Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. II том. 607 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ХОТЬ
ХОРЕОГРАФИЯ ж хореография (бейец сән-ғәте )
ХОРИСТ м и ХОРИСТКА ж хорсы (хорҙа йырлаусы )
ХОРМЕЙСТЕР м хормейстер (хор етәксеһе, хор дирижёры)
ХОРОВОД м әйлән-бәйлән; водить хороводы әйлән-бәйлән уйнау
ХОРОВОДНЫЙ, -ая, -ое әйлән-бәйлән ...ы, әйлән-бәйлән уйыны ...ы; хороводные песни әйлән-бәйлән йырҙары
ХОРОВОЙ, -ая, -ое хор ...ы; хоровое пение хор менән йырлау
хорОмы только мн.; уст. ҙур өй, һарай
ХОРОНИТЬ несов. кого-что 1. ерләү, күмеү; хоронить покойника мәйетте ерләү 2. что; перен . (предавать забвению) онотоу, иҫкергән тип иҫәпләү, иҫтән (хәтерҙән) сығарыу; хоронить старые обычаи иҫке йолаларҙы онотоу
ХОРОНИТЬСЯ I несов. страд. от хоронить
ХОРОНИТЬСЯ II несов.; прост. (прятаться ) йәшеренеү, йәшенеү, ҡасыу
ХОРОХОРИТЬСЯ несов.; разг. әтәсләнеү, ҡуҡырайыу
ХОРОШЕНЬКИЙ, -ая, -ое 1. күркәм, мөләйем, яғымлы; хорошенькая девочка яғымлы ҡыҙ 2. разг., ирон. (скверный) насар, шәп (шәптән) түгел; хорошенькое дело эштәр шәптән түгел ♦ хорошенького понемножку ирон. яҡшы (тәмле) нәмә күп булмай
хорошЕнько нареч.; разг. яҡшылап, ипләп, һәйбәтләп; хорошенько проверить яҡшылап тикшереү
ХОРОШЕТЬ несов. матурланыу, күркәмләнеү; (о ком-л.) һылыуланыу; (о чём-л.) һәйбәтләнеү, төҙөкләнеү, яҡшыра барыу; село хорошеет ауыл матурлана
ХОРОшИй, -ая, -ее 1. яҡшы, һәйбәт; хорошая книга һәйбәт китап; хороший человек яҡшы кеше; (уж) очень хороший уғата яҡшы 2. (близкий ) яҡын, яҡшы; хороший знакомый яҡшы таныш 3. разг. (достаточно большой) ҙур ғына, күп кенә, елле; хорошие деньги күп кенә аҡса 4. (красивый) гүзәл, һоҡландырғыс, матур; как хороши эти цветы! был сәскәләр ниндәй гүзәл! 5. разг. (милый, любимый) һөйөклө, ҡәҙерле; мой хороший һөйөклөм 6. обычно в кратк. ф.; разг., ирон. яҡшы (инде), шәп (инде); хорош, нечего сказать яҡшы, әйтеп тораһы ла юҡ 7. в знач. сущ. хорошее с яҡшылыҡ, яҡшы (нәмә); желаю вам всего хорошего һеҙгә яҡшылыҡ теләйем ♦ хорошее дело: 1) шәп эш (хуплау һцҙе); 2) шәп, имеш (мыҫҡыллау һцҙе)
хорошо 1. нареч. яҡшы, һәйбәт, матур, шәп; хорошо работать яҡшы эшләү; петь хорошо матур йырлау; хорошо принимать һәйбәт ҡабул итеү 2. кому в знач. сказ., безл. яҡшы, рәхәт, яйлы; мне здесь хорошо миңә бында яҡшы
607
3. в знач. сказ., безл. (с союзами “ что ”, “ если ”, “ когда ”) ярай, яҡшы; хорошо, если она придёт ул килһә, яҡшы булыр ине 4. в знач. сказ., безл. хуп, яҡшы; очень хорошо! бик яҡшы! 5. в знач. утверд. частицы ярар, ярай; хорошо, я скоро приду ярай, мин тиҙҙән килермен 6. в знач. вводн. сл.; разг. (допустим) яҡшы, ярар, шулай; хорошо, пусть будет по-твоему ярар, һинеңсә булһын әйҙә 7. в знач. частицы.; разг. (при угрозе ) ярар, ҡара уны; хорошо! Я это запомню! ярар! Мин быны онотмам! 8. в знач. сущ. хорошо с нескл. яҡшы; учиться на хорошо яҡшы уҡыу
ХОРУГВЬ ж 1. уст. хәрби (ғәскәри) байраҡ 2. хоругвь (христиандарҙа изгеләр рәсеме төшөрөлгән тыу )
ХОРУНЖИЙ м; ист. хорунжий (1. байраҡ йөрөтөцсе 2. революцияға тиклем Рәсәйҙә казачий ғәскәрҙә подпоручикҡа тиң офицер чины, шул чиндағы кеше)
хОры только мн.; архит. хоры (асыҡ галерея )
ХОРЬ м см. хорёк
ХОРЬКОВЫЙ, -ая, -ое 1. көҙән ...ы; хорьковый мех көҙән тиреһе 2. көҙән; хорьковая шапка көҙән бүрек
хотЕние с; разг. см. желание 1
хотЕть несов. чего, с союзом “ чтобы ” и с неопр. (иметь желание, намерение) -ғы/-ге (-ын/-ен) теләү (килеү, ниәтләнеү, ниәт итеү); хотеть пить эске килеү; хотеть мяса ит ашағы килеү; хочу, чтобы всё было хорошо бөтәһе лә һәйбәт булыуын теләйем; что вы этим хотите сказать? бының менән нимә әйтергә теләйһегеҙ?; если хотите теләһәгеҙ ♦ если хотите (хочешь) см. если; как хотите: 1) теләһәң нишлә; 2) нимә генә тиһәң дә; хочешь не хочешь теләһәң-теләмәһәң дә
хотеться несов. чего безл. см. хотеть; хочется спать йоҡлағы килә; ей не хочется разговаривать уның һөйләшкеһе килмәй
ХОТЬ союз и частица 1. союз уступ. (несмотря на то, что) -һа ла/-һә лә, булһа ла, ҡарамаҫтан; конь хоть и стар, но силён ҡарт ат булһа ла көсө бар 2. союз уступ. (можно, впору ) -һаң да/-һәң дә; хоть убей, не скажет үлтерһәң дә әйтмәҫ 3. союз уступ. булһа ла, ... булһа ла; йәки ..., йәки; -мы/-ме ..., -мы/-ме; приди хоть сейчас, хоть завтра хәҙер булһа ла, иртәгә булһа ла кил 4. частица усил. (по крайней мере) исмаһам, һис булмаһа; скажите хоть одно слово исмаһам бер генә һүҙ әйтегеҙ 5. частица выделительная (например) мәҫәлән; взять хоть этот случай мәҫәлән ошо ваҡиғаны алайыҡ 6. частица усил. теләһә, булһа ла; хоть какой теләһә ниндәй; хоть как теләһә нисек; хоть что ни булһа ла 7. частица усил. (даже) хатта, булһа ла, нисек тә; будь он хоть семи пядей во лбу ул хатта бик аҡыллы булһа ла ♦ хоть бы хны см. хны; хоть куда см. куда; хоть бы что см. что I;
ХОРЕОГРАФИЯ ж хореография (бейец сән-ғәте )
ХОРИСТ м и ХОРИСТКА ж хорсы (хорҙа йырлаусы )
ХОРМЕЙСТЕР м хормейстер (хор етәксеһе, хор дирижёры)
ХОРОВОД м әйлән-бәйлән; водить хороводы әйлән-бәйлән уйнау
ХОРОВОДНЫЙ, -ая, -ое әйлән-бәйлән ...ы, әйлән-бәйлән уйыны ...ы; хороводные песни әйлән-бәйлән йырҙары
ХОРОВОЙ, -ая, -ое хор ...ы; хоровое пение хор менән йырлау
хорОмы только мн.; уст. ҙур өй, һарай
ХОРОНИТЬ несов. кого-что 1. ерләү, күмеү; хоронить покойника мәйетте ерләү 2. что; перен . (предавать забвению) онотоу, иҫкергән тип иҫәпләү, иҫтән (хәтерҙән) сығарыу; хоронить старые обычаи иҫке йолаларҙы онотоу
ХОРОНИТЬСЯ I несов. страд. от хоронить
ХОРОНИТЬСЯ II несов.; прост. (прятаться ) йәшеренеү, йәшенеү, ҡасыу
ХОРОХОРИТЬСЯ несов.; разг. әтәсләнеү, ҡуҡырайыу
ХОРОШЕНЬКИЙ, -ая, -ое 1. күркәм, мөләйем, яғымлы; хорошенькая девочка яғымлы ҡыҙ 2. разг., ирон. (скверный) насар, шәп (шәптән) түгел; хорошенькое дело эштәр шәптән түгел ♦ хорошенького понемножку ирон. яҡшы (тәмле) нәмә күп булмай
хорошЕнько нареч.; разг. яҡшылап, ипләп, һәйбәтләп; хорошенько проверить яҡшылап тикшереү
ХОРОШЕТЬ несов. матурланыу, күркәмләнеү; (о ком-л.) һылыуланыу; (о чём-л.) һәйбәтләнеү, төҙөкләнеү, яҡшыра барыу; село хорошеет ауыл матурлана
ХОРОшИй, -ая, -ее 1. яҡшы, һәйбәт; хорошая книга һәйбәт китап; хороший человек яҡшы кеше; (уж) очень хороший уғата яҡшы 2. (близкий ) яҡын, яҡшы; хороший знакомый яҡшы таныш 3. разг. (достаточно большой) ҙур ғына, күп кенә, елле; хорошие деньги күп кенә аҡса 4. (красивый) гүзәл, һоҡландырғыс, матур; как хороши эти цветы! был сәскәләр ниндәй гүзәл! 5. разг. (милый, любимый) һөйөклө, ҡәҙерле; мой хороший һөйөклөм 6. обычно в кратк. ф.; разг., ирон. яҡшы (инде), шәп (инде); хорош, нечего сказать яҡшы, әйтеп тораһы ла юҡ 7. в знач. сущ. хорошее с яҡшылыҡ, яҡшы (нәмә); желаю вам всего хорошего һеҙгә яҡшылыҡ теләйем ♦ хорошее дело: 1) шәп эш (хуплау һцҙе); 2) шәп, имеш (мыҫҡыллау һцҙе)
хорошо 1. нареч. яҡшы, һәйбәт, матур, шәп; хорошо работать яҡшы эшләү; петь хорошо матур йырлау; хорошо принимать һәйбәт ҡабул итеү 2. кому в знач. сказ., безл. яҡшы, рәхәт, яйлы; мне здесь хорошо миңә бында яҡшы
607
3. в знач. сказ., безл. (с союзами “ что ”, “ если ”, “ когда ”) ярай, яҡшы; хорошо, если она придёт ул килһә, яҡшы булыр ине 4. в знач. сказ., безл. хуп, яҡшы; очень хорошо! бик яҡшы! 5. в знач. утверд. частицы ярар, ярай; хорошо, я скоро приду ярай, мин тиҙҙән килермен 6. в знач. вводн. сл.; разг. (допустим) яҡшы, ярар, шулай; хорошо, пусть будет по-твоему ярар, һинеңсә булһын әйҙә 7. в знач. частицы.; разг. (при угрозе ) ярар, ҡара уны; хорошо! Я это запомню! ярар! Мин быны онотмам! 8. в знач. сущ. хорошо с нескл. яҡшы; учиться на хорошо яҡшы уҡыу
ХОРУГВЬ ж 1. уст. хәрби (ғәскәри) байраҡ 2. хоругвь (христиандарҙа изгеләр рәсеме төшөрөлгән тыу )
ХОРУНЖИЙ м; ист. хорунжий (1. байраҡ йөрөтөцсе 2. революцияға тиклем Рәсәйҙә казачий ғәскәрҙә подпоручикҡа тиң офицер чины, шул чиндағы кеше)
хОры только мн.; архит. хоры (асыҡ галерея )
ХОРЬ м см. хорёк
ХОРЬКОВЫЙ, -ая, -ое 1. көҙән ...ы; хорьковый мех көҙән тиреһе 2. көҙән; хорьковая шапка көҙән бүрек
хотЕние с; разг. см. желание 1
хотЕть несов. чего, с союзом “ чтобы ” и с неопр. (иметь желание, намерение) -ғы/-ге (-ын/-ен) теләү (килеү, ниәтләнеү, ниәт итеү); хотеть пить эске килеү; хотеть мяса ит ашағы килеү; хочу, чтобы всё было хорошо бөтәһе лә һәйбәт булыуын теләйем; что вы этим хотите сказать? бының менән нимә әйтергә теләйһегеҙ?; если хотите теләһәгеҙ ♦ если хотите (хочешь) см. если; как хотите: 1) теләһәң нишлә; 2) нимә генә тиһәң дә; хочешь не хочешь теләһәң-теләмәһәң дә
хотеться несов. чего безл. см. хотеть; хочется спать йоҡлағы килә; ей не хочется разговаривать уның һөйләшкеһе килмәй
ХОТЬ союз и частица 1. союз уступ. (несмотря на то, что) -һа ла/-һә лә, булһа ла, ҡарамаҫтан; конь хоть и стар, но силён ҡарт ат булһа ла көсө бар 2. союз уступ. (можно, впору ) -һаң да/-һәң дә; хоть убей, не скажет үлтерһәң дә әйтмәҫ 3. союз уступ. булһа ла, ... булһа ла; йәки ..., йәки; -мы/-ме ..., -мы/-ме; приди хоть сейчас, хоть завтра хәҙер булһа ла, иртәгә булһа ла кил 4. частица усил. (по крайней мере) исмаһам, һис булмаһа; скажите хоть одно слово исмаһам бер генә һүҙ әйтегеҙ 5. частица выделительная (например) мәҫәлән; взять хоть этот случай мәҫәлән ошо ваҡиғаны алайыҡ 6. частица усил. теләһә, булһа ла; хоть какой теләһә ниндәй; хоть как теләһә нисек; хоть что ни булһа ла 7. частица усил. (даже) хатта, булһа ла, нисек тә; будь он хоть семи пядей во лбу ул хатта бик аҡыллы булһа ла ♦ хоть бы хны см. хны; хоть куда см. куда; хоть бы что см. что I;