Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том X. Страница 605
Поиск по словарям
ДАУЫЛУТ
Әйтеп, һөйләп тороусы, һөйләүсе. □ Рассказчик; говорящий, рассказывающий человек. Халыҡ гуйәндәне иғтибар менән тыңланы.
ГӘНЕЖ [фарс. (Р.: клад; И.: treasure; T.: hazine) и. иҫк. кит.
1. Ҡиммәтле нәмә, хазина. □ Клад, сокровище. ■ Гөл шаһының чурасында маниғи хардыр, гәнеж зәрен хазини аждырһа ҡамар -дыр. «Башҡорт поэзияһы антологияһы»нан.
2. Еткән егет. □ Юноша. Гәнеж булыу.
ГӘРДАБ [фарс. ujhjS] (Р.: водоворот; И.: whirlpool; eddy; T.: girdap) и. иҫк. кит.
Йылға йәки күлдең өйөрөлөп ятҡан тәрән урыны. □ Водоворот, омут, пучина. ■ Кем буның гәрдабына чуҡлар дөшөп улды ғарыҡ (батҡан кеше). «Башҡорт поэзияһы антологияһы » нан.
ГӘШТ [фарс. йөрөү’] (Р.: странствование; И.: wandering; travel; T.: geşt) и. иҫк. кит.
Сәйәхәт, гиҙеү. □ Странствование, путешествие. Көнсығыш илдәренә гәшт итеу. Гәшт ҡылыу.
ҒАДИР II [ғәр. ‘ағым, шишмә’] (Р.: маленькое озеро; И.: lakelet; T.: gadir) и. иҫк. кит.
Бәләкәй күл, күләүек. □ Маленькое озеро; лужа. М Тәғассибен (фанатизм) ҡалдырмаҫ боҙоҡ замир, һыуһыныңды ҡандырмаҫ ҡоро(ҡ) ғадир. М. Аҡмулла.
ҒАСЫЙ [ғәр. (Р.: непокорный; И.: insubmissive; T.: asi) с. иҫк. кит.
Баш бирмәүсе, буйһонмаусы. □ Непокорный, не подчиняющийся. Гасый әҙәм. ■ Борадәр, эсмәйем, тип булма ғасый. М. Аҡмулла.
ҒИБАРӘ [ғәр. оjUc] (Р.: слово; И.: word; saying; T.: ibare) и. иҫк. кит.
1. Һүҙ, һүҙ теҙмәһе, әйтем. □ Слово, предложение; поговорка. ■ [Нажи] ул уҙенең һөйгәнен, ғиффәт даирәһендә ысын яратҡанын нескә вә ҡыҫҡа ғибарәләр менән яҙып, белдерәһе килә. М. Ғафури.
2. Яҙылғандың өҙөгө. □ Отрывок. ■ [Хәҙрәт:] һаҙый, һин ғибарә уҡы... - тип бойороҡ бирҙе. М. Ғафури.
ҒӘҘЕБ [ғәр. <-л] (Р.: сладкий; И.: sweet; sugary; Т.: azeb) с. иҫк. кит.
Тәмле-татлы, сөсө. □ Сладкий. V Шәмсетдин Зәки турҙәге урындыҡ ситендә ҡабаһын ҡороп еп иләгән әбейгә йомош ҡушты: - Әсәй, дөханға барып, ҡунаҡ сәйенә ғәҙеб әйберҙәре килтерһәңсе\ Я. Хамматов.
ҒӘҠАИД [ғәр. ддь] (Р.: религиозные догмы; И.: religious dogmas; T.: akaid) и. иҫк. кит.
Дини догмалар. □ Религиозные догмы.
■ Был яҡта куп эштәр бар - артын белһен, ғәҡаид уҡыным, тип ҡаҡаймаһын [әҙәм]. М. Аҡмулла.
ҒӘҠӘЙЕД [ғәр. juiio] и. иҫк. ҡар. ғәҡаид.
■ «Гәҡәйед» уҡыусылар хәҙрәткә ҡаршы унан бер сажин самаһы алыҫыраҡ, туңә-рәкләнеп, теҙләнеп ултырғандар, бөтәһе лә алдарына китаптарын һалып, дәрес тыңларға әҙерләнгәндәр ине инде. М. Ғафури.
ҒӘСКӘР СТАРШИНАҺЫ (Р.: войсковой старшина; И.: lieutenant colonel; T.: yarbay) и. тар.
Революцияға тиклемге Рәсәйҙә казак ғәскәрендәге подполковникка тиң офицер дәрәжәһе һәм шул дәрәжәләге кеше. □ Войсковой старшина (один из казачьих чинов). ■ Гәскәр старшинаһы есаул Буранбай Котосов, ғәҙәттәгесә тоҡтомалға ярһып, атын эйәрләтте. Я. Хамматов.
ДАҒИ [ғәр. ^^] (Р.: миссионер; И.: missionary; T.: dai) и. иҫк. кит.
Дингә өндәүсе. □ Миссионер, проповедник. Мысырҙан дағиҙар килде.
ДАУЫЛҒАРА (Р.: колокольчик крапиволистный; И.: bats-in-the-belfry; T.: kovan çanı) и. диал.
Япрағы кесерткәнгә оҡшаған ҡыңғырау сәскәһенең бер төрө. □ Колокольчик крапиволистный (лат. Campanula trachelium). Дауылғара сәскәһе. Дауылғара оҙон була.
ДАУЫЛ СӘСКӘҺЕ и. бот. ҡар. дауы-лут. Дауыл сәскәһе - дала уҫемлеге.
ДАУЫЛУТ (Р.: качим метельчатый; И.: mist; T.: salkım çöven) и. бот.
Ваҡ ҡына аҡ йәки алһыу сәскәле, һабаҡтары шар формаһында уралып үҫкән күп
605
Әйтеп, һөйләп тороусы, һөйләүсе. □ Рассказчик; говорящий, рассказывающий человек. Халыҡ гуйәндәне иғтибар менән тыңланы.
ГӘНЕЖ [фарс. (Р.: клад; И.: treasure; T.: hazine) и. иҫк. кит.
1. Ҡиммәтле нәмә, хазина. □ Клад, сокровище. ■ Гөл шаһының чурасында маниғи хардыр, гәнеж зәрен хазини аждырһа ҡамар -дыр. «Башҡорт поэзияһы антологияһы»нан.
2. Еткән егет. □ Юноша. Гәнеж булыу.
ГӘРДАБ [фарс. ujhjS] (Р.: водоворот; И.: whirlpool; eddy; T.: girdap) и. иҫк. кит.
Йылға йәки күлдең өйөрөлөп ятҡан тәрән урыны. □ Водоворот, омут, пучина. ■ Кем буның гәрдабына чуҡлар дөшөп улды ғарыҡ (батҡан кеше). «Башҡорт поэзияһы антологияһы » нан.
ГӘШТ [фарс. йөрөү’] (Р.: странствование; И.: wandering; travel; T.: geşt) и. иҫк. кит.
Сәйәхәт, гиҙеү. □ Странствование, путешествие. Көнсығыш илдәренә гәшт итеу. Гәшт ҡылыу.
ҒАДИР II [ғәр. ‘ағым, шишмә’] (Р.: маленькое озеро; И.: lakelet; T.: gadir) и. иҫк. кит.
Бәләкәй күл, күләүек. □ Маленькое озеро; лужа. М Тәғассибен (фанатизм) ҡалдырмаҫ боҙоҡ замир, һыуһыныңды ҡандырмаҫ ҡоро(ҡ) ғадир. М. Аҡмулла.
ҒАСЫЙ [ғәр. (Р.: непокорный; И.: insubmissive; T.: asi) с. иҫк. кит.
Баш бирмәүсе, буйһонмаусы. □ Непокорный, не подчиняющийся. Гасый әҙәм. ■ Борадәр, эсмәйем, тип булма ғасый. М. Аҡмулла.
ҒИБАРӘ [ғәр. оjUc] (Р.: слово; И.: word; saying; T.: ibare) и. иҫк. кит.
1. Һүҙ, һүҙ теҙмәһе, әйтем. □ Слово, предложение; поговорка. ■ [Нажи] ул уҙенең һөйгәнен, ғиффәт даирәһендә ысын яратҡанын нескә вә ҡыҫҡа ғибарәләр менән яҙып, белдерәһе килә. М. Ғафури.
2. Яҙылғандың өҙөгө. □ Отрывок. ■ [Хәҙрәт:] һаҙый, һин ғибарә уҡы... - тип бойороҡ бирҙе. М. Ғафури.
ҒӘҘЕБ [ғәр. <-л] (Р.: сладкий; И.: sweet; sugary; Т.: azeb) с. иҫк. кит.
Тәмле-татлы, сөсө. □ Сладкий. V Шәмсетдин Зәки турҙәге урындыҡ ситендә ҡабаһын ҡороп еп иләгән әбейгә йомош ҡушты: - Әсәй, дөханға барып, ҡунаҡ сәйенә ғәҙеб әйберҙәре килтерһәңсе\ Я. Хамматов.
ҒӘҠАИД [ғәр. ддь] (Р.: религиозные догмы; И.: religious dogmas; T.: akaid) и. иҫк. кит.
Дини догмалар. □ Религиозные догмы.
■ Был яҡта куп эштәр бар - артын белһен, ғәҡаид уҡыным, тип ҡаҡаймаһын [әҙәм]. М. Аҡмулла.
ҒӘҠӘЙЕД [ғәр. juiio] и. иҫк. ҡар. ғәҡаид.
■ «Гәҡәйед» уҡыусылар хәҙрәткә ҡаршы унан бер сажин самаһы алыҫыраҡ, туңә-рәкләнеп, теҙләнеп ултырғандар, бөтәһе лә алдарына китаптарын һалып, дәрес тыңларға әҙерләнгәндәр ине инде. М. Ғафури.
ҒӘСКӘР СТАРШИНАҺЫ (Р.: войсковой старшина; И.: lieutenant colonel; T.: yarbay) и. тар.
Революцияға тиклемге Рәсәйҙә казак ғәскәрендәге подполковникка тиң офицер дәрәжәһе һәм шул дәрәжәләге кеше. □ Войсковой старшина (один из казачьих чинов). ■ Гәскәр старшинаһы есаул Буранбай Котосов, ғәҙәттәгесә тоҡтомалға ярһып, атын эйәрләтте. Я. Хамматов.
ДАҒИ [ғәр. ^^] (Р.: миссионер; И.: missionary; T.: dai) и. иҫк. кит.
Дингә өндәүсе. □ Миссионер, проповедник. Мысырҙан дағиҙар килде.
ДАУЫЛҒАРА (Р.: колокольчик крапиволистный; И.: bats-in-the-belfry; T.: kovan çanı) и. диал.
Япрағы кесерткәнгә оҡшаған ҡыңғырау сәскәһенең бер төрө. □ Колокольчик крапиволистный (лат. Campanula trachelium). Дауылғара сәскәһе. Дауылғара оҙон була.
ДАУЫЛ СӘСКӘҺЕ и. бот. ҡар. дауы-лут. Дауыл сәскәһе - дала уҫемлеге.
ДАУЫЛУТ (Р.: качим метельчатый; И.: mist; T.: salkım çöven) и. бот.
Ваҡ ҡына аҡ йәки алһыу сәскәле, һабаҡтары шар формаһында уралып үҫкән күп
605