Академический словарь башкирского языка. Том I. Страница 208
Поиск по словарям
АҠРАП
2. Асыу менән ҡарау. □ Смотреть с гневом, злобно. ■ Төңөлдөк әбей аҡрайып бер ҡараны ла, арты менән әйләнеп, үҙенең тәс-бихын шылтыратырға төтөндө. Һ. Дәүләтшина.
3. Ап-асыҡ булып айырылып, күренеп тороу. □ Чётко виднеться, вырисовываться. Ҡара ерлектә аҡрайып күренгән тап.
АҠРАП I (аҡрабы) [ғәр. Ч-5‘саян’] (Р.: акраб; И.: ancient name of November; T.: Gakrab) и.
Ҡояш календары буйынса, һигеҙенсе айҙың ғәрәпсә исеме (22 октябрь — 21 ноябрь); ғәҡрәп. □ Акраб (восьмой месяц солнечного года; 22 октября — 21 ноября). • Аҡрап башында ҡар яуһа, 40 көндән ҡар ятыр. Һынамыш.
АҠРАП II (аҡрабы) и. диал. ҡар. нәҫел-нәсәп.
АҠ РИЗЫҠ (ризығы) и. ҡар. аҡ III.
АҠРЫЙ (Р: пучеглазый; И.: big-eyed; T.: patlak gözlü) с.
Ағы әйләнеп ҙур булып асылып торған; аҡыш. □ Пучеглазый. Аҡрый күҙ.
АҠРЫМ (Р: сколько; И.: some; T.: kadar) бәйл. диал.
Саҡлы, тиклем, ҡәҙәр. □ Сколько, несколько. Ни аҡрым ер киттек.
АҠРЫН I (Р: медленно; И.: slowly; T.: yavaş) р.
1. Бәләкәй генә тиҙлектә, яй; әкрен. □ Медленно.
2. Талғын ғына иҫкән, еңелсә (ел тураһында). □ Умеренный. ■ Аҡрын иҫкән көньяҡ еле күҙ күреме йәйелеп ятҡан йәшеллек диңгеҙен яй ғына .. тулҡынландыра ине. Ғ. Дәүләтшин.
3. Ишетелер-ишетелмәҫ итеп; тын ғына. □ Тихо. ■ Арбаға салҡан төшөп яттым да аҡрын ғына бик таныш булған ауыл көйҙәренән берәүһен көйләйем. С. Агиш.
4. Һиҙелер-Һиҙелмәҫ кенә, һаҡ. □ Осторожно, тихо. ■ [Бабсаҡ] ысын батыр арыҫландан ҡурҡырмы тип, аҡрын ғына был
йыртҡысҡа яҡынлашты. «Бабсаҡ менән Күсәк».
5. Оҙаҡҡа һуҙылып, бик яй. □ Медленно. ■ Ташлы тупраҡ нисектер туң һымаҡ ине. Етмәһә, дөгө ярмаһындай ваҡ ҡына бөрсаҡ яуа. Ул да бик аҡрын ирей. Ә. Вахитов.
АҠРЫН II (Р: тише; И.: slowly; T: yavaş) ымл.
Ниндәйҙер эште тыйғанда, һаҡ булырға өндәгәндә әйтелә. □ Тише (выражает призыв к осторожности или прекратить шум). Аҡрын, йығылаһың бит. ■ [Һаҡсы — Хәсән-гә:] Аҡрын, малай, шаулама. Ә. Фәтҡуллин.
АҠРЫНАЙТЫУ (аҡрынайт-) (Р: замедлять; И.: slow down; T: yavaşlatmak) ҡ.
1. Аҡрынға әйләндереү, аҡрын итеү.
□ Замедлять, замедлить, убавлять, убавить (например, скорость).
2. Тауыш кимәлен кәметеү. □ Приглушать, делать более тихим. Тауышты аҡрынайтыу.
АҠРЫНАЙЫУ (аҡрынай-, аҡрыная) (Р: замедляться; И.: become slow; T: yavaşlamak) ҡ.
1. Аҡрынға әйләнеү, аҡрын булыу. □ Замедляться, убавляться. Аҙым аҡрынайыу.
2. Тауыш кимәле кәмеү. □ Затихать, утихать. Музыка тауышы аҡрынайҙы.
АҠРЫНЛАП (Р: не торопясь; И.: slowly; T: yavaş) р.
1. Аҡрын ғына, ашыҡмай, яй ғына.
□ Не торопясь, медленно. ■ Аҡрынлап баҫылған дауыл кеүек, Үмәр ҡарттың да асыуы аҡрынлап кәмене. Һ. Дәүләтшина.
2. һиҙҙермәй, ипләп кенә. □ Потихоньку, незаметно. ■ Эштең бөтөнләй башҡаса төҫ алып китәсәген күргәс, секретары менән икәүләп, аҡрынлап ҡына ситләшә башланылар. Ғ. Дәүләтшин.
3. күсм. Бер сама менән, һәүетемсә.
□ Тихо, мирно, без суеты. Аҡрынлап эшләп йөрөйөм әле.
АҠРЫНЛАУ (аҡрынла-) (Р: замедляться; И.: become slower; T: yavaşlamak) ҡ.
208
2. Асыу менән ҡарау. □ Смотреть с гневом, злобно. ■ Төңөлдөк әбей аҡрайып бер ҡараны ла, арты менән әйләнеп, үҙенең тәс-бихын шылтыратырға төтөндө. Һ. Дәүләтшина.
3. Ап-асыҡ булып айырылып, күренеп тороу. □ Чётко виднеться, вырисовываться. Ҡара ерлектә аҡрайып күренгән тап.
АҠРАП I (аҡрабы) [ғәр. Ч-5‘саян’] (Р.: акраб; И.: ancient name of November; T.: Gakrab) и.
Ҡояш календары буйынса, һигеҙенсе айҙың ғәрәпсә исеме (22 октябрь — 21 ноябрь); ғәҡрәп. □ Акраб (восьмой месяц солнечного года; 22 октября — 21 ноября). • Аҡрап башында ҡар яуһа, 40 көндән ҡар ятыр. Һынамыш.
АҠРАП II (аҡрабы) и. диал. ҡар. нәҫел-нәсәп.
АҠ РИЗЫҠ (ризығы) и. ҡар. аҡ III.
АҠРЫЙ (Р: пучеглазый; И.: big-eyed; T.: patlak gözlü) с.
Ағы әйләнеп ҙур булып асылып торған; аҡыш. □ Пучеглазый. Аҡрый күҙ.
АҠРЫМ (Р: сколько; И.: some; T.: kadar) бәйл. диал.
Саҡлы, тиклем, ҡәҙәр. □ Сколько, несколько. Ни аҡрым ер киттек.
АҠРЫН I (Р: медленно; И.: slowly; T.: yavaş) р.
1. Бәләкәй генә тиҙлектә, яй; әкрен. □ Медленно.
2. Талғын ғына иҫкән, еңелсә (ел тураһында). □ Умеренный. ■ Аҡрын иҫкән көньяҡ еле күҙ күреме йәйелеп ятҡан йәшеллек диңгеҙен яй ғына .. тулҡынландыра ине. Ғ. Дәүләтшин.
3. Ишетелер-ишетелмәҫ итеп; тын ғына. □ Тихо. ■ Арбаға салҡан төшөп яттым да аҡрын ғына бик таныш булған ауыл көйҙәренән берәүһен көйләйем. С. Агиш.
4. Һиҙелер-Һиҙелмәҫ кенә, һаҡ. □ Осторожно, тихо. ■ [Бабсаҡ] ысын батыр арыҫландан ҡурҡырмы тип, аҡрын ғына был
йыртҡысҡа яҡынлашты. «Бабсаҡ менән Күсәк».
5. Оҙаҡҡа һуҙылып, бик яй. □ Медленно. ■ Ташлы тупраҡ нисектер туң һымаҡ ине. Етмәһә, дөгө ярмаһындай ваҡ ҡына бөрсаҡ яуа. Ул да бик аҡрын ирей. Ә. Вахитов.
АҠРЫН II (Р: тише; И.: slowly; T: yavaş) ымл.
Ниндәйҙер эште тыйғанда, һаҡ булырға өндәгәндә әйтелә. □ Тише (выражает призыв к осторожности или прекратить шум). Аҡрын, йығылаһың бит. ■ [Һаҡсы — Хәсән-гә:] Аҡрын, малай, шаулама. Ә. Фәтҡуллин.
АҠРЫНАЙТЫУ (аҡрынайт-) (Р: замедлять; И.: slow down; T: yavaşlatmak) ҡ.
1. Аҡрынға әйләндереү, аҡрын итеү.
□ Замедлять, замедлить, убавлять, убавить (например, скорость).
2. Тауыш кимәлен кәметеү. □ Приглушать, делать более тихим. Тауышты аҡрынайтыу.
АҠРЫНАЙЫУ (аҡрынай-, аҡрыная) (Р: замедляться; И.: become slow; T: yavaşlamak) ҡ.
1. Аҡрынға әйләнеү, аҡрын булыу. □ Замедляться, убавляться. Аҙым аҡрынайыу.
2. Тауыш кимәле кәмеү. □ Затихать, утихать. Музыка тауышы аҡрынайҙы.
АҠРЫНЛАП (Р: не торопясь; И.: slowly; T: yavaş) р.
1. Аҡрын ғына, ашыҡмай, яй ғына.
□ Не торопясь, медленно. ■ Аҡрынлап баҫылған дауыл кеүек, Үмәр ҡарттың да асыуы аҡрынлап кәмене. Һ. Дәүләтшина.
2. һиҙҙермәй, ипләп кенә. □ Потихоньку, незаметно. ■ Эштең бөтөнләй башҡаса төҫ алып китәсәген күргәс, секретары менән икәүләп, аҡрынлап ҡына ситләшә башланылар. Ғ. Дәүләтшин.
3. күсм. Бер сама менән, һәүетемсә.
□ Тихо, мирно, без суеты. Аҡрынлап эшләп йөрөйөм әле.
АҠРЫНЛАУ (аҡрынла-) (Р: замедляться; И.: become slower; T: yavaşlamak) ҡ.
208