВАТЬ несов. см. срастить
СРАЩИВАТЬСЯ несов. 1. ялғаныу, тоташыу; при сварке трубы сращиваются иретеп йәбештергәндә торбалар ялғана 2. страд. от сращивать
СРЕБРЕНИК м боронғо ваҡ көмөш аҡса ♦ за тридцать сребреников продать утыҙ тингә һатып ебәреү (аҡса өсөн кешене һатыу)
СРЕБРОНОСНЫЙ, -ая, -ое көмөшлө, көмөшкә бай; среброносная порода көмөшкә бай тоҡом
СРЕДА I ж 1. мөхит, тирә-яҡ, тирәлек; географическая среда географик мөхит; питательная среда аҙыҡлы мөхит 2. мөхит, тирә-йүн, ара, әйләнә-тирә; рабочая среда эшселәр араһы; жить в интеллигентной среде зыялылар мөхитендә йәшәү
СРЕДА II ж шаршамбы; сегодня среда бөгөн шаршамбы
СРЕДИ и СРЕДЬ предлог с род. п. 1. (в середине , в центре чего-л.; в промежутке между концом и началом какого-л. временного отрезка) уртаһында; стоять среди комнаты бүлмә уртаһында тороу; проснуться среди ночи төн уртаһында уяныу 2. (между, посреди, в окружении чего-л.) араһында; дом стоит среди сосен өй ҡарағайҙар араһында тора; среди родных туғандар араһында ♦ среди (средь) бела дня см. белый
СРЕДИНА ж см. середина
СРЕДИННЫЙ, -ая, -ое см. серединный
СРЕДНЕ нареч. уртаса, бер сама; учиться средне уртаса (ғына) уҡыу
СРЕДНЕ... урыҫ телендә ҡушма һцҙҙәреец “ урта ”, “ уртаса ” мәгәнәләрен ацлатҡан беренсе өлөшө, мәҫ., среднеазиатский Урта Азия ...ы; среднегодовой уртаса йыллыҡ
СРЕДНЕВЕКОВЫЙ, -ая, -ое урта бы-уат(тар) ...ы, урта быуаттарға хас; средневековый город урта быуат ҡалаһы
СРЕДНЕВЕКОВЬЕ с Урта быуат(тар) (бо-ронго тарихтан яцы тарихҡаса булган дәцер); искусство Средневековья Урта быуаттар сәнғәте средний, -яя, -ее 1. урталағы, урта; среднее окно урталағы тәҙрә; среднее течение реки йылғаның урта ағымы; средний ряд урта рәт 2. (второй по возрасту из трёх детей) уртансы; средний сын уртансы ул 3. в разн. знач. уртаса; человек среднего роста уртаса буйлы кеше; средний вес уртаса ауырлыҡ; средняя скорость поезда поездың уртаса тиҙлеге; средний надой молока һөттөң уртаса һауымы 4. (посредственный ) урта ҡул, уртаса; средний ученик уртаса уҡыусы ♦ в среднем уртаса алғанда; нечто среднее тегеләй ҙә, былай ҙа түгел; средние века урта быуаттар; среднее образование урта белем; средний палец урта бармаҡ; средней руки урта ҡул, бер сама; среднее ухо анат. урта ҡолаҡ; средних лет кто урта йәштәрҙәге
СРЕДОТОЧИЕ с үҙәк, тупланыш; средоточие интеллигенции зыялылар тупланышы
СРЕДСТВО с 1. сара, юл, әмәл; средство воспитания тәрбиә сараһы 2. обычно мн. средства сара, средство; средства производства етештереү саралары; средства связи элемтә саралары; технические средства техник саралар 3. дарыу, им, дауалау сараһы (нәмәһе); средство от кашля йүтәл дарыуы; перевязочные средства яра бәйләү нәмәләре 4. мн. средства (деньги) аҡса, байлыҡ, мал-мөлкәт, средство; остаться без средств аҡсаһыҙ ҡалыу
СРЕДЬ предлог см. среди
СРЕЗ м 1. спец. см. срезать — срезать 1; 2. (место) киҫем, ҡырҡым, киҫелеш; срез на дереве ағастағы киҫем
СРЕЗАТЬ сов. 1. что ҡырҡып (киҫеп) алыу, ҡыйып (ҡырҡып) төшөрөү; срезать ветку ботаҡты ҡырҡып алыу 2. кого үлтереү, ҡыйыу (атып, шартлатып); выстрел срезал утку атыу өйрәк-те ҡыйҙы 3. что; перен., разг. ҡырҡыу, кәметеү; срезать лимиты лимитты кәметеү 4. кого; перен. (оборвать чью-л. речь) һүҙен бүлдереү, туҡтатыу 5. кого-что; разг. (на экзамене) батырыу, ҡырҡыу, насар билдә ҡуйыу 6. что; спорт. киҫеү, ҡыялатып тибеү (тупты)
СРЕЗАТЬ несов. см. срезать
СРЕЗАТЬСЯ сов. 1. разг. (на экзамене) уңышһыҙлыҡҡа осрау, икеле алыу; срезаться на экза-
451
15*
СРАМ м; разг. 1. оятлыҡ, хурлыҡ; испытывать срам хурлыҡ кисереү; какой срам! ниндәй оят! 2. в знач. сказ. оят, хурлыҡ; срам смотреть ҡарауы оят
СРАМИТЬ сов. кого-что 1. разг. хур итеү, хурлыҡҡа төшөрөү, оятҡа ҡалдырыу; срамить фамилию фамилияны хур итеү 2. прост. хурлау, әрләү, һүгеү; срамить при народе халыҡ алдында хурлау
СРАМИТЬСЯ несов.; разг. хурға (оятҡа) ҡалыу, хурланыу
СРАМОТА ж; прост. 1. оятлыҡ, хурлыҡ 2. в знач. сказ. оят, хурлыҡ
СРАСТАНИЕ с см. срастаться; срастание костей һөйәктәрҙең ялғанып үҫеп китеүе
СРАСТАТЬСЯ несов. см. срастись
СРАСТИСЬ сов. 1. йәбешеп (берегеп, бергә ҡушылып) үҫеү (үҫеп китеү), тоташып үҫеү; орехи срослись сәтләүектәр берегеп үҫкән 2. (о сломанной кости) ялғаныу, берегеп үҫеү; кости срослись һөйәктәр ялғанған 3. перен. (соединиться) берегеү, берегеп китеү; мысли наши срослись беҙҙең уйҙар беректе
СРАСТИТЬ сов. что 1. (сломанную кость) ялғау, ялғандырыу 2. (соединить концы края при сварке и т. п.) беркетеү, ялғап ҡуйыу, тоташтырыу 3. перен. тығыҙ бәйләнеү
сращЕние с 1. см. срастить, срастись — срастаться; сращение краёв раны яра йөйҙәренең тоташып үҫеүе 2. берлек; фразеологическое сращение фразеологик берлек
СРАЩИВАТЬ несов. см. срастить
СРАЩИВАТЬСЯ несов. 1. ялғаныу, тоташыу; при сварке трубы сращиваются иретеп йәбештергәндә торбалар ялғана 2. страд. от сращивать
СРЕБРЕНИК м боронғо ваҡ көмөш аҡса ♦ за тридцать сребреников продать утыҙ тингә һатып ебәреү (аҡса өсөн кешене һатыу)
СРЕБРОНОСНЫЙ, -ая, -ое көмөшлө, көмөшкә бай; среброносная порода көмөшкә бай тоҡом
СРЕДА I ж 1. мөхит, тирә-яҡ, тирәлек; географическая среда географик мөхит; питательная среда аҙыҡлы мөхит 2. мөхит, тирә-йүн, ара, әйләнә-тирә; рабочая среда эшселәр араһы; жить в интеллигентной среде зыялылар мөхитендә йәшәү
СРЕДА II ж шаршамбы; сегодня среда бөгөн шаршамбы
СРЕДИ и СРЕДЬ предлог с род. п. 1. (в середине , в центре чего-л.; в промежутке между концом и началом какого-л. временного отрезка) уртаһында; стоять среди комнаты бүлмә уртаһында тороу; проснуться среди ночи төн уртаһында уяныу 2. (между, посреди, в окружении чего-л.) араһында; дом стоит среди сосен өй ҡарағайҙар араһында тора; среди родных туғандар араһында ♦ среди (средь) бела дня см. белый
СРЕДИНА ж см. середина
СРЕДИННЫЙ, -ая, -ое см. серединный
СРЕДНЕ нареч. уртаса, бер сама; учиться средне уртаса (ғына) уҡыу
СРЕДНЕ... урыҫ телендә ҡушма һцҙҙәреец “ урта ”, “ уртаса ” мәгәнәләрен ацлатҡан беренсе өлөшө, мәҫ., среднеазиатский Урта Азия ...ы; среднегодовой уртаса йыллыҡ
СРЕДНЕВЕКОВЫЙ, -ая, -ое урта бы-уат(тар) ...ы, урта быуаттарға хас; средневековый город урта быуат ҡалаһы
СРЕДНЕВЕКОВЬЕ с Урта быуат(тар) (бо-ронго тарихтан яцы тарихҡаса булган дәцер); искусство Средневековья Урта быуаттар сәнғәте средний, -яя, -ее 1. урталағы, урта; среднее окно урталағы тәҙрә; среднее течение реки йылғаның урта ағымы; средний ряд урта рәт 2. (второй по возрасту из трёх детей) уртансы; средний сын уртансы ул 3. в разн. знач. уртаса; человек среднего роста уртаса буйлы кеше; средний вес уртаса ауырлыҡ; средняя скорость поезда поездың уртаса тиҙлеге; средний надой молока һөттөң уртаса һауымы 4. (посредственный ) урта ҡул, уртаса; средний ученик уртаса уҡыусы ♦ в среднем уртаса алғанда; нечто среднее тегеләй ҙә, былай ҙа түгел; средние века урта быуаттар; среднее образование урта белем; средний палец урта бармаҡ; средней руки урта ҡул, бер сама; среднее ухо анат. урта ҡолаҡ; средних лет кто урта йәштәрҙәге
СРЕДОТОЧИЕ с үҙәк, тупланыш; средоточие интеллигенции зыялылар тупланышы
СРЕДСТВО с 1. сара, юл, әмәл; средство воспитания тәрбиә сараһы 2. обычно мн. средства сара, средство; средства производства етештереү саралары; средства связи элемтә саралары; технические средства техник саралар 3. дарыу, им, дауалау сараһы (нәмәһе); средство от кашля йүтәл дарыуы; перевязочные средства яра бәйләү нәмәләре 4. мн. средства (деньги) аҡса, байлыҡ, мал-мөлкәт, средство; остаться без средств аҡсаһыҙ ҡалыу
СРЕДЬ предлог см. среди
СРЕЗ м 1. спец. см. срезать — срезать 1; 2. (место) киҫем, ҡырҡым, киҫелеш; срез на дереве ағастағы киҫем
СРЕЗАТЬ сов. 1. что ҡырҡып (киҫеп) алыу, ҡыйып (ҡырҡып) төшөрөү; срезать ветку ботаҡты ҡырҡып алыу 2. кого үлтереү, ҡыйыу (атып, шартлатып); выстрел срезал утку атыу өйрәк-те ҡыйҙы 3. что; перен., разг. ҡырҡыу, кәметеү; срезать лимиты лимитты кәметеү 4. кого; перен. (оборвать чью-л. речь) һүҙен бүлдереү, туҡтатыу 5. кого-что; разг. (на экзамене) батырыу, ҡырҡыу, насар билдә ҡуйыу 6. что; спорт. киҫеү, ҡыялатып тибеү (тупты)
СРЕЗАТЬ несов. см. срезать
СРЕЗАТЬСЯ сов. 1. разг. (на экзамене) уңышһыҙлыҡҡа осрау, икеле алыу; срезаться на экза-
451
15*