Академический словарь башкирского языка. Том X. Страница 264
Поиск по словарям
ӘЖЕР-БӨЖӨР
Вознаграждение, плата (за какую-л. работу или за что-то). М [Ҡәйнәһе — Сәбиләгә:] Анау алтын ҡалаҡ, һауыт-һабаны Лоҡманға бир — иткән игелегенең әжере шул булыр. Т. Ғарипова. Кәшфулланы атаһы мәктәпкә бирмәне, Ҡаранйылғаға Монасиф ҡарый мәҙрәсәһенә илтеп тапшырҙы, игенләтә йыллыҡ әжерен дә туләне. М. Кәрим. Рәсәйҙән килгән пассажирҙарҙы ҡаршы алып, шуларҙың ауыр тоҡтарын, һандыҡтарын әйткән урынға килтереп ҡуялар ҙа, тейер әжерен кеҫәгә тығып, тағы ла вокзалға йугерәләр [носильщиктар]. Р. Өмөтбаев.
2. миф. Эштәре, ҡылыҡтары өсөн әҙәмгә Аллаһ тарафынан бирелгән сауап. □ Вознаграждение, возмездие. Әжере төшкән. ■ Мәулит айында ҡылған изге ғәмәлдәрҙең әжере мәртәбәлерәк. «Осҡон», 21 ғинуар 2014.
ӘЖЕР-БӨЖӨР р. диал. ҡар. әбәк-һәбәк 1. Әжер-бөжөр генә эшләнгән әйбер оҙаҡҡа туҙмәй.
ӘЖЕРЕН КҮРЕҮ (әжерен күр ) (Р.: получить воздаяние; И.: be requitted or rewarded; T.: ecrini görmek) ҡ.
Кеше эшләгән эштәре, ҡылыҡтары өсөн Аллаһ тарафынан сауап йәки яза алыуы. □ Получить воздаяние. Изгелектәр өсөн әжерен курергә насип булһын.
ӘЖЕРЕН ҠАЙТАРЫУ (әжерен ҡайтар-) (Р.: отплатить; И.: recompense; render; repay; T.: karşılık vermek) ҡ.
Эшләнгән эшкә хаҡын түләп йәки шундай уҡ эш менән яуап биреү. □ Отплатить, вознаградить, возместить. // Оплата, вознаграждение, возмещение. * [Мохтар бабай — Мотиғуллаға:] Эстә айғыр кешнәгәс, иллал-ла менән әбей ҡулынан өс тәңкәлекте ҡайырып, улымдың ҡул әжерен ҡайтарайым тип килдем әле. Й. Солтанов. Яҙ, һуңлап килеуенең әжерен ҡайтарғандай, тирә-йун-де йәһәтләп, уңған килен егәрлелеге менән, йәшелгә, гөл-сәскәгә кумде. Т. Ғарипова.
ӘЖМӘК (әжмәге) (Р.: название родового подразделения башкир; И.: Bashkir clan subdivision; T.: bir Başkurt soyunun adı) u. этн.
Һыҙғы ҡәбиләһенә ҡараған бер аймаҡ исеме. □ Название родового подразделения
башкир племени сызгы. Әжмәктәр өмә яһаған. Беҙҙең ауылда әжмәктәр куп.
ӘЖРАМ [ғәр. (Р.: небесные тела; И.: heavenly bodies; T.: ecram) и. иҫк. кит.
Күк есемдәре (Ай, Ҡояш, йондоҙҙар). □ Небесные тела. ■ «Был ҡояш, йондоҙ ни нәмә?» — ти инем, мин ишетһәм дә, улар — әжрам, тиеп. Ш. Бабич.
ӘЖҮӘЛӘҮ (әжүәлә-) ҡ. диал. ҡар. әүрәтеү. Әжуәләп йоҡлатыу. Баланы әжуәләу.
ӘЖҮӘФ [ғәр. ] (Р.: пустой; И.: empty; T.: ecvaf) с. иҫк. кит.
Эсе буш, буш ҡыуыҡ. □ Пустой, дуплистый. Әжуәф әйбер. Әжуәф йән. ■ Һин кемде ҡурҡытмаҡсы булаһың? Суп бит һин, әжуәф! Ғ. Ғүмәр.
ӘЖӘЛ [ғәр. (Р-: смерть; И.: death, decease, mortal hour; T.: ecel) и.
1. Үлем ваҡыты, үлем. □ Смерть, смертный час, кончина. Әжәл ауырыуы. Әжәл көнө. Әжәл көтөу. ■ Өләсәм әжәл тушәгенә ятҡас, телеграмма ебәреп саҡыртып алдылар. Г. Ғиззәтуллина. Ҡөндөҙҙәрен Сабир мулла буй һуҙып урында ята, «әжәл менән алыша». И. Ғиззәтуллин. Казактарҙың ҡайһыһы ҡырмалы уҡтан, ҡайһыһы ҡылыстан әжәлен тапты. И. Ноғманов. • Буренең әжәле эттән булыр. Әйтем.
2. миф. Үлем эйәһе. □ Смерть, дух смерти. • Әжәлһеҙ улем юҡ. Әйтем. Ҡурҡҡанды әжәл ҡыуыр. Әйтем.
♦ Әжәл дарыуы 1) халыҡ ышаныуынса, үлемдән алып ҡала, йәшәтә торған дарыу. □ Лекарство от смерти. ■ Ямғырҙың әжәл дарыуындай кәрәк сағы. Р. Ғабдрахманов. [Сәсән:] Аҡ сәскә — әжәл дарыуы, тиҙәр. Ғ. Ибраһимов; 2) һирәк осрай торған нәмәгә ҡарата әйтелә. □ Очень редкая, уникальная вещь. Г Ямғыр, ысынлап та, әҙ яуҙы быйыл. Әжәл дарыуына әйләнде ямғыр. Р. Камал. Әжәл етеү (йәки килеү) үлер ваҡыттың етеүе. □ Наступление смерти. ■ Әжәл етһә, кеше тушәгендә ятҡан көйөнсә лә улә. М. Ғафури. • Әжәл етмәй улем юҡ. Әйтем. Ваҡыт етмәй әжәл килмәй. Әйтем. Әжәл зәхмәте һөйл. дауалап булмай тип иҫәпләнгән ауырыуға ҡарата әйтелә. □ Неизлечимая болезнь. ■ Исмәғил мырҙаны фалиж һуғып китте. Был — ҡабат ыскындырмаҫ өсөн
264
Вознаграждение, плата (за какую-л. работу или за что-то). М [Ҡәйнәһе — Сәбиләгә:] Анау алтын ҡалаҡ, һауыт-һабаны Лоҡманға бир — иткән игелегенең әжере шул булыр. Т. Ғарипова. Кәшфулланы атаһы мәктәпкә бирмәне, Ҡаранйылғаға Монасиф ҡарый мәҙрәсәһенә илтеп тапшырҙы, игенләтә йыллыҡ әжерен дә туләне. М. Кәрим. Рәсәйҙән килгән пассажирҙарҙы ҡаршы алып, шуларҙың ауыр тоҡтарын, һандыҡтарын әйткән урынға килтереп ҡуялар ҙа, тейер әжерен кеҫәгә тығып, тағы ла вокзалға йугерәләр [носильщиктар]. Р. Өмөтбаев.
2. миф. Эштәре, ҡылыҡтары өсөн әҙәмгә Аллаһ тарафынан бирелгән сауап. □ Вознаграждение, возмездие. Әжере төшкән. ■ Мәулит айында ҡылған изге ғәмәлдәрҙең әжере мәртәбәлерәк. «Осҡон», 21 ғинуар 2014.
ӘЖЕР-БӨЖӨР р. диал. ҡар. әбәк-һәбәк 1. Әжер-бөжөр генә эшләнгән әйбер оҙаҡҡа туҙмәй.
ӘЖЕРЕН КҮРЕҮ (әжерен күр ) (Р.: получить воздаяние; И.: be requitted or rewarded; T.: ecrini görmek) ҡ.
Кеше эшләгән эштәре, ҡылыҡтары өсөн Аллаһ тарафынан сауап йәки яза алыуы. □ Получить воздаяние. Изгелектәр өсөн әжерен курергә насип булһын.
ӘЖЕРЕН ҠАЙТАРЫУ (әжерен ҡайтар-) (Р.: отплатить; И.: recompense; render; repay; T.: karşılık vermek) ҡ.
Эшләнгән эшкә хаҡын түләп йәки шундай уҡ эш менән яуап биреү. □ Отплатить, вознаградить, возместить. // Оплата, вознаграждение, возмещение. * [Мохтар бабай — Мотиғуллаға:] Эстә айғыр кешнәгәс, иллал-ла менән әбей ҡулынан өс тәңкәлекте ҡайырып, улымдың ҡул әжерен ҡайтарайым тип килдем әле. Й. Солтанов. Яҙ, һуңлап килеуенең әжерен ҡайтарғандай, тирә-йун-де йәһәтләп, уңған килен егәрлелеге менән, йәшелгә, гөл-сәскәгә кумде. Т. Ғарипова.
ӘЖМӘК (әжмәге) (Р.: название родового подразделения башкир; И.: Bashkir clan subdivision; T.: bir Başkurt soyunun adı) u. этн.
Һыҙғы ҡәбиләһенә ҡараған бер аймаҡ исеме. □ Название родового подразделения
башкир племени сызгы. Әжмәктәр өмә яһаған. Беҙҙең ауылда әжмәктәр куп.
ӘЖРАМ [ғәр. (Р.: небесные тела; И.: heavenly bodies; T.: ecram) и. иҫк. кит.
Күк есемдәре (Ай, Ҡояш, йондоҙҙар). □ Небесные тела. ■ «Был ҡояш, йондоҙ ни нәмә?» — ти инем, мин ишетһәм дә, улар — әжрам, тиеп. Ш. Бабич.
ӘЖҮӘЛӘҮ (әжүәлә-) ҡ. диал. ҡар. әүрәтеү. Әжуәләп йоҡлатыу. Баланы әжуәләу.
ӘЖҮӘФ [ғәр. ] (Р.: пустой; И.: empty; T.: ecvaf) с. иҫк. кит.
Эсе буш, буш ҡыуыҡ. □ Пустой, дуплистый. Әжуәф әйбер. Әжуәф йән. ■ Һин кемде ҡурҡытмаҡсы булаһың? Суп бит һин, әжуәф! Ғ. Ғүмәр.
ӘЖӘЛ [ғәр. (Р-: смерть; И.: death, decease, mortal hour; T.: ecel) и.
1. Үлем ваҡыты, үлем. □ Смерть, смертный час, кончина. Әжәл ауырыуы. Әжәл көнө. Әжәл көтөу. ■ Өләсәм әжәл тушәгенә ятҡас, телеграмма ебәреп саҡыртып алдылар. Г. Ғиззәтуллина. Ҡөндөҙҙәрен Сабир мулла буй һуҙып урында ята, «әжәл менән алыша». И. Ғиззәтуллин. Казактарҙың ҡайһыһы ҡырмалы уҡтан, ҡайһыһы ҡылыстан әжәлен тапты. И. Ноғманов. • Буренең әжәле эттән булыр. Әйтем.
2. миф. Үлем эйәһе. □ Смерть, дух смерти. • Әжәлһеҙ улем юҡ. Әйтем. Ҡурҡҡанды әжәл ҡыуыр. Әйтем.
♦ Әжәл дарыуы 1) халыҡ ышаныуынса, үлемдән алып ҡала, йәшәтә торған дарыу. □ Лекарство от смерти. ■ Ямғырҙың әжәл дарыуындай кәрәк сағы. Р. Ғабдрахманов. [Сәсән:] Аҡ сәскә — әжәл дарыуы, тиҙәр. Ғ. Ибраһимов; 2) һирәк осрай торған нәмәгә ҡарата әйтелә. □ Очень редкая, уникальная вещь. Г Ямғыр, ысынлап та, әҙ яуҙы быйыл. Әжәл дарыуына әйләнде ямғыр. Р. Камал. Әжәл етеү (йәки килеү) үлер ваҡыттың етеүе. □ Наступление смерти. ■ Әжәл етһә, кеше тушәгендә ятҡан көйөнсә лә улә. М. Ғафури. • Әжәл етмәй улем юҡ. Әйтем. Ваҡыт етмәй әжәл килмәй. Әйтем. Әжәл зәхмәте һөйл. дауалап булмай тип иҫәпләнгән ауырыуға ҡарата әйтелә. □ Неизлечимая болезнь. ■ Исмәғил мырҙаны фалиж һуғып китте. Был — ҡабат ыскындырмаҫ өсөн
264