Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том X. Страница 599
Поиск по словарям
АУДИРОВАНИЕ
АТ ҠОЙРОҒО (Р.: щавель конский; И.: horse sorrel; T.: kuzukulağı) и. диал. ҡар. атҡолаҡ.
Оҙонса япраҡлы, оҙон яланғас һабаҡлы, көрән суҡ орлоҡло ҡыр үләне. □ Щавель конский (лат. Rumex confertus). Am ҡойроғо бейек булып уҫкән. Ат ҡойроғо орлоғо. Ат ҡойроғо орлоғон ҡош-ҡорт ашай.
АТҠЫЙ II (Р.: маленькое крылышко гуся; И.: small goose wing; T.: kazın küçük kanati) и. диал.
Ҡаҙҙың бәләкәй ҡанаты. □ Маленькое крылышко гуся. Аҡ ҡына атҡый. Атҡый һыҙырыу. Атҡый менән һыпырыу.
АТҠЫЙ III (Р.: человек, который преувеличивает; И.: swaggerer; lier; T.: abartıcı) и. диал.
Хәбәрҙе аштырып, күпертеп һөйләүсе кеше. □ Человек, который преувеличивает. Бик атҡый кеше. Атҡый әҙәмдең хәбәренә ышанма. Атҡый эшлекһеҙ булыр.
АТЛАНМА (Р.: седло; И.: saddle; Т.: eyer) и. диал. ҡар. эйәр.
һыбай йөрөү өсөн менге малдың һыртына һала торған ҡулайлама. □ Седло. Атланма яһатыу. Атланма һалыу. Атланмала ултырыу.
АТЛАРҒА (Р.: тесло; И.: adz; T.: marangoz keseri) и. диал. ҡар. бәлйә.
Арҡыры балта. □ Тесло. Атларғаның һабы. Тумәрҙәрҙе атларға менән соҡоу.
АТЛЫҒАҘАҠ (атлығаҙағы) (Р.: крыса;
И.: rat; T.: sıçan) и. диал. ҡар. ҡомаҡ I.
Кимереүселәр ғаиләһенә ҡараған, нәҙек оҙон ҡойроҡло, һоро йөнлө йәнлек. □ Крыса (лат. Rattus). Атлығаҙаҡты ағыулау. Тоҙаҡҡа атлығаҙаҡ эләккән. Имәнес атлы-ғаҙаҡ.
АТ ОСҠОЛАУ (ат осҡола-) (Р.: запрячь цугом; И.: harness in file; T.: koşum takmak) ҡ. диал.
Аттарҙы ослап егеү. □ Запрячь цугом. Ат осҡолап сығып киттек.
АТ СЕБЕНЕ (Р.: мошка; И.: gnat; blackfly; T.: üvez) и. диал. ҡар. һуҡыр себен.
Ваҡ ҡына себен. □ Мошка, мошкара (лат. Simuliidae). Ат себене һырый. Ат себене тешләй.
АТСЫҘ БАРМАҠ (бармағы) (Р.: безымянный палец; И.: ring finger; T.: yüzük parmağı) и. диал. ҡар. сығанаҡ бармаҡ.
Баш бармаҡтан һанағанда, дүртенсе бармаҡ. □ Безымянный палец. Атсыҙ бармаҡҡа балдаҡ кейеу. Сығанаҡ бармаҡты беҙҙең яҡта атсыҙ бармаҡ тиҙәр.
АТТИРЛЕК (аттирлеге) (Р.: потник седла; И.: sweat flap; T.: cedye) и. диал. ҡар. тирлек.
Эйәрҙең үңлеге аҫтынан һалына торған кейеҙ. □ Потник седла. Аттирлек һалып менеу. Ҡалын аттирлек. Кейеҙ аттирлек.
АТ ТОЯҠ (тояғы) (Р.: мать-и-мачеха; И.: colt’s foot; T.: öksürükotu) и. диал. ҡар. үгәй инә үләне.
Яңғыҙ һары сәскәле, түңәрәгерәк япраҡлы дымлы урында үҫкән үлән. □ Мать-и-мачеха (лат. Tussilago). Ат тояғын тын юлдарына һалҡын тейгәндә файҙаланалар. Ҡоро йутәлдән ат тояғы япрағы төнәтмәһе шифалы.
АТТЫРНАҠ (аттырнағы) (Р.: копыто;
И.: (hoof) unguis; T.: toynak) и. диал.
Аттың тояғы. □ Копыто (лошади). Аттырнағы эҙе. Дағалы аттырнаҡ. Аттыр-наҡ тауышы.
АТЫРЫҠТАУ (атырыҡта-) (Р.: желать какую-то пищу; И.: be exacting in taking food; T.: aşermek) ҡ. диал. ҡар. аш көҫәү.
Күңел һорағанды ашарға теләү; аш төрләү. □ Желать какую-то пищу. Ауырлы ҡатын атырыҡтай. Атырыҡтап йөрөу. Әсе аш атырыҡтау.
АУ АРҠАЛЫҒЫ (Р.: верхние и нижние подборы сети; И.: framing ropes; T.: ağ ipleri) и. диал.
Ауҙың өҫкө һәм аҫҡы арҡандары. □ Верхние и нижние подборы сети. Ау арҡалығын нығытыу.
АУ БАЛАҪЫ (Р .: внутренняя часть рыболовной сети; И.: inner part of a net; T.: balık ağının iç kısmı) и. диал.
Ауҙың эске ҡаты. □ Внутренняя часть рыболовной сети. Ау балаҫы уреу.
АУДИРОВАНИЕ [лат. audiare ‘ишетеү, тыңлау’] (Р.: аудирование; И.: speech recognition; T.: ses tanıma) и.
599
АТ ҠОЙРОҒО (Р.: щавель конский; И.: horse sorrel; T.: kuzukulağı) и. диал. ҡар. атҡолаҡ.
Оҙонса япраҡлы, оҙон яланғас һабаҡлы, көрән суҡ орлоҡло ҡыр үләне. □ Щавель конский (лат. Rumex confertus). Am ҡойроғо бейек булып уҫкән. Ат ҡойроғо орлоғо. Ат ҡойроғо орлоғон ҡош-ҡорт ашай.
АТҠЫЙ II (Р.: маленькое крылышко гуся; И.: small goose wing; T.: kazın küçük kanati) и. диал.
Ҡаҙҙың бәләкәй ҡанаты. □ Маленькое крылышко гуся. Аҡ ҡына атҡый. Атҡый һыҙырыу. Атҡый менән һыпырыу.
АТҠЫЙ III (Р.: человек, который преувеличивает; И.: swaggerer; lier; T.: abartıcı) и. диал.
Хәбәрҙе аштырып, күпертеп һөйләүсе кеше. □ Человек, который преувеличивает. Бик атҡый кеше. Атҡый әҙәмдең хәбәренә ышанма. Атҡый эшлекһеҙ булыр.
АТЛАНМА (Р.: седло; И.: saddle; Т.: eyer) и. диал. ҡар. эйәр.
һыбай йөрөү өсөн менге малдың һыртына һала торған ҡулайлама. □ Седло. Атланма яһатыу. Атланма һалыу. Атланмала ултырыу.
АТЛАРҒА (Р.: тесло; И.: adz; T.: marangoz keseri) и. диал. ҡар. бәлйә.
Арҡыры балта. □ Тесло. Атларғаның һабы. Тумәрҙәрҙе атларға менән соҡоу.
АТЛЫҒАҘАҠ (атлығаҙағы) (Р.: крыса;
И.: rat; T.: sıçan) и. диал. ҡар. ҡомаҡ I.
Кимереүселәр ғаиләһенә ҡараған, нәҙек оҙон ҡойроҡло, һоро йөнлө йәнлек. □ Крыса (лат. Rattus). Атлығаҙаҡты ағыулау. Тоҙаҡҡа атлығаҙаҡ эләккән. Имәнес атлы-ғаҙаҡ.
АТ ОСҠОЛАУ (ат осҡола-) (Р.: запрячь цугом; И.: harness in file; T.: koşum takmak) ҡ. диал.
Аттарҙы ослап егеү. □ Запрячь цугом. Ат осҡолап сығып киттек.
АТ СЕБЕНЕ (Р.: мошка; И.: gnat; blackfly; T.: üvez) и. диал. ҡар. һуҡыр себен.
Ваҡ ҡына себен. □ Мошка, мошкара (лат. Simuliidae). Ат себене һырый. Ат себене тешләй.
АТСЫҘ БАРМАҠ (бармағы) (Р.: безымянный палец; И.: ring finger; T.: yüzük parmağı) и. диал. ҡар. сығанаҡ бармаҡ.
Баш бармаҡтан һанағанда, дүртенсе бармаҡ. □ Безымянный палец. Атсыҙ бармаҡҡа балдаҡ кейеу. Сығанаҡ бармаҡты беҙҙең яҡта атсыҙ бармаҡ тиҙәр.
АТТИРЛЕК (аттирлеге) (Р.: потник седла; И.: sweat flap; T.: cedye) и. диал. ҡар. тирлек.
Эйәрҙең үңлеге аҫтынан һалына торған кейеҙ. □ Потник седла. Аттирлек һалып менеу. Ҡалын аттирлек. Кейеҙ аттирлек.
АТ ТОЯҠ (тояғы) (Р.: мать-и-мачеха; И.: colt’s foot; T.: öksürükotu) и. диал. ҡар. үгәй инә үләне.
Яңғыҙ һары сәскәле, түңәрәгерәк япраҡлы дымлы урында үҫкән үлән. □ Мать-и-мачеха (лат. Tussilago). Ат тояғын тын юлдарына һалҡын тейгәндә файҙаланалар. Ҡоро йутәлдән ат тояғы япрағы төнәтмәһе шифалы.
АТТЫРНАҠ (аттырнағы) (Р.: копыто;
И.: (hoof) unguis; T.: toynak) и. диал.
Аттың тояғы. □ Копыто (лошади). Аттырнағы эҙе. Дағалы аттырнаҡ. Аттыр-наҡ тауышы.
АТЫРЫҠТАУ (атырыҡта-) (Р.: желать какую-то пищу; И.: be exacting in taking food; T.: aşermek) ҡ. диал. ҡар. аш көҫәү.
Күңел һорағанды ашарға теләү; аш төрләү. □ Желать какую-то пищу. Ауырлы ҡатын атырыҡтай. Атырыҡтап йөрөу. Әсе аш атырыҡтау.
АУ АРҠАЛЫҒЫ (Р.: верхние и нижние подборы сети; И.: framing ropes; T.: ağ ipleri) и. диал.
Ауҙың өҫкө һәм аҫҡы арҡандары. □ Верхние и нижние подборы сети. Ау арҡалығын нығытыу.
АУ БАЛАҪЫ (Р .: внутренняя часть рыболовной сети; И.: inner part of a net; T.: balık ağının iç kısmı) и. диал.
Ауҙың эске ҡаты. □ Внутренняя часть рыболовной сети. Ау балаҫы уреу.
АУДИРОВАНИЕ [лат. audiare ‘ишетеү, тыңлау’] (Р.: аудирование; И.: speech recognition; T.: ses tanıma) и.
599