Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том X. Страница 595
Поиск по словарям
АРЖА
АННАРЫ (Р.: затем; И.: afterwards; Т.: sonra) р. диал. ҡар. һуңынан.
Ниндәйҙер эш-ваҡиғанан һуң; унан ары. □ Затем, потом. Аннары эшләп ҡуйыу. Аннары уйланып ултырыу. Аннары барып килеу.
АНТАЛАШЫУ (анталаш-) (Р.: ходить гурьбой; И.: walk in a small knot; T.: kalabalıkta yürümek) ҡ. диал.
Бер-береһен тапарҙай булып килеү. □ Ходить гурьбой, чуть не затоптав друг-друга. Анталашып килеу. Малдар анталаша. Ашығып анталашып торалар.
АНЫҠТАУ (аныҡта-) (Р.: готовиться; И.: be afoot; T.: hazırlanmak) ҡ. диал.
Кәрәк-яраҡ нәмәне хәстәрләп, берәй эш-шөғөлгә әҙерләнеү. □ Готовиться, подготавливаться, приготовляться, делать приготовления к чему-л. // Подготовка, приготовление. Сәфәргә аныҡтау. Ҡунаҡҡа аныҡтау. Ярышҡа аныҡтандылар.
АҢҒЫЛЫУ (аңғыл-) (Р.: пить с жадностью; И.: ingurgitate (drink); T.: kana kana su içmek) ҡ. диал. ҡар. йотлоғоу 1.
Туймаҫтай булып, ҡомһоҙланып эсеү. □ Пить с жадностью. Бесәнселәр айранды аң-ғылып эстеләр. Аңғылып шишмәнән һыу эсеу.
АҢҠАУ III (аңҡа-) (Р.: обессиливать; И.: enervate; limpen; T.: halsiz düşmek) ҡ. диал. ҡар. хәлһеҙләнеү.
Көс-хәлдән яҙыу; хәлһеҙ булыу. □ Обессиливать. Арып аңҡау. Бөтөнләй аңҡау. Асығыуҙан аңҡау.
АҢРА СӘСКӘ (Р.: пустоцвет; И.: barren flower; T.: kısır çiçek) и. диал.
Орлоҡ бирмәгән, орлоҡһоҙ; буш сәскә. □ Пустоцвет. Ҡыяр аңра сәскә булған.
АПАРА [рус. опара] (Р.: опара; И.: predough; T.: mayalanmış hamur) и. диал.
1. Һыуға буталған он. □ Опара. Апара бутау. Апараны тугеу. Апара әҙерләу.
2. Нимәнелер әсетер өсөн ҡулланылған ҡур; әсетке. □ Закваска. Апара ҡуйыу. Апара яһау. Икмәк әсетәйем тигәйнем, апарам бөтөп ҡуйған.
АПҪЫНДАШ (Р .: снохи; И.: relatives’wi-ves; T.: elti) и. диал. ҡар. апһын 1.
Бер туған ирҙәрҙең ҡатындары (бер-бе -реһенә ҡарата)', килендәш. □ Снохи, жёны родных братьев (по отношению друг к другу). Апҫындаштар йыйылыу. Апҫындаштар эләгешеп китте.
АПУҠ (апуғы) (Р.: мел; И.: chalk; Т.: tebeşir) и. диал. ҡар. аҡбур.
Аҡ төҫтәге йомшаҡ таш. □ Мел. Апуҡ менән төшөрөу. Апуҡ менән һыҙыу. Апуҡ ебетеу.
АРАЙ II (Р.: передышка; И.: relaxation; Т.: ага) и. диал.
Эш араһындағы ял. □ Передышка, отдых. Арайға туҡтау. Арай мәле. Арайҙа ятып алыу.
АРАНДЫ АУҠЫ (Р.: ворота загона; И.: corral gate; T.: ağıl kapısı) и. диал.
Мал торлағының ҡапҡаһы; аран ҡапҡаһы. □ Ворота загона. Аранды ауҡыны асып ҡуйыу. Аранды ауҡынан төлкө ингән.
АРБАЙҒАН (Р.: невоспитанный; И.: ill-bred; T.: terbiyesiz) с. диал. ҡар. тәртипһеҙ I.
Тейешле талапты үтәмәгән, дөйөм ҡағиҙәгә буйһонмаған, насар ҡылыҡлы. □ Невоспитанный, недисциплинированный. Арбайған бала. Арбайған уҡыусы. Арбайған ҡылыҡ.
АРБА ТҮШЕ и. диал. ҡар. арба күкрәге.
Арба тушен төҙәтеу.
АРҒАЗЫМБАЙ (Р.: горицвет весенний; И.: spring adonis; T.: keklik otu) и. диал. кар. һары умырзая.
Лютиктар ғаиләһенә ингән, иртә яҙҙан сәскә ата торған тетмәкәй япраҡлы, эре һары сәскәле үҫемлек. □ Горицвет весенний (лат. Adonis vemalis). Арғазымбайҙы һары умырзая тип тә йөрөтәләр.
АРҒАТАЙ (Р.: трудолюбивый; И.: industrious; T.: çalışkan) с. диал. ҡар. уңған.
Эшкә шәп; егәрле. □ Трудолюбивый. Ар-ғатай кеше. Арғатай ғаилә. Арғатай килен.
АРЖА (Р.: сухой туман; И.: dry mist; T.: pus) и. диал. ҡар. монар 1.
Йәйге оҙаҡ эҫеләрҙә була торған ҡайнар ҡоро томан һымаҡ һауа күренеше. □ Сухой туман. Аржа таралыу. Игенде аржа һуғыу.
595
АННАРЫ (Р.: затем; И.: afterwards; Т.: sonra) р. диал. ҡар. һуңынан.
Ниндәйҙер эш-ваҡиғанан һуң; унан ары. □ Затем, потом. Аннары эшләп ҡуйыу. Аннары уйланып ултырыу. Аннары барып килеу.
АНТАЛАШЫУ (анталаш-) (Р.: ходить гурьбой; И.: walk in a small knot; T.: kalabalıkta yürümek) ҡ. диал.
Бер-береһен тапарҙай булып килеү. □ Ходить гурьбой, чуть не затоптав друг-друга. Анталашып килеу. Малдар анталаша. Ашығып анталашып торалар.
АНЫҠТАУ (аныҡта-) (Р.: готовиться; И.: be afoot; T.: hazırlanmak) ҡ. диал.
Кәрәк-яраҡ нәмәне хәстәрләп, берәй эш-шөғөлгә әҙерләнеү. □ Готовиться, подготавливаться, приготовляться, делать приготовления к чему-л. // Подготовка, приготовление. Сәфәргә аныҡтау. Ҡунаҡҡа аныҡтау. Ярышҡа аныҡтандылар.
АҢҒЫЛЫУ (аңғыл-) (Р.: пить с жадностью; И.: ingurgitate (drink); T.: kana kana su içmek) ҡ. диал. ҡар. йотлоғоу 1.
Туймаҫтай булып, ҡомһоҙланып эсеү. □ Пить с жадностью. Бесәнселәр айранды аң-ғылып эстеләр. Аңғылып шишмәнән һыу эсеу.
АҢҠАУ III (аңҡа-) (Р.: обессиливать; И.: enervate; limpen; T.: halsiz düşmek) ҡ. диал. ҡар. хәлһеҙләнеү.
Көс-хәлдән яҙыу; хәлһеҙ булыу. □ Обессиливать. Арып аңҡау. Бөтөнләй аңҡау. Асығыуҙан аңҡау.
АҢРА СӘСКӘ (Р.: пустоцвет; И.: barren flower; T.: kısır çiçek) и. диал.
Орлоҡ бирмәгән, орлоҡһоҙ; буш сәскә. □ Пустоцвет. Ҡыяр аңра сәскә булған.
АПАРА [рус. опара] (Р.: опара; И.: predough; T.: mayalanmış hamur) и. диал.
1. Һыуға буталған он. □ Опара. Апара бутау. Апараны тугеу. Апара әҙерләу.
2. Нимәнелер әсетер өсөн ҡулланылған ҡур; әсетке. □ Закваска. Апара ҡуйыу. Апара яһау. Икмәк әсетәйем тигәйнем, апарам бөтөп ҡуйған.
АПҪЫНДАШ (Р .: снохи; И.: relatives’wi-ves; T.: elti) и. диал. ҡар. апһын 1.
Бер туған ирҙәрҙең ҡатындары (бер-бе -реһенә ҡарата)', килендәш. □ Снохи, жёны родных братьев (по отношению друг к другу). Апҫындаштар йыйылыу. Апҫындаштар эләгешеп китте.
АПУҠ (апуғы) (Р.: мел; И.: chalk; Т.: tebeşir) и. диал. ҡар. аҡбур.
Аҡ төҫтәге йомшаҡ таш. □ Мел. Апуҡ менән төшөрөу. Апуҡ менән һыҙыу. Апуҡ ебетеу.
АРАЙ II (Р.: передышка; И.: relaxation; Т.: ага) и. диал.
Эш араһындағы ял. □ Передышка, отдых. Арайға туҡтау. Арай мәле. Арайҙа ятып алыу.
АРАНДЫ АУҠЫ (Р.: ворота загона; И.: corral gate; T.: ağıl kapısı) и. диал.
Мал торлағының ҡапҡаһы; аран ҡапҡаһы. □ Ворота загона. Аранды ауҡыны асып ҡуйыу. Аранды ауҡынан төлкө ингән.
АРБАЙҒАН (Р.: невоспитанный; И.: ill-bred; T.: terbiyesiz) с. диал. ҡар. тәртипһеҙ I.
Тейешле талапты үтәмәгән, дөйөм ҡағиҙәгә буйһонмаған, насар ҡылыҡлы. □ Невоспитанный, недисциплинированный. Арбайған бала. Арбайған уҡыусы. Арбайған ҡылыҡ.
АРБА ТҮШЕ и. диал. ҡар. арба күкрәге.
Арба тушен төҙәтеу.
АРҒАЗЫМБАЙ (Р.: горицвет весенний; И.: spring adonis; T.: keklik otu) и. диал. кар. һары умырзая.
Лютиктар ғаиләһенә ингән, иртә яҙҙан сәскә ата торған тетмәкәй япраҡлы, эре һары сәскәле үҫемлек. □ Горицвет весенний (лат. Adonis vemalis). Арғазымбайҙы һары умырзая тип тә йөрөтәләр.
АРҒАТАЙ (Р.: трудолюбивый; И.: industrious; T.: çalışkan) с. диал. ҡар. уңған.
Эшкә шәп; егәрле. □ Трудолюбивый. Ар-ғатай кеше. Арғатай ғаилә. Арғатай килен.
АРЖА (Р.: сухой туман; И.: dry mist; T.: pus) и. диал. ҡар. монар 1.
Йәйге оҙаҡ эҫеләрҙә була торған ҡайнар ҡоро томан һымаҡ һауа күренеше. □ Сухой туман. Аржа таралыу. Игенде аржа һуғыу.
595