Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том X. Страница 602
Поиск по словарям
АЯҠ-ҠУЛЛЫҠ
2. Бәпестәрҙең аяғын нығыта торған, тиҙерәк атлап китергә ярҙам иткән ҡулайлама. □ Ходунки (для малышей). Бәпескә аяҡ арбаһы һатып алыу. Аяҡ арбаһы менән йөрөу. Аяҡ арбаһы менән атлап китеу.
АЯҠ-ҠУЛЛЫҠ (аяҡ-ҡуллығы) (Р.: дорожные расходы; И.: travel costs; T.: harcırah) и. диал.
Юл сығымы. □ Дорожные расходы. Аяҡ-ҡуллыҡ әҙерләу. Аяҡ-ҡуллыҡ биреу. Аяҡ-ҡул-лыҡтыц яртыһын ҡаплау.
АЯТ УҠЫУ (аят уҡы-) (Р.: читать молитву; И.: read the prayer; T.: dua okumak) к. дини.
Аллаға һыйынғанда йәки дини йолаларҙы башҡарғанда Ҡөрьән сүрәһенең айырым бер структур өлөшөн уҡыу. □ Читать молитву, произнести молитву. Аят уҡыу -изге ғәмәлдәрҙец береһе. Аят уҡып алыу. Аят уҡып, хәйер биреу.
БАГЕТ II [фр. baguette ‘таяҡса’] (Р.: багет; И.: baguette; T.: baget ekmeği) и.
Эсе йомшаҡ, тышы кетерләп торған оҙон француз икмәге. □ Багет (длинный французский батон). Багет еҫе. Яцы бешкән багет-тар.
БАҒАНА ҮКСӘ (Р.: вид пятки шерстяного носка; И.: kind of heel (in a knitted sock); T.: bir tür çorap ökçesi) и.
Бер рәте тоташ, икенсе рәте күҙ аша бәйләнгән ойоҡ үксәһе. □ Вид пятки шерстяного носка (один ряд связан сплошной вязкой, второй ряд - через петлю). Бағана уксәле йөн ойоҡ. Бағана уксә менән бәйләу.
БАЛАЛАР АРБАҺЫ (Р.: коляска; И.: baby carriage, pram; T.: çocuk arabası) u.
Баланы ултыртып, этеп йөрөтә торған көймә. □ Коляска. Балалар арбаһын һатып алыу. Йәйге балалар арбаһы. ■ Биштәрле ирекәй тар ғына таш юлдан яйлап балалар арбаһы этеп килгән ҡатынҡайға [өндәште]. С. Шәрипов.
БАСТА [итал. basta < bastare ‘етерлек булыу’] (Р.: баста!; И.: basta!; T.: yeter!) ымл. һөйл.
«Етте!», «Булды!» тигән мәғәнәлә ҡулланыла. □ Баста! (в значении 'достаточно! довольно! всё! конец!). ■ [Ғәндәлипов:] Өй
ләндем, егеттәр, баста! Д. Бүләков. Ваҡыт етте, баста, - тине бригадир. Ә. Вәли.
БАҪЫМЛЫ (Р.: находящийся под давлением; И.: with pressure; T.: basınçlı) с.
1. Баҫым аҫтында булған. □ Находящийся под давлением. Ҙур баҫымлы һыу. ■ [Ис-рафҡолов:] Ана теге юғары баҫымлы газ уткәргескә барғаныц бармы? Т. Сәғитов.
2. лингв. Баҫымы булған, баҫым алған. □ Ударный. Баҫымлы ижек. Логик баҫымлы Һуҙ-
БАҺАЛЫ ХАТ (Р.: ценное письмо; И.: registered letter (containing money); T.: kayıtlı mektup) и.
Почта аша ебәрелгән, билдәле хаҡ ҡуйылған хат. □ Ценное письмо. Баһалы хат ебәреу. Почтанан баһалы хат килде.
БАҺИР [ғәр. >ь] (Р.: ясный; И.: clear; T.: bahir) с. иҫк. кит.
1. Асыҡ, аныҡ. □ Ясный; внятный, понятный. ■ [Мәржәни Шиһабетдин] һәр ерҙә дәлил менән һуҙе баһир, ҡеуәтенә келәм шаһит көндәй заһир. М. Аҡмулла.
2. Бик матур, гүзәл. □ Красивый, прекрасный. Баһир кеше. Баһир ҡыҙ.
БАШҠАРЫЛЫШ (Р.: выполнение; И.: implementation; T.: gerçekleştirme) и.
Ниндәйҙер эштең тормошҡа атҡарылы-шы, ғәмәлләнеше, үтәлеше. □ Выполнение, исполнение. Эштец башҡарылышы. Башҡарылышы юғары. Инструменталь башҡары-лыш. Музыкаль әҫәрҙец башҡарылышы. ■ Ул [Саша] Катеринчуктыц һәр бойороғон еренә еткереп һәм ваҡытында утәй, эштец башҡарылышы тураһында асыҡ итеп һөйләп бирә. Ә. Бикчәнтәев.
БАЯР ГӨЛӨ (Р.: мальва комнатная; И.: mallow; T.: ebegümeci) и. диал.
Ҙур ал сәскәле, емеше ашарға яраҡлы гөл. □ Мальва комнатная. Баяр гөлөн уҫте-реу.
БАЯР ЕМЕШЕ и. диал. ҡар. энәлек. Баяр емешен йыйыу. Бешкән баяр емеше.
БАЯРКА и. диал. ҡар. энәлек. Баярка бәлеше. Баярка ҡайнатмаһы.
БЕЙӘ АНДЫҘ (Р.: женская особь девясила; И.: elecampane; T.: andız otu) и. диал. ҡар. ана андыҙ.
602
2. Бәпестәрҙең аяғын нығыта торған, тиҙерәк атлап китергә ярҙам иткән ҡулайлама. □ Ходунки (для малышей). Бәпескә аяҡ арбаһы һатып алыу. Аяҡ арбаһы менән йөрөу. Аяҡ арбаһы менән атлап китеу.
АЯҠ-ҠУЛЛЫҠ (аяҡ-ҡуллығы) (Р.: дорожные расходы; И.: travel costs; T.: harcırah) и. диал.
Юл сығымы. □ Дорожные расходы. Аяҡ-ҡуллыҡ әҙерләу. Аяҡ-ҡуллыҡ биреу. Аяҡ-ҡул-лыҡтыц яртыһын ҡаплау.
АЯТ УҠЫУ (аят уҡы-) (Р.: читать молитву; И.: read the prayer; T.: dua okumak) к. дини.
Аллаға һыйынғанда йәки дини йолаларҙы башҡарғанда Ҡөрьән сүрәһенең айырым бер структур өлөшөн уҡыу. □ Читать молитву, произнести молитву. Аят уҡыу -изге ғәмәлдәрҙец береһе. Аят уҡып алыу. Аят уҡып, хәйер биреу.
БАГЕТ II [фр. baguette ‘таяҡса’] (Р.: багет; И.: baguette; T.: baget ekmeği) и.
Эсе йомшаҡ, тышы кетерләп торған оҙон француз икмәге. □ Багет (длинный французский батон). Багет еҫе. Яцы бешкән багет-тар.
БАҒАНА ҮКСӘ (Р.: вид пятки шерстяного носка; И.: kind of heel (in a knitted sock); T.: bir tür çorap ökçesi) и.
Бер рәте тоташ, икенсе рәте күҙ аша бәйләнгән ойоҡ үксәһе. □ Вид пятки шерстяного носка (один ряд связан сплошной вязкой, второй ряд - через петлю). Бағана уксәле йөн ойоҡ. Бағана уксә менән бәйләу.
БАЛАЛАР АРБАҺЫ (Р.: коляска; И.: baby carriage, pram; T.: çocuk arabası) u.
Баланы ултыртып, этеп йөрөтә торған көймә. □ Коляска. Балалар арбаһын һатып алыу. Йәйге балалар арбаһы. ■ Биштәрле ирекәй тар ғына таш юлдан яйлап балалар арбаһы этеп килгән ҡатынҡайға [өндәште]. С. Шәрипов.
БАСТА [итал. basta < bastare ‘етерлек булыу’] (Р.: баста!; И.: basta!; T.: yeter!) ымл. һөйл.
«Етте!», «Булды!» тигән мәғәнәлә ҡулланыла. □ Баста! (в значении 'достаточно! довольно! всё! конец!). ■ [Ғәндәлипов:] Өй
ләндем, егеттәр, баста! Д. Бүләков. Ваҡыт етте, баста, - тине бригадир. Ә. Вәли.
БАҪЫМЛЫ (Р.: находящийся под давлением; И.: with pressure; T.: basınçlı) с.
1. Баҫым аҫтында булған. □ Находящийся под давлением. Ҙур баҫымлы һыу. ■ [Ис-рафҡолов:] Ана теге юғары баҫымлы газ уткәргескә барғаныц бармы? Т. Сәғитов.
2. лингв. Баҫымы булған, баҫым алған. □ Ударный. Баҫымлы ижек. Логик баҫымлы Һуҙ-
БАҺАЛЫ ХАТ (Р.: ценное письмо; И.: registered letter (containing money); T.: kayıtlı mektup) и.
Почта аша ебәрелгән, билдәле хаҡ ҡуйылған хат. □ Ценное письмо. Баһалы хат ебәреу. Почтанан баһалы хат килде.
БАҺИР [ғәр. >ь] (Р.: ясный; И.: clear; T.: bahir) с. иҫк. кит.
1. Асыҡ, аныҡ. □ Ясный; внятный, понятный. ■ [Мәржәни Шиһабетдин] һәр ерҙә дәлил менән һуҙе баһир, ҡеуәтенә келәм шаһит көндәй заһир. М. Аҡмулла.
2. Бик матур, гүзәл. □ Красивый, прекрасный. Баһир кеше. Баһир ҡыҙ.
БАШҠАРЫЛЫШ (Р.: выполнение; И.: implementation; T.: gerçekleştirme) и.
Ниндәйҙер эштең тормошҡа атҡарылы-шы, ғәмәлләнеше, үтәлеше. □ Выполнение, исполнение. Эштец башҡарылышы. Башҡарылышы юғары. Инструменталь башҡары-лыш. Музыкаль әҫәрҙец башҡарылышы. ■ Ул [Саша] Катеринчуктыц һәр бойороғон еренә еткереп һәм ваҡытында утәй, эштец башҡарылышы тураһында асыҡ итеп һөйләп бирә. Ә. Бикчәнтәев.
БАЯР ГӨЛӨ (Р.: мальва комнатная; И.: mallow; T.: ebegümeci) и. диал.
Ҙур ал сәскәле, емеше ашарға яраҡлы гөл. □ Мальва комнатная. Баяр гөлөн уҫте-реу.
БАЯР ЕМЕШЕ и. диал. ҡар. энәлек. Баяр емешен йыйыу. Бешкән баяр емеше.
БАЯРКА и. диал. ҡар. энәлек. Баярка бәлеше. Баярка ҡайнатмаһы.
БЕЙӘ АНДЫҘ (Р.: женская особь девясила; И.: elecampane; T.: andız otu) и. диал. ҡар. ана андыҙ.
602