Академический словарь башкирского языка. Том X. Страница 393
Поиск по словарям
ЮМЫРЫСКА
рып, өйҙән өйгә инеп, артыңа әйләнмәй ҡайтырға кәрәк ташлағас. «Башҡорт мифологияһынан.
ЮЛ ЯҢЫЛЫШТЫРЫУ и. миф. ҡар. юл яҙҙырыу. Осоҡ ташлағанда юл яңылыштырып ҡайтығыҙ.
ЮЛ ЯПРАҒЫ (Р.: подорожник; И.: plantain; T.: Muz) и. бот.
Башаҡ формаһындағы ҡыҙыл көрән сәскә атыусы, оҙонса япраҡлы, ғәҙәттә, юл буйында үҫеүсе үҫемлек. □ Подорожник (лат. Plant ago). Яраға юл япрағы һалыу.
ЮМАҒАРА (Р.: обыкновенный канюк; И.: buzzard; T.: bayağı şahin) и. диал. ҡар. hap I.
Ҡарсығалар ғаиләһенә ҡараған, ҡарғанан ҙурыраҡ, ҡорһаҡ аҫты ҡара менән һоро аралаш буй һыҙатлы, ҡыҫҡа, түңәрәк ҡойроҡло йыртҡыс ҡош (урманда, ағас башында оялай). □ Обыкновенный канюк, сарыч (лат. Buteo buteo). Юмағара Европа һәм Азияла киң таралған.
ЮМОР [ингл. humour < лат. humor ‘дым, шыйыҡлыҡ’] (Р.: юмор; И.: humour, drollery; T.: mizah, gülmece) и.
1. Нимәнеңдер көлкө итеп һүрәтләнеше, көлкө итеп күрһәтеү оҫталығы. □ Юмор (способность подмечать в явлениях их комичные стороны). Юмор менән һөйләу. Нескә юмор. Поэтик юмор. Юмор кисәһе. ■ Донья уҙенең уткәненә һәр саҡ бер аҙ юмор менән ҡараған. Р. Солтангәрәев.
2. Тормоштағы берәй төрлө хәл-ваҡиғаның художестволы әҫәрҙә тышҡы яҡтан көлкө итеп бирелеше эске бер етдилек, көлкө нәмәгә теләктәшлек менән яраштырып һүрәтләнеше. □ Юмор (в искусстве: изображение чего-л. в смешном, комическом виде). Цирк юморы. ■ Юмор һәм сатира оҫтаһы Утёсов бер сәғәт буйы эҫтәрен ҡатырҙы яралы яугирҙарҙың. И. Ғиззәтуллин. Кәрәк саҡта юмор ҡуллана, көлдөрә, сатира уты менән дә көйҙөрә [Чеверев]. С. Поварисов. Совхоздың төп органы «Ҡыҙыл гурт» стена газетаһында сатира менән юморҙы ла онотманылар. А. Абдуллин. Редакция куптән юмор һорай ине. Б. Рафиҡов.
ЮМОРЕСКА [рус.] (Р.: юмореска; И.: humoresque; T.: kapris, fantezi ve oynak parça) и. әҙ.
Юмор менән яҙылған бәләкәй әҙәби йәки музыкаль әҫәр. □ Юмореска. Шиғри юмореска. Музыкаль юмореска. Юмореска уҡыу. Юморескалар авторы. ■ Ғәзизә йоҡлай әле, кухнялағы радионан, ус иткәндәй, куңелле тапшырыу бара: ҡатынының ирен нисек аҡылға ултыртыуы хаҡында юмореска уҡыйҙар. Т. Сәғитов. Ф. Ғумәровтың юморескалары, сатирик шиғырҙары алтмышынсы йылдарҙа журналдарҙа купләп баҫыла ине. Ф. Сәлимова.
ЮМОРИСТ [рус.] (Р.: юморист; И.: humourist, person with a good sense of humor T.: şakacı) и.
1. Юмористик әҫәр авторы йәки башҡарыусыһы. □ Юморист; комик. Билдәле юморист.
2. һөйл. Юмор (1) менән һөйләргә яратыусан кеше. □ Юморист (человек с хорошим чувством юмора; шутник). ■ [«Ҡунаҡ» — Нурисламовҡа: ] Юморисһың, директор. X. Ғиләжев. Куңеле көлкөгә ятҡан юморист Сәғит Агиш та улар [Фәһимдәр] янына килде. И. Ғиззәтуллин.
ЮМОРИСТИК (Р.: юмористический; И.: humorous, comical; T.: mizahi, gülmece) c.
Юмор менән һуғарылған; кемделер йәки нимәнеләр булһа ла көлкөлө итеп һүрәтләгән әҫәрҙәрҙән, һүрәттәрҙән һ. б. торған. □ Юмористический. Юмористик куплеттар. Юмористик хикәйә. Юмористик журнал. ■ Тимер ағай һалмағыраҡ көйгә һала биреп, уҙенсәлекле яғымлы тауыш менән яңынан-яңы сатирик, юмористик шиғырҙарын ғәжәп бер ихласлыҡ менән уҡый. Н. Мусин. Азамат Ҡазан дәуләт педагогия университетының тарих булегендә уҡыған. Сатирик, юмористик шиғырҙар ҙа яҙа. С. Поварисов.
ЮМЫРЫСКА (Р.: вика; И.: vetch; Т.: fiğ) и. диал. ҡар. кәрешкә.
Теҙмә япраҡлы, сырмалып торған мыйыҡлы, ваҡ ҡына ирен сәскәле ҡуҙаҡлы үлән. □ Вика (лат. Vida). Баҫыу юмырыскаһы. Урман юмырыскаһы. Сысҡан юмырыскаһы.
393
рып, өйҙән өйгә инеп, артыңа әйләнмәй ҡайтырға кәрәк ташлағас. «Башҡорт мифологияһынан.
ЮЛ ЯҢЫЛЫШТЫРЫУ и. миф. ҡар. юл яҙҙырыу. Осоҡ ташлағанда юл яңылыштырып ҡайтығыҙ.
ЮЛ ЯПРАҒЫ (Р.: подорожник; И.: plantain; T.: Muz) и. бот.
Башаҡ формаһындағы ҡыҙыл көрән сәскә атыусы, оҙонса япраҡлы, ғәҙәттә, юл буйында үҫеүсе үҫемлек. □ Подорожник (лат. Plant ago). Яраға юл япрағы һалыу.
ЮМАҒАРА (Р.: обыкновенный канюк; И.: buzzard; T.: bayağı şahin) и. диал. ҡар. hap I.
Ҡарсығалар ғаиләһенә ҡараған, ҡарғанан ҙурыраҡ, ҡорһаҡ аҫты ҡара менән һоро аралаш буй һыҙатлы, ҡыҫҡа, түңәрәк ҡойроҡло йыртҡыс ҡош (урманда, ағас башында оялай). □ Обыкновенный канюк, сарыч (лат. Buteo buteo). Юмағара Европа һәм Азияла киң таралған.
ЮМОР [ингл. humour < лат. humor ‘дым, шыйыҡлыҡ’] (Р.: юмор; И.: humour, drollery; T.: mizah, gülmece) и.
1. Нимәнеңдер көлкө итеп һүрәтләнеше, көлкө итеп күрһәтеү оҫталығы. □ Юмор (способность подмечать в явлениях их комичные стороны). Юмор менән һөйләу. Нескә юмор. Поэтик юмор. Юмор кисәһе. ■ Донья уҙенең уткәненә һәр саҡ бер аҙ юмор менән ҡараған. Р. Солтангәрәев.
2. Тормоштағы берәй төрлө хәл-ваҡиғаның художестволы әҫәрҙә тышҡы яҡтан көлкө итеп бирелеше эске бер етдилек, көлкө нәмәгә теләктәшлек менән яраштырып һүрәтләнеше. □ Юмор (в искусстве: изображение чего-л. в смешном, комическом виде). Цирк юморы. ■ Юмор һәм сатира оҫтаһы Утёсов бер сәғәт буйы эҫтәрен ҡатырҙы яралы яугирҙарҙың. И. Ғиззәтуллин. Кәрәк саҡта юмор ҡуллана, көлдөрә, сатира уты менән дә көйҙөрә [Чеверев]. С. Поварисов. Совхоздың төп органы «Ҡыҙыл гурт» стена газетаһында сатира менән юморҙы ла онотманылар. А. Абдуллин. Редакция куптән юмор һорай ине. Б. Рафиҡов.
ЮМОРЕСКА [рус.] (Р.: юмореска; И.: humoresque; T.: kapris, fantezi ve oynak parça) и. әҙ.
Юмор менән яҙылған бәләкәй әҙәби йәки музыкаль әҫәр. □ Юмореска. Шиғри юмореска. Музыкаль юмореска. Юмореска уҡыу. Юморескалар авторы. ■ Ғәзизә йоҡлай әле, кухнялағы радионан, ус иткәндәй, куңелле тапшырыу бара: ҡатынының ирен нисек аҡылға ултыртыуы хаҡында юмореска уҡыйҙар. Т. Сәғитов. Ф. Ғумәровтың юморескалары, сатирик шиғырҙары алтмышынсы йылдарҙа журналдарҙа купләп баҫыла ине. Ф. Сәлимова.
ЮМОРИСТ [рус.] (Р.: юморист; И.: humourist, person with a good sense of humor T.: şakacı) и.
1. Юмористик әҫәр авторы йәки башҡарыусыһы. □ Юморист; комик. Билдәле юморист.
2. һөйл. Юмор (1) менән һөйләргә яратыусан кеше. □ Юморист (человек с хорошим чувством юмора; шутник). ■ [«Ҡунаҡ» — Нурисламовҡа: ] Юморисһың, директор. X. Ғиләжев. Куңеле көлкөгә ятҡан юморист Сәғит Агиш та улар [Фәһимдәр] янына килде. И. Ғиззәтуллин.
ЮМОРИСТИК (Р.: юмористический; И.: humorous, comical; T.: mizahi, gülmece) c.
Юмор менән һуғарылған; кемделер йәки нимәнеләр булһа ла көлкөлө итеп һүрәтләгән әҫәрҙәрҙән, һүрәттәрҙән һ. б. торған. □ Юмористический. Юмористик куплеттар. Юмористик хикәйә. Юмористик журнал. ■ Тимер ағай һалмағыраҡ көйгә һала биреп, уҙенсәлекле яғымлы тауыш менән яңынан-яңы сатирик, юмористик шиғырҙарын ғәжәп бер ихласлыҡ менән уҡый. Н. Мусин. Азамат Ҡазан дәуләт педагогия университетының тарих булегендә уҡыған. Сатирик, юмористик шиғырҙар ҙа яҙа. С. Поварисов.
ЮМЫРЫСКА (Р.: вика; И.: vetch; Т.: fiğ) и. диал. ҡар. кәрешкә.
Теҙмә япраҡлы, сырмалып торған мыйыҡлы, ваҡ ҡына ирен сәскәле ҡуҙаҡлы үлән. □ Вика (лат. Vida). Баҫыу юмырыскаһы. Урман юмырыскаһы. Сысҡан юмырыскаһы.
393