Академический словарь башкирского языка. Том X. Страница 411
Поиск по словарям
ЯБЫУ
лә ябырылып киләләр. А. Таһиров. Кыяр өлгөрҙөмө, .. Шаһбал ҡарттың ҡыярына ябырылабыҙ. А. Ғирфанов.
4. Күп һанда һөжүм итеү, яу булып ташланыу. □ Нападать, совершить набег, налетать, устремляться. // Нападение, набег, налёт; нашествие. Дошманға ябырылыу. Ябырылып килгән ғәскәр. V Иҫтәренә лә килә алмаған дошман өҫтөнә танкылар ябырылды. Ғ. Аллаяров. Боронғо башҡорттар уҙ ерҙәрен дошман ябырылыуынан һаҡлау өсөн урҙар уйҙырып, сайбандар ҡороп, хәуеф-хәтәр килеуе хаҡында хәбәр биреп торорға тау баштарында тамдар ҡуйып йәшәгәндәр. Ғ. Ибраһимов.
5. кусм. Ҙур дәғүә, һүҙ менән кемгәлер ныҡ бәйләнеү. □ Бросаться, наброситься, накинуться (с упрёками, бранью, жалобой). • Кинйә әйтеп бөтә алманы, Һатлыҡ, күҙҙәрен алартып, уға ябырылды: «Тел тейҙерәһе булма уға!» Ғ. Ибраһимов. Суфый, абалап өргән эт шикелле, Гуләй ҡартҡа ябырылды. Ш. Янбаев.
6. кусм. Эркелеү (ниндәйҙер уйҙарҙың ҡапыл хәтергә төшөуе). □ Хлынуть, проявляться (о чувствах). М Ошондай татлы хәтирәләр әҫтәңә ябырылып, бер нисә минут самаһы ләззәтле онотолоу мәле кисереп торғас, ҡапыл ниндәйҙер бер тупаҫ тауыш һине һиҫкәндереп ысынбарлыҡҡа ҡайтара. Д. Юлтый.
ЯБЫРЫЛЫП! и. ҡар. яу I. ■ Ябыры-лышты көсәйтер өсөн һәр бер самолёт һәм экипаж иҫәптә икәнлеген иҫкә төшөрҙөләр. А. Мағазов. Ҡара-ҡаршы ябырылышты, яу башланышын аңлата ине утә һирәк әйтелер был изге һәм хәтәр һуҙҙәр. Ғ. Хөсәйенов.
ЯБЫРЫЛЫШЫУ (ябырылыш-) ҡ. урт. ҡар. ябырылыу, взаимн. от ябырылыу. Ябырылышып килеу. ■ Быуындан быуынға кусеп килгән легендаларға ҡарағанда, Кусемдең ир-егеттәре ошо мөһабәт, бөркөт ҡунған таштар башына менеп, көнсығыштан — ялан яғынан — ябырылышып килгән ҡаҙаҡ яуын куҙәтеп торор булған. Р. Өмөтбаев.
ЯБЫРЫУ (ябыр-) (Р.: закрывать; И.: close down, shut down; T.: kapamak) ҡ.
Өҫтән ҡаплап алыу (кумәк булып, өйкө-лөшөп хәрәкәт иткән нәмәләргә ҡарата). □ Закрывать, застилать, заслонить, заволакивать. Ауыл өҫтөн ябырып, ҡарғалар оса. Ер ябырып килеу. ■ Калҡыу-ҡалҡыу битләстәрен көмөш ҡылған менән ябырып, нәҙекәй билле әскелт әрем иңдәрендә һары һандуғастарын тирбәлдертеп һайратҡан Һаҡмар-һыу! Й. Солтанов. Мең ярымдан артыҡ һыбай, йөҙҙән артыҡ ылау, алтмышлап ҡыҙ-ҡатын, бер көтөу һыйыр-һарыҡ малы ҡыуып, вәхши кусе һымаҡ, бөтә ауылды ябырып алдылар. Һ. Дәүләтшина.
ЯБЫУ I (яп-) (Р.: закрывать; И.: close down, shut down; T.: kapamak) ҡ.
1. Асыҡ торған ишек, тәҙрә кеүек нәмәне кире ҡаплау. □ Закрывать. // Закрытие. Ҡапҡаны ябыу. Тәҙрәне ябыу. Шкафты ябыу. Һандыҡты ябыу. ■ Теге ҡатын, Сәлихтең ишек ябыуын да көтмәйенсә, йомошон һөйләргә тотондо. С. Агиш. Ҡара һаҡал ишекте ябыу менән, командир, ултырғысын алып, ҡарт эргәһенә кусеп ултырҙы. Р. Байымов.
2. Ҡапҡас, япҡыс менән ҡаплау. □ Крыть, покрыть. Кәструлде ябыу. Банканы ябыу. Мейес ауыҙын ябыу. Һөттө ябып ҡайнатыу.
3. Үтеү, инеү мөмкинлеген бөтөрөү. □ Закрыть, перекрыть. Бухтаны ябыу. Купер юлын ябыу. ■ Уларҙың частары [немец дивизияһының] атлыларҙың сигенеу юлын ябыу, Турья аша һалынған куперҙе баҫып алыу ниәте менән алға ташлана. Р. Өмөтбаев.
4. Асылған нәмәне кире ҡаплау, ҡаушырыу. □ Закрыть, сложить что-л. Китапты ябыу. Иҫтәлектәр дәфтәрен ябыу. Көндәлекте ябыу.
5. Нимәнеңдер эшен туҡтатыу йәки ғәмәлдә булыуын бөтөрөү (предприятие, учреждение, ойошма һ. б. ҡарата). □ Закрыть, прекратить работу (предприятия, учреждения, организации). // Закрытие, прекращение работы. Институтты ябыу. Кассаны ябыу. Ашхананы ябыу. Мәктәптәрҙе ябыу. ■ Брискин фабриканы ябыу менән янауының эшселәрҙе ҡурҡытасағына, уларҙың берҙәмлеген емерәсәгенә шик тот-
411
лә ябырылып киләләр. А. Таһиров. Кыяр өлгөрҙөмө, .. Шаһбал ҡарттың ҡыярына ябырылабыҙ. А. Ғирфанов.
4. Күп һанда һөжүм итеү, яу булып ташланыу. □ Нападать, совершить набег, налетать, устремляться. // Нападение, набег, налёт; нашествие. Дошманға ябырылыу. Ябырылып килгән ғәскәр. V Иҫтәренә лә килә алмаған дошман өҫтөнә танкылар ябырылды. Ғ. Аллаяров. Боронғо башҡорттар уҙ ерҙәрен дошман ябырылыуынан һаҡлау өсөн урҙар уйҙырып, сайбандар ҡороп, хәуеф-хәтәр килеуе хаҡында хәбәр биреп торорға тау баштарында тамдар ҡуйып йәшәгәндәр. Ғ. Ибраһимов.
5. кусм. Ҙур дәғүә, һүҙ менән кемгәлер ныҡ бәйләнеү. □ Бросаться, наброситься, накинуться (с упрёками, бранью, жалобой). • Кинйә әйтеп бөтә алманы, Һатлыҡ, күҙҙәрен алартып, уға ябырылды: «Тел тейҙерәһе булма уға!» Ғ. Ибраһимов. Суфый, абалап өргән эт шикелле, Гуләй ҡартҡа ябырылды. Ш. Янбаев.
6. кусм. Эркелеү (ниндәйҙер уйҙарҙың ҡапыл хәтергә төшөуе). □ Хлынуть, проявляться (о чувствах). М Ошондай татлы хәтирәләр әҫтәңә ябырылып, бер нисә минут самаһы ләззәтле онотолоу мәле кисереп торғас, ҡапыл ниндәйҙер бер тупаҫ тауыш һине һиҫкәндереп ысынбарлыҡҡа ҡайтара. Д. Юлтый.
ЯБЫРЫЛЫП! и. ҡар. яу I. ■ Ябыры-лышты көсәйтер өсөн һәр бер самолёт һәм экипаж иҫәптә икәнлеген иҫкә төшөрҙөләр. А. Мағазов. Ҡара-ҡаршы ябырылышты, яу башланышын аңлата ине утә һирәк әйтелер был изге һәм хәтәр һуҙҙәр. Ғ. Хөсәйенов.
ЯБЫРЫЛЫШЫУ (ябырылыш-) ҡ. урт. ҡар. ябырылыу, взаимн. от ябырылыу. Ябырылышып килеу. ■ Быуындан быуынға кусеп килгән легендаларға ҡарағанда, Кусемдең ир-егеттәре ошо мөһабәт, бөркөт ҡунған таштар башына менеп, көнсығыштан — ялан яғынан — ябырылышып килгән ҡаҙаҡ яуын куҙәтеп торор булған. Р. Өмөтбаев.
ЯБЫРЫУ (ябыр-) (Р.: закрывать; И.: close down, shut down; T.: kapamak) ҡ.
Өҫтән ҡаплап алыу (кумәк булып, өйкө-лөшөп хәрәкәт иткән нәмәләргә ҡарата). □ Закрывать, застилать, заслонить, заволакивать. Ауыл өҫтөн ябырып, ҡарғалар оса. Ер ябырып килеу. ■ Калҡыу-ҡалҡыу битләстәрен көмөш ҡылған менән ябырып, нәҙекәй билле әскелт әрем иңдәрендә һары һандуғастарын тирбәлдертеп һайратҡан Һаҡмар-һыу! Й. Солтанов. Мең ярымдан артыҡ һыбай, йөҙҙән артыҡ ылау, алтмышлап ҡыҙ-ҡатын, бер көтөу һыйыр-һарыҡ малы ҡыуып, вәхши кусе һымаҡ, бөтә ауылды ябырып алдылар. Һ. Дәүләтшина.
ЯБЫУ I (яп-) (Р.: закрывать; И.: close down, shut down; T.: kapamak) ҡ.
1. Асыҡ торған ишек, тәҙрә кеүек нәмәне кире ҡаплау. □ Закрывать. // Закрытие. Ҡапҡаны ябыу. Тәҙрәне ябыу. Шкафты ябыу. Һандыҡты ябыу. ■ Теге ҡатын, Сәлихтең ишек ябыуын да көтмәйенсә, йомошон һөйләргә тотондо. С. Агиш. Ҡара һаҡал ишекте ябыу менән, командир, ултырғысын алып, ҡарт эргәһенә кусеп ултырҙы. Р. Байымов.
2. Ҡапҡас, япҡыс менән ҡаплау. □ Крыть, покрыть. Кәструлде ябыу. Банканы ябыу. Мейес ауыҙын ябыу. Һөттө ябып ҡайнатыу.
3. Үтеү, инеү мөмкинлеген бөтөрөү. □ Закрыть, перекрыть. Бухтаны ябыу. Купер юлын ябыу. ■ Уларҙың частары [немец дивизияһының] атлыларҙың сигенеу юлын ябыу, Турья аша һалынған куперҙе баҫып алыу ниәте менән алға ташлана. Р. Өмөтбаев.
4. Асылған нәмәне кире ҡаплау, ҡаушырыу. □ Закрыть, сложить что-л. Китапты ябыу. Иҫтәлектәр дәфтәрен ябыу. Көндәлекте ябыу.
5. Нимәнеңдер эшен туҡтатыу йәки ғәмәлдә булыуын бөтөрөү (предприятие, учреждение, ойошма һ. б. ҡарата). □ Закрыть, прекратить работу (предприятия, учреждения, организации). // Закрытие, прекращение работы. Институтты ябыу. Кассаны ябыу. Ашхананы ябыу. Мәктәптәрҙе ябыу. ■ Брискин фабриканы ябыу менән янауының эшселәрҙе ҡурҡытасағына, уларҙың берҙәмлеген емерәсәгенә шик тот-
411