Академический словарь башкирского языка. Том I. Страница 388
Поиск по словарям
АУЫШЫУ
вать, сманивать, перетягивать (на чью-л. сторону). Үҙ яғыңа ауыштырыу.
АУЫШЫУ (ауыш-) (Р.: наклоняться; И.: be warped; T.: eğilmek) ҡ.
1. Тура мөйөштән тайыу, ауышҡа әйләнеү; ҡыйшайыу. □ Наклоняться, перекашиваться. Бағана ауышҡан. Өй һул яҡҡа ауышҡан. Ауышҡан өй. ■ Телеграмм бағанаһы ныҡлы бит ауышырға. Халыҡ йырынан.
2. кусм. Көн йәки төн үҙәгенән үтеү (ваҡытҡа ҡарата). □ Клониться, переваливать (о времени). ■ Көн ауышыуға йуге-рә-атлай өләсәһе ҡайтып инде. К. Мәргән. Йәй менән көҙ ул саҡ ҡауыша, көндәр инде көҙгә ауыша. Н. Нәжми.
3. кусм. Ҡара-ҡаршы ике тарафтың береһенән икенсеһенә күсеү. □ Склоняться, переходить, перекидываться, переметываться (на чью-л. сторону). Купселек яғына ауышыу. ■ Халыҡтың кубеһе Бугәсәу яғына ауышҡан. Ә. Ғафаров.
АУ ЭЙӘҺЕ (Р: дух рыболовной сети; И.: spirit of a net; T: ervah) и. миф.
Балыҡсылар мифологияһында ау эйәһенә ҡорбан килтермәһәң, балыҡ тотолмай.
□ Дух — покровитель сети.
АУ ЭНӘҺЕ (Р: игла для плетения сети; И.: sort of needle for net making; T: biz çeşidi) и.
Ay бәйләгәндә ҡулланылған ҡорал.
□ Игла для плетения и ремонта сети, род шила.
АФАҠ [ғәр. (jül ‘офоҡ’I (P: очень высокий; И.: the highest; T.: en yüksek) с. иҫк. кит.
Бик юғары. □ Очень высокий, наивысший, высочайший. Афаҡ дәрәжә. ■ Әгәр дәрәжәң булһа ла бик афаҡ, белем артҡан һайын артыр тубәнлек. М. Ғафури.
АФАЗИЯ [рус. < гр. aphasia, а ‘юҡлыҡ киҫәксәһе’ + phemi ‘әйтәм’] (Р: афазия; И.: aphasia; T.: afazi) и. мед.
Телмәр боҙолоу. □ Афазия.
АФАРИН [фарс. (Р: молодец;
И.: good for you; great; T.: afarin) ымл.
Кемдеңдер эш-ҡылығын, һүҙен хуплағанда әйтелә. □ Выражает одобрение чьих-л. действий, слов и т.п.: Браво! Здорово! Молодец! ■ Шаршау асылғанда һарай эсендә шау-шыу, ҡул сапҡан, «афарин!» «браво!» .. тигән тауыштар ишетелә. X. Ибраһимов.
АФАТ [ғәр.-фарс. olâl; ‘бәлә, ауырыу’] и. ҡар. афәт.
АФЕРА [рус. < фр. affaire} (Р: афера; И.: shady transaction; T.: karanlık iş) и.
Байыу маҡсаты менән шикле килешеү; алдашыуға ҡоролған эш; мутлыҡ. □ Афера. Афераға ылыҡтырыу.
АФЕРИСТ [рус. < фр. affaire ‘эш’] (Р: аферист; И.: shady dealer; T.: dolandırıcı) и.
Афера, мутлыҡ менән шөғөлләнгән кеше. □ Аферист.
АФИША [рус. < фр. affiche] (Р: афиша; И.: ЫП; T.: afiş) и.
Тамаша тураһындағы ҙур белдереү.
□ Афиша. Афиша элеу. Театр афишаһы.
АФОРИЗМ [рус. < гр. aphorismos] (Р: афоризм; И.: aphorism; T: vecize) и.
Тәрән мәғәнәле ыҡсым һүҙбәйләнеш, һөйләм. □ Афоризм. ■ Карауылсы ҡарттың һөйләу теле лә уҙенсәлекле: халыҡсан әйтемдәргә, афоризмдарға бай. Ғ. Рамазанов.
АФОРИСТИК (Р: афористический; И.: aphoristic; T: vecize) с.
Тапҡыр, ҡыҫҡа әйтелешле. □ Афористический, афористичный. Афористик һуҙ. Афористик ижад.
АФФЕКТ [рус. < лат. affectus} (Р: аффект; И.: fit of passion; T: kuvvetli his) u.
Үҙен-үҙе белмәй ярһып (ҡыҙып) китеү.
□ Аффект.
АФФИКС [рус. < лат. affixis ‘беркетелгән’] (Р: аффикс; И.: affix; Т: ек) и. лингв.
һүҙгә яңы лексик һәм грамматик, йә булмаһа лексик-грамматик мәғәнә биреүсе морфема; ялғау. □ Аффикс. Һуҙ яһаусы аффикстар. Форма яһаусы аффикстар, һуҙ уҙгәртеусе аффикстар.
АФФИКСАЛЬ МОРФЕМА [рус. < гр. тогрһё ‘форма’] (Р: аффиксальная мор
388
вать, сманивать, перетягивать (на чью-л. сторону). Үҙ яғыңа ауыштырыу.
АУЫШЫУ (ауыш-) (Р.: наклоняться; И.: be warped; T.: eğilmek) ҡ.
1. Тура мөйөштән тайыу, ауышҡа әйләнеү; ҡыйшайыу. □ Наклоняться, перекашиваться. Бағана ауышҡан. Өй һул яҡҡа ауышҡан. Ауышҡан өй. ■ Телеграмм бағанаһы ныҡлы бит ауышырға. Халыҡ йырынан.
2. кусм. Көн йәки төн үҙәгенән үтеү (ваҡытҡа ҡарата). □ Клониться, переваливать (о времени). ■ Көн ауышыуға йуге-рә-атлай өләсәһе ҡайтып инде. К. Мәргән. Йәй менән көҙ ул саҡ ҡауыша, көндәр инде көҙгә ауыша. Н. Нәжми.
3. кусм. Ҡара-ҡаршы ике тарафтың береһенән икенсеһенә күсеү. □ Склоняться, переходить, перекидываться, переметываться (на чью-л. сторону). Купселек яғына ауышыу. ■ Халыҡтың кубеһе Бугәсәу яғына ауышҡан. Ә. Ғафаров.
АУ ЭЙӘҺЕ (Р: дух рыболовной сети; И.: spirit of a net; T: ervah) и. миф.
Балыҡсылар мифологияһында ау эйәһенә ҡорбан килтермәһәң, балыҡ тотолмай.
□ Дух — покровитель сети.
АУ ЭНӘҺЕ (Р: игла для плетения сети; И.: sort of needle for net making; T: biz çeşidi) и.
Ay бәйләгәндә ҡулланылған ҡорал.
□ Игла для плетения и ремонта сети, род шила.
АФАҠ [ғәр. (jül ‘офоҡ’I (P: очень высокий; И.: the highest; T.: en yüksek) с. иҫк. кит.
Бик юғары. □ Очень высокий, наивысший, высочайший. Афаҡ дәрәжә. ■ Әгәр дәрәжәң булһа ла бик афаҡ, белем артҡан һайын артыр тубәнлек. М. Ғафури.
АФАЗИЯ [рус. < гр. aphasia, а ‘юҡлыҡ киҫәксәһе’ + phemi ‘әйтәм’] (Р: афазия; И.: aphasia; T.: afazi) и. мед.
Телмәр боҙолоу. □ Афазия.
АФАРИН [фарс. (Р: молодец;
И.: good for you; great; T.: afarin) ымл.
Кемдеңдер эш-ҡылығын, һүҙен хуплағанда әйтелә. □ Выражает одобрение чьих-л. действий, слов и т.п.: Браво! Здорово! Молодец! ■ Шаршау асылғанда һарай эсендә шау-шыу, ҡул сапҡан, «афарин!» «браво!» .. тигән тауыштар ишетелә. X. Ибраһимов.
АФАТ [ғәр.-фарс. olâl; ‘бәлә, ауырыу’] и. ҡар. афәт.
АФЕРА [рус. < фр. affaire} (Р: афера; И.: shady transaction; T.: karanlık iş) и.
Байыу маҡсаты менән шикле килешеү; алдашыуға ҡоролған эш; мутлыҡ. □ Афера. Афераға ылыҡтырыу.
АФЕРИСТ [рус. < фр. affaire ‘эш’] (Р: аферист; И.: shady dealer; T.: dolandırıcı) и.
Афера, мутлыҡ менән шөғөлләнгән кеше. □ Аферист.
АФИША [рус. < фр. affiche] (Р: афиша; И.: ЫП; T.: afiş) и.
Тамаша тураһындағы ҙур белдереү.
□ Афиша. Афиша элеу. Театр афишаһы.
АФОРИЗМ [рус. < гр. aphorismos] (Р: афоризм; И.: aphorism; T: vecize) и.
Тәрән мәғәнәле ыҡсым һүҙбәйләнеш, һөйләм. □ Афоризм. ■ Карауылсы ҡарттың һөйләу теле лә уҙенсәлекле: халыҡсан әйтемдәргә, афоризмдарға бай. Ғ. Рамазанов.
АФОРИСТИК (Р: афористический; И.: aphoristic; T: vecize) с.
Тапҡыр, ҡыҫҡа әйтелешле. □ Афористический, афористичный. Афористик һуҙ. Афористик ижад.
АФФЕКТ [рус. < лат. affectus} (Р: аффект; И.: fit of passion; T: kuvvetli his) u.
Үҙен-үҙе белмәй ярһып (ҡыҙып) китеү.
□ Аффект.
АФФИКС [рус. < лат. affixis ‘беркетелгән’] (Р: аффикс; И.: affix; Т: ек) и. лингв.
һүҙгә яңы лексик һәм грамматик, йә булмаһа лексик-грамматик мәғәнә биреүсе морфема; ялғау. □ Аффикс. Һуҙ яһаусы аффикстар. Форма яһаусы аффикстар, һуҙ уҙгәртеусе аффикстар.
АФФИКСАЛЬ МОРФЕМА [рус. < гр. тогрһё ‘форма’] (Р: аффиксальная мор
388