Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 503 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ТОЛПИТЬСЯ
ТОКОВИЩЕ с см. ток III 2
ТОКОПРИЁМНИК м ток алғыс
ТОКСИКОЗ м; мед. токсикоз (дауамлы агыуланыу); пищевой токсикоз аҙыҡ токсикозы (ашамлыҡ аша арыуланыу)
ТОКСИКОЛОГ м токсиколог (токсикология белгесе)
ТОКСИКОЛОГИЧЕСКИЙ, -ая, -ое токсико-логик, токсикология ...ы
ТОКСИКОЛОГИЯ ж токсикология (медицинаның агыуҙарҙы өйрәнец бцлеге)
ТОКСИКОМАНИЯ ж; мед. токсикомания (ваҡытлыса иҫертецсе ҡайһы бер агыулы матдәләрҙе даими рәцештә ҡабул итергә ынтылыу)
ТОКСИН м; биол., мед. токсин (микроорганизмдар тарафынан эшләп сыгарыла һәм ауырыуға сәбәп була торган агыулы матдә)
ТОКСИЧЕСКИЙ, -ая, -ое биол., мед. 1. ағыулы, ағыулай торған; токсические вещества ағыулы матдәләр 2. токсин тәьҫирендә; токсическое поражение нервной системы нервы системаһының токсин тәьҫирендә зарарланыуы
ТОКСИЧНОСТЬ ж; биол., мед. ағыулылыҡ, ағыулы булыуы; токсичность газа газдың ағыу-лылығы
ТОКСИЧНЫЙ, -ая, -ое биол., мед. ағыулау-сан, ағыулай торған
ТОЛ м тол (шартлатҡыс матдә)
ТОЛЕВЫЙ, -ая, -ое толь, толдән эшләнгән; толевая крыша толь ҡыйыҡ
ТОЛИКА: малая толика аҙ-маҙ, бер аҙ
ТОЛК м 1. разг. (смысл) мәғәнә, рәт, йүн; не добиться толку рәтен тапмау; говорить без толку мәғәнәһеҙ һөйләү 2. обычно мн. толки (пересуды ) имеш (төрлө) хәбәр, имеш-мимеш; ходят разные толки төрлө хәбәрҙәр йөрөй 3. разг. (польза) файҙа, рәт, эш; из неё будет толк унан рәт сығыр ♦ знать толк рәтен белеү; сбиться с толку баш ҡатыу
толкАние с см. толкать 1, 2
ТОЛКАТЬ несов. кого - что 1. этеү, төртөү, этеп (төртөп) ебәреү; толкать телегу арбаны этеү 2. (в спорте) ташлау, ырғытыу; толкать ядро йәҙрә ташлау 3. на что, к чему и с неопр.; перен . һөйрәү, этәреү; толкать на преступление енәйәт эшләргә этәреү ♦ толкать в пропасть һәләкәткә этеү
ТОЛКАТЬСЯ несов. 1. төртөшөү, этешеү; не толкайтесь! төртөшмәгеҙ! 2. перен., разг. (быть где-л. без цели, без дела) һерәнләү, (эшһеҙ) тик йөрөү 3. (сталкиваясь, ударяться) бәрелеү, һуғылыу 4. разг. этеү, этеп инергә тырышыу; толкаться в дверь ишекте этеп инергә тырышыу 5. страд. от толкать
ТОЛКАЧ м 1. ж.-д. эткес (поезды этеп бара торган ярҙамсы локомотив) 2. мор. (буксирное судно) этеүсе 3. перен. разг. этәреүсе, этеүсе (берәй эште тиҙләтецсе кеше)
ТОЛКНУТЬ сов. см. толкать 2, 3; толкнуть на преступление енәйәткә этәреү
ТОЛКОВАНИЕ с 1. см. толковать 1; толкование законов закондарға аңлатма биреү 2. (объяснение) аңлатма, төшөндөрмә; дать новое толкование чему-л. берәй нәмәгә яңы аңлатма биреү
ТОЛКОВАТЕЛЬ м аңлатыусы, аңлатып биреүсе ( кеше )
ТОЛКОВАТЬ несов. 1. что (истолковывать) аңлатыу, аңғартыу, аңлатма (мәғәнә) биреү; толковать слова в словаре һүҙлектә һүҙҙәрҙе аңлатыу 2. кому (разъяснять) төшөндөрөү; сколько ни толкуй — он всё равно не поймёт күпме генә төшөндөрһәң дә ул барыбер аңламаҫ 3. разг. (разговаривать) һөйләшеү, һөйләү; толковать о делах эштәр тураһында һөйләшеү; что и толковать һөйләп тораһы ла юҡ
ТОЛКОВО нареч.; разг. аҡыллы, мәғәнәле
ТОЛКОВЫЙ, -ая, -ое 1. разг. (разумный, дельный) аҡыллы, башлы, төплө; толковый человек аҡыллы кеше 2. разг. (ясный, понятный) аңлайышлы, асыҡ; толковое разъяснение аңлайышлы төшөндөрөү; толковый ответ асыҡ яуап 3. аңлатмалы; толковый словарь аңлатмалы һүҙлек
ТОЛКОМ нареч.; разг. 1. аңлатып, рәтләп, яйлап; скажите толком аңлатып әйтегеҙ 2. (серьёзно ) ысынлап, йүнләп 3. (хорошенько, как следует ) рәтләп, йүнләп; толком ничего не умела йүнләп бер нәмә лә белмәй ине
ТОЛКОТНЯ ж; разг. этеш-төртөш, бәрелеш-һуғылыш, тығылыш, ығы-зығы
ТОЛКУЧКА ж; прост. 1. см. толкаться 2. (барахолка) баҙар
ТОЛМАЧ м; уст. тәржемәсе
ТОЛОКНО с һоло талҡаны, талҡан (ашамлыҡ)
ТОЛОКНЯНКА ж талҡан емеш, эт еләге (аҡ-һыл-ҡыҙыл сәскәле, ҡыҙыл емешле кцп йыллыҡ ярым ҡыуаҡ цҫемлек)
ТОЛОКОННЫЙ, -ая, -ое талҡан ...ы ♦ толоконный лоб прост. тиле, аңра
ТОЛОЧЬ несов. что төйөү, онтау, ваҡлау; толочь соль тоҙ төйөү ♦ толочь воду в ступе см. вода
ТОЛОЧЬСЯ несов.; разг. һерәнләү, эшһеҙ тик йөрөү, тапанып тороу; толочься на одном месте бер урында тапанып тороу
ТОЛПА ж 1. төркөм, халыҡ; толпа людей халыҡ төркөмө; собралась толпа халыҡ (төркөмө) йыйылды 2. в знач. нареч. толпой бөтәһе бергә, бергәләп, өйкөлөшөп; стоять толпой өйкөлөшөп тороу 3. кого в знач. сказ.; разг. (множество) бихисап, иҫәпһеҙ; мужчин около неё — толпа уның тирәһендә ирҙәр — бихисап
ТОЛПИТЬСЯ несов. йыйылыу, тупланыу, өйкөлөшөү; народ толпится на площади майҙанға халыҡ йыйылған
503
ТОКОВИЩЕ с см. ток III 2
ТОКОПРИЁМНИК м ток алғыс
ТОКСИКОЗ м; мед. токсикоз (дауамлы агыуланыу); пищевой токсикоз аҙыҡ токсикозы (ашамлыҡ аша арыуланыу)
ТОКСИКОЛОГ м токсиколог (токсикология белгесе)
ТОКСИКОЛОГИЧЕСКИЙ, -ая, -ое токсико-логик, токсикология ...ы
ТОКСИКОЛОГИЯ ж токсикология (медицинаның агыуҙарҙы өйрәнец бцлеге)
ТОКСИКОМАНИЯ ж; мед. токсикомания (ваҡытлыса иҫертецсе ҡайһы бер агыулы матдәләрҙе даими рәцештә ҡабул итергә ынтылыу)
ТОКСИН м; биол., мед. токсин (микроорганизмдар тарафынан эшләп сыгарыла һәм ауырыуға сәбәп була торган агыулы матдә)
ТОКСИЧЕСКИЙ, -ая, -ое биол., мед. 1. ағыулы, ағыулай торған; токсические вещества ағыулы матдәләр 2. токсин тәьҫирендә; токсическое поражение нервной системы нервы системаһының токсин тәьҫирендә зарарланыуы
ТОКСИЧНОСТЬ ж; биол., мед. ағыулылыҡ, ағыулы булыуы; токсичность газа газдың ағыу-лылығы
ТОКСИЧНЫЙ, -ая, -ое биол., мед. ағыулау-сан, ағыулай торған
ТОЛ м тол (шартлатҡыс матдә)
ТОЛЕВЫЙ, -ая, -ое толь, толдән эшләнгән; толевая крыша толь ҡыйыҡ
ТОЛИКА: малая толика аҙ-маҙ, бер аҙ
ТОЛК м 1. разг. (смысл) мәғәнә, рәт, йүн; не добиться толку рәтен тапмау; говорить без толку мәғәнәһеҙ һөйләү 2. обычно мн. толки (пересуды ) имеш (төрлө) хәбәр, имеш-мимеш; ходят разные толки төрлө хәбәрҙәр йөрөй 3. разг. (польза) файҙа, рәт, эш; из неё будет толк унан рәт сығыр ♦ знать толк рәтен белеү; сбиться с толку баш ҡатыу
толкАние с см. толкать 1, 2
ТОЛКАТЬ несов. кого - что 1. этеү, төртөү, этеп (төртөп) ебәреү; толкать телегу арбаны этеү 2. (в спорте) ташлау, ырғытыу; толкать ядро йәҙрә ташлау 3. на что, к чему и с неопр.; перен . һөйрәү, этәреү; толкать на преступление енәйәт эшләргә этәреү ♦ толкать в пропасть һәләкәткә этеү
ТОЛКАТЬСЯ несов. 1. төртөшөү, этешеү; не толкайтесь! төртөшмәгеҙ! 2. перен., разг. (быть где-л. без цели, без дела) һерәнләү, (эшһеҙ) тик йөрөү 3. (сталкиваясь, ударяться) бәрелеү, һуғылыу 4. разг. этеү, этеп инергә тырышыу; толкаться в дверь ишекте этеп инергә тырышыу 5. страд. от толкать
ТОЛКАЧ м 1. ж.-д. эткес (поезды этеп бара торган ярҙамсы локомотив) 2. мор. (буксирное судно) этеүсе 3. перен. разг. этәреүсе, этеүсе (берәй эште тиҙләтецсе кеше)
ТОЛКНУТЬ сов. см. толкать 2, 3; толкнуть на преступление енәйәткә этәреү
ТОЛКОВАНИЕ с 1. см. толковать 1; толкование законов закондарға аңлатма биреү 2. (объяснение) аңлатма, төшөндөрмә; дать новое толкование чему-л. берәй нәмәгә яңы аңлатма биреү
ТОЛКОВАТЕЛЬ м аңлатыусы, аңлатып биреүсе ( кеше )
ТОЛКОВАТЬ несов. 1. что (истолковывать) аңлатыу, аңғартыу, аңлатма (мәғәнә) биреү; толковать слова в словаре һүҙлектә һүҙҙәрҙе аңлатыу 2. кому (разъяснять) төшөндөрөү; сколько ни толкуй — он всё равно не поймёт күпме генә төшөндөрһәң дә ул барыбер аңламаҫ 3. разг. (разговаривать) һөйләшеү, һөйләү; толковать о делах эштәр тураһында һөйләшеү; что и толковать һөйләп тораһы ла юҡ
ТОЛКОВО нареч.; разг. аҡыллы, мәғәнәле
ТОЛКОВЫЙ, -ая, -ое 1. разг. (разумный, дельный) аҡыллы, башлы, төплө; толковый человек аҡыллы кеше 2. разг. (ясный, понятный) аңлайышлы, асыҡ; толковое разъяснение аңлайышлы төшөндөрөү; толковый ответ асыҡ яуап 3. аңлатмалы; толковый словарь аңлатмалы һүҙлек
ТОЛКОМ нареч.; разг. 1. аңлатып, рәтләп, яйлап; скажите толком аңлатып әйтегеҙ 2. (серьёзно ) ысынлап, йүнләп 3. (хорошенько, как следует ) рәтләп, йүнләп; толком ничего не умела йүнләп бер нәмә лә белмәй ине
ТОЛКОТНЯ ж; разг. этеш-төртөш, бәрелеш-һуғылыш, тығылыш, ығы-зығы
ТОЛКУЧКА ж; прост. 1. см. толкаться 2. (барахолка) баҙар
ТОЛМАЧ м; уст. тәржемәсе
ТОЛОКНО с һоло талҡаны, талҡан (ашамлыҡ)
ТОЛОКНЯНКА ж талҡан емеш, эт еләге (аҡ-һыл-ҡыҙыл сәскәле, ҡыҙыл емешле кцп йыллыҡ ярым ҡыуаҡ цҫемлек)
ТОЛОКОННЫЙ, -ая, -ое талҡан ...ы ♦ толоконный лоб прост. тиле, аңра
ТОЛОЧЬ несов. что төйөү, онтау, ваҡлау; толочь соль тоҙ төйөү ♦ толочь воду в ступе см. вода
ТОЛОЧЬСЯ несов.; разг. һерәнләү, эшһеҙ тик йөрөү, тапанып тороу; толочься на одном месте бер урында тапанып тороу
ТОЛПА ж 1. төркөм, халыҡ; толпа людей халыҡ төркөмө; собралась толпа халыҡ (төркөмө) йыйылды 2. в знач. нареч. толпой бөтәһе бергә, бергәләп, өйкөлөшөп; стоять толпой өйкөлөшөп тороу 3. кого в знач. сказ.; разг. (множество) бихисап, иҫәпһеҙ; мужчин около неё — толпа уның тирәһендә ирҙәр — бихисап
ТОЛПИТЬСЯ несов. йыйылыу, тупланыу, өйкөлөшөү; народ толпится на площади майҙанға халыҡ йыйылған
503