Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том X. Страница 612
Поиск по словарям
ИӘНТИАНА
бешкәктең сәскәлеге. Ҡәҙимге йәбешкәк. Башкортостанда йәбешкәктең өс төрө уҫә.
ЙӘНТИАНА (Р.: горечавник; И.: genti-anaceae; T.: gentiyangiller) и. бот.
Ҡыңғырау һымаҡ сәскәле бер йәки күп йыллыҡ үлән. □ Горечавник (лат. Gentiana-сеае). һаҡаллы йәнтиана. Йәнтиана сәскәһенең тажы көпшәле йәки буранка һымаҡ.
ЙӘНТИАНАСЫҠ (йәнтианасығы) и. бот. ҡар. бабасыр уты. Телле йәнтианасыҡ. Әскелтем йәнтианасыҡ.
ЙӘНҮЛӘН (Р.: душевка; И.: basil thyme; T.: kayrak çayı) и. бот.
Миләүшә төҫөндәге ҡыңғырау сәскә атыусы ялан үләне. □ Душевка (лат. Aci-nos). Ялан йәнуләне. Баҫыу йәнуләне.
ЙӘСЛЕ [рус. ясли} (Р.: ясли; И.: nursery; T.: kreş) и.
Өс йәшкә тиклемге балаларҙы тәрбиәләй торған ойошма. □ Ясли. / Ясельный. Йәслелә эшләу. ■ Куҙҙәренән осҡондар сәсеп тороусы, эшсән һылыу Гөлбаһар комсомолдың район комитеты секретары Ғәзим Хәкимйәнов тәҡдиме буйынса мөдир итеп билдәләнгәс, йәслеләге тормош өр-яңынан уҙгәртеп ҡоролдо. М. Садиҡова. Нәжипич-тың бөтә мыжыҡ талаптарына ярарлыҡ итеп өйҙә тормошто алып барыу ҙа, баланы йәслегә, йәсленән өйгә ташыу ҙа, уҡыуҙа артта ҡалмау ҙа еңел тугел ине. 3. Биишева.
ЙӘҮҺӘР и. диал. ҡар. энәлек. Йәуһәр емеше. Йәуһәр ҡыуағы. Йәуһәр сәскә атҡан мәл.
КЕЙӘҮ СӘКСӘГЕ (Р.: чак-чак жениха; И.: chak-chak (cooked dessert) of a fiance; T.: çak çak) и. этн.
Туйға күстәнәс итеп баш ҡоҙағый алып килгән сәксәк (уны асҡанда, кейәуҙең еҙнәһе бер баш мал йәки башҡа буләк әйтә). □ Чак-чак жениха (традиционный свадебный гостинец, выкупаемый стороной невесты).
КЕЛӘН ҠУРАЙ (Р.: дягиль; И.: angelica; T.: melekotu) и. диал. ҡар. айыу ҡурайы.
Сатыр сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған, шыма ҡабыҡлы, сәскәһе баллы үҫемлек. □ Дягиль, дудник лесной (лат. Angelica). Ке-
лән ҡурай уҫкән урман сите. Келән ҡурайын сабып алыу.
КЕЛӘҮЕК IV (келәүеге) (Р.: кислое молоко; И.: qatyq not made sour properly; T.: yoğurt) и. диал.
Әсеп өлгөрмәгән ҡатыҡ; әсегән һөт. □ Кислое молоко (неудавшийся катык). Ке-ләуеккә ойотҡо өҫтәу. Һарыҡтарға келәуек эсереу. Һөт әсеп келәуеккә әйләнгән.
КЕСЕРТКӘН КҮБӘЛӘГЕ (Р.: крапивница; И.: small tortoise-shell butterfly, small tortoise-shell; T.: kırlangıçkuyruk) и. зоол.
Ҡарышлауығы кесерткән япрағына оялай торған ҡара биҙәкле ҡыҙыл күбәләк. □ Крапивница (лат. Aglais urticae, Nymphalis urticae). Кесерткән кубәләгенең ҡарышлауығы. Тәҙрәгә кесерткән кубәләге ҡунған.
КИКРЕКЛЕ ТИЛСӘҮЕТ и. диал. ҡар. күгәрсен бүреге. Кикрекле тилсәует сәскәһе. Кикрекле тилсәует уҫкән ер.
КИРӘҮ ҮЛӘНЕ и. диал. ҡар. ҡылған. Дала шыңғырлатып кирәу уләне тулҡынып ҡуя. Кирәу уләненең баштары далаға аҡһыл төҫ бирә.
КИҪМӘТЕЛ (Р.: резушка; И.: rockcress; T.: fenotu) и. бот.
Ваҡ ҡына аҡ сәскәле, өҫкө һабаҡтары яланғас үҫемлек. □ Резушка, резуховидка (лат. Arabidopsis). Уҡтай киҫмәтел. Суллек киҫмәтеле. Киҫмәтел - космоста уҫтерелгән тәуге уҫемлек.
КӨМӨШАҒАС (Р.: лох; И.: silverberry; T.: iğde) и. бот.
Ике енесле сәскәле, эллипс формаһындағы емеш биреүсе ағас. □ Лох (лат. Elaeag-nus). Нәҙек япраҡлы көмөшағас емешен ашайҙар. Көмөшағас япраҡтары көмөш тәңкә ҡаплаған һымаҡ.
КӨРТҮЛӘН (Р.: дриада; И.: mountain avens; T.: dağ gülü) и. бот.
Аҡһыл алһыу сәскә атыусы мәңге йәшел бәләкәй ҡыуаҡ. □ Дриада (лат. Dry as). Көртулән ҡыуағы. Кортулән аҡһыл алһыу төҫтә сәскә ата.
КӨСҮЛӘН (Р.: шток-роза; И.: alcea; Т.: hatmi) и. бот.
һабағының буйынан-буйына эре асыҡ төҫтәге сәскәләр атыусы күп йыллыҡ баҡса
612
бешкәктең сәскәлеге. Ҡәҙимге йәбешкәк. Башкортостанда йәбешкәктең өс төрө уҫә.
ЙӘНТИАНА (Р.: горечавник; И.: genti-anaceae; T.: gentiyangiller) и. бот.
Ҡыңғырау һымаҡ сәскәле бер йәки күп йыллыҡ үлән. □ Горечавник (лат. Gentiana-сеае). һаҡаллы йәнтиана. Йәнтиана сәскәһенең тажы көпшәле йәки буранка һымаҡ.
ЙӘНТИАНАСЫҠ (йәнтианасығы) и. бот. ҡар. бабасыр уты. Телле йәнтианасыҡ. Әскелтем йәнтианасыҡ.
ЙӘНҮЛӘН (Р.: душевка; И.: basil thyme; T.: kayrak çayı) и. бот.
Миләүшә төҫөндәге ҡыңғырау сәскә атыусы ялан үләне. □ Душевка (лат. Aci-nos). Ялан йәнуләне. Баҫыу йәнуләне.
ЙӘСЛЕ [рус. ясли} (Р.: ясли; И.: nursery; T.: kreş) и.
Өс йәшкә тиклемге балаларҙы тәрбиәләй торған ойошма. □ Ясли. / Ясельный. Йәслелә эшләу. ■ Куҙҙәренән осҡондар сәсеп тороусы, эшсән һылыу Гөлбаһар комсомолдың район комитеты секретары Ғәзим Хәкимйәнов тәҡдиме буйынса мөдир итеп билдәләнгәс, йәслеләге тормош өр-яңынан уҙгәртеп ҡоролдо. М. Садиҡова. Нәжипич-тың бөтә мыжыҡ талаптарына ярарлыҡ итеп өйҙә тормошто алып барыу ҙа, баланы йәслегә, йәсленән өйгә ташыу ҙа, уҡыуҙа артта ҡалмау ҙа еңел тугел ине. 3. Биишева.
ЙӘҮҺӘР и. диал. ҡар. энәлек. Йәуһәр емеше. Йәуһәр ҡыуағы. Йәуһәр сәскә атҡан мәл.
КЕЙӘҮ СӘКСӘГЕ (Р.: чак-чак жениха; И.: chak-chak (cooked dessert) of a fiance; T.: çak çak) и. этн.
Туйға күстәнәс итеп баш ҡоҙағый алып килгән сәксәк (уны асҡанда, кейәуҙең еҙнәһе бер баш мал йәки башҡа буләк әйтә). □ Чак-чак жениха (традиционный свадебный гостинец, выкупаемый стороной невесты).
КЕЛӘН ҠУРАЙ (Р.: дягиль; И.: angelica; T.: melekotu) и. диал. ҡар. айыу ҡурайы.
Сатыр сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған, шыма ҡабыҡлы, сәскәһе баллы үҫемлек. □ Дягиль, дудник лесной (лат. Angelica). Ке-
лән ҡурай уҫкән урман сите. Келән ҡурайын сабып алыу.
КЕЛӘҮЕК IV (келәүеге) (Р.: кислое молоко; И.: qatyq not made sour properly; T.: yoğurt) и. диал.
Әсеп өлгөрмәгән ҡатыҡ; әсегән һөт. □ Кислое молоко (неудавшийся катык). Ке-ләуеккә ойотҡо өҫтәу. Һарыҡтарға келәуек эсереу. Һөт әсеп келәуеккә әйләнгән.
КЕСЕРТКӘН КҮБӘЛӘГЕ (Р.: крапивница; И.: small tortoise-shell butterfly, small tortoise-shell; T.: kırlangıçkuyruk) и. зоол.
Ҡарышлауығы кесерткән япрағына оялай торған ҡара биҙәкле ҡыҙыл күбәләк. □ Крапивница (лат. Aglais urticae, Nymphalis urticae). Кесерткән кубәләгенең ҡарышлауығы. Тәҙрәгә кесерткән кубәләге ҡунған.
КИКРЕКЛЕ ТИЛСӘҮЕТ и. диал. ҡар. күгәрсен бүреге. Кикрекле тилсәует сәскәһе. Кикрекле тилсәует уҫкән ер.
КИРӘҮ ҮЛӘНЕ и. диал. ҡар. ҡылған. Дала шыңғырлатып кирәу уләне тулҡынып ҡуя. Кирәу уләненең баштары далаға аҡһыл төҫ бирә.
КИҪМӘТЕЛ (Р.: резушка; И.: rockcress; T.: fenotu) и. бот.
Ваҡ ҡына аҡ сәскәле, өҫкө һабаҡтары яланғас үҫемлек. □ Резушка, резуховидка (лат. Arabidopsis). Уҡтай киҫмәтел. Суллек киҫмәтеле. Киҫмәтел - космоста уҫтерелгән тәуге уҫемлек.
КӨМӨШАҒАС (Р.: лох; И.: silverberry; T.: iğde) и. бот.
Ике енесле сәскәле, эллипс формаһындағы емеш биреүсе ағас. □ Лох (лат. Elaeag-nus). Нәҙек япраҡлы көмөшағас емешен ашайҙар. Көмөшағас япраҡтары көмөш тәңкә ҡаплаған һымаҡ.
КӨРТҮЛӘН (Р.: дриада; И.: mountain avens; T.: dağ gülü) и. бот.
Аҡһыл алһыу сәскә атыусы мәңге йәшел бәләкәй ҡыуаҡ. □ Дриада (лат. Dry as). Көртулән ҡыуағы. Кортулән аҡһыл алһыу төҫтә сәскә ата.
КӨСҮЛӘН (Р.: шток-роза; И.: alcea; Т.: hatmi) и. бот.
һабағының буйынан-буйына эре асыҡ төҫтәге сәскәләр атыусы күп йыллыҡ баҡса
612