Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том X. Страница 616
Поиск по словарям
КӘКҮК АЯҒЫ
жок (с творогом, картошкой). Кәкрегә эслек әҙерләу. Кәкренең ҡамырын йәйеу. Мейестән сыҡҡан эҫе кәкреләр тәмле еҫ тарата.
КӘКҮК АЯҒЫ (Р.: козлобородник; И.: goat’s beard; T.: yemlik) и. бот.
Һары сәскәле, ярты метр самаһы бейеклектәге ике йыллыҡ үлән. □ Козлобородник (лат. Tragopogon). Кәкук аяғы сәскәһе. Кәкук аяғын яраға һалырға мөмкин. Халыҡ медицинаһында кәкук аяғы бөйөрҙә йә бауырҙа таш булған осраҡтарҙа ҡулланыла.
КӘКҮК БӘШМӘГЕ (Р .: горечавка лёгочная; И.: marsh gentian; T.: gentiyan) и. диал. ҡар. бабасыр уты.
Күләүек ерҙәрҙә үҫә торған күк сәскәле үлән. □ Горечавка лёгочная, горечавка обыкновенная (лат. Gentianapneumonanthe). Кәкук бәшмәге йыйыу. Кәкук бәшмәге сәскәһе. Борон кәкук бәшмәген буяу итеп ҡулланғандар.
КӘКҮК КҮҘЕ (Р.: незабудка; И.: forget-me-not; T.: unutmabeni) и. диал. ҡар. күгәрсен күҙе.
Ҡыҙыл күҙле ваҡ ҡына зәңгәр сәскә. □ Незабудка (лат. Myosotis). Кәкук куҙе гөлләмәһе. Болон кәкук куҙе. Һаҙ кәкук куҙе.
КӘКҮК ҠАМЫШЫ (Р.: сыть бурая; И.: cyperus; T.: maydonozbağı) и. бот.
Йылға, күл буйҙарында үҫеүсе бер йыллыҡ сүп үләне. □ Сыть бурая (лат. Cyperus fuscus). Кәкук ҡамышы башаҡ формаһында ҡыҙғылт көрән төҫтә сәскә ата. Кәкук ҡамышының орлоҡтарын аҡҡан һыу тарата.
КӘКҮК МӘМӘЙЕ и. диал. ҡар. күк һөттөкәй. Кәкук мәмәйен мал ашамай. Кәкук мәмәйенең япрағы.
КӘКҮК ТӘПӘЙЕ и. диал. ҡар. күк һөттөкәй. Кәкук тәпәйе тамыры, һары сәскәле кәкук тәпәйе. Кәкук тәпәйе ағыулы була.
КӘКҮК УТЫ и. диал. ҡар. күк һөттөкәй. Кәкук уты уҫкән ер. Кәкук уты - куп йыллыҡ ағыулы улән.
КӘКҮК ЫШТАНЫ (Р.: венерин башмачок; И.: lady’s slipper; T.: venüsçarığı) и. диал. ҡар. кәкүк ситеге.
Орхидеялар ғаиләһенә ҡараған, оҙонса-раҡ япраҡлы, һары ирен сәскәле ҡыр үләне. □ Венерин башмачок (лат. Cypripedium cal-
ceolus). Кәкук ыштаны сәскәһе. Кәкук ыштаны хәҙер һирәгәйгән.
КӘКҮРКӘ II (Р.: печенье-хворост; И.: twiglets; T.: kurabiye) и. диал.
1. Йомортҡаға ғына ҡамыр баҫып, йоҡа һәм кетерҙәк итеп майҙа бешерелгән ҡамыр ашы. □ Печенье-хворост. Кәкуркәгә ҡамыр баҫыу. Йыуасаға кәкуркә бешереу. Туй кә-куркәһен ҙурыраҡ итеп бешерәләр. Балланған кәкуркә.
2. Түңәрәкләп әүәләгән ваҡ ҡына ҡамырҙарҙы бер табаға теҙеп һалып бешергән икмәк; күмәс. □ Хлеб, испечённый «семейкой». Эҫе кәкуркә. Мейестә бешерелгән кәкуркә.
3. Эслегенә емеш-еләк һалып бешерелгән бәлеш. □ Пирог с ягодной начинкой. Еләкле кәкуркә. Муйыллы кәкуркә.
КӘЛСӘК (кәлсәге) (Р.: чак-чак; И.: Bashkir national pastry, tribits cooked in oil; T.: çak çak) и. диал. ҡар. сәксәк 1.
Йомортҡаға баҫып, ваҡ ҡына итеп турап, майҙа ҡайнатып бешергән ашамлыҡ. □ Чак-чак (кушанье из мелких кусочков теста, жаренных во фритюре и залитых мёдом). Кәлсәк бешереу. Кәлсәк менән һыйлау. Килен кәлсәге.
КӘРЕҮ (Р.: глухой; И.: deaf; T.: sağır) с.
Ишетеү һәләте кәм булған йәки бөтөнләй ишетмәгән; ҡолаҡҡа ҡаты, һаңғырау. □ Глухой. Кәреу ҡарт. Колаҡҡа кәреу.
КӘРӘМӘТЛЕ (Р.: чудный; И.: miraculous; T.: sihirli) с.
Иҫ китерлек, ғәжәпләнерлек, мөғжизәле. □ Чудный, волшебный. Кәрәмәтле ваҡиға. Кәрәмәтле хикәйә. Кәрәмәтле куренешкә тап булыу.
КӘҪ ТАҠТАҺЫ (Р.: предплужник; И.: plough point; T.: saban kulağı) и.
Ерҙе яҡшыраҡ һөрөү йә сүп үләндәрен ҡоротоу өсөн һабан алдынан беркетелеп ҡуйыла торған ер һөрөү ҡорамалы. □ Предплужник (рабочая часть некоторых систем плуга, устанавливаемая на раме впереди основного корпуса плуга для улучшения качества вспашки), носок лемеха. Кәҫ таҡтаһын нығытыу. Кәҫ таҡтаһын ысҡын-
616
жок (с творогом, картошкой). Кәкрегә эслек әҙерләу. Кәкренең ҡамырын йәйеу. Мейестән сыҡҡан эҫе кәкреләр тәмле еҫ тарата.
КӘКҮК АЯҒЫ (Р.: козлобородник; И.: goat’s beard; T.: yemlik) и. бот.
Һары сәскәле, ярты метр самаһы бейеклектәге ике йыллыҡ үлән. □ Козлобородник (лат. Tragopogon). Кәкук аяғы сәскәһе. Кәкук аяғын яраға һалырға мөмкин. Халыҡ медицинаһында кәкук аяғы бөйөрҙә йә бауырҙа таш булған осраҡтарҙа ҡулланыла.
КӘКҮК БӘШМӘГЕ (Р .: горечавка лёгочная; И.: marsh gentian; T.: gentiyan) и. диал. ҡар. бабасыр уты.
Күләүек ерҙәрҙә үҫә торған күк сәскәле үлән. □ Горечавка лёгочная, горечавка обыкновенная (лат. Gentianapneumonanthe). Кәкук бәшмәге йыйыу. Кәкук бәшмәге сәскәһе. Борон кәкук бәшмәген буяу итеп ҡулланғандар.
КӘКҮК КҮҘЕ (Р.: незабудка; И.: forget-me-not; T.: unutmabeni) и. диал. ҡар. күгәрсен күҙе.
Ҡыҙыл күҙле ваҡ ҡына зәңгәр сәскә. □ Незабудка (лат. Myosotis). Кәкук куҙе гөлләмәһе. Болон кәкук куҙе. Һаҙ кәкук куҙе.
КӘКҮК ҠАМЫШЫ (Р.: сыть бурая; И.: cyperus; T.: maydonozbağı) и. бот.
Йылға, күл буйҙарында үҫеүсе бер йыллыҡ сүп үләне. □ Сыть бурая (лат. Cyperus fuscus). Кәкук ҡамышы башаҡ формаһында ҡыҙғылт көрән төҫтә сәскә ата. Кәкук ҡамышының орлоҡтарын аҡҡан һыу тарата.
КӘКҮК МӘМӘЙЕ и. диал. ҡар. күк һөттөкәй. Кәкук мәмәйен мал ашамай. Кәкук мәмәйенең япрағы.
КӘКҮК ТӘПӘЙЕ и. диал. ҡар. күк һөттөкәй. Кәкук тәпәйе тамыры, һары сәскәле кәкук тәпәйе. Кәкук тәпәйе ағыулы була.
КӘКҮК УТЫ и. диал. ҡар. күк һөттөкәй. Кәкук уты уҫкән ер. Кәкук уты - куп йыллыҡ ағыулы улән.
КӘКҮК ЫШТАНЫ (Р.: венерин башмачок; И.: lady’s slipper; T.: venüsçarığı) и. диал. ҡар. кәкүк ситеге.
Орхидеялар ғаиләһенә ҡараған, оҙонса-раҡ япраҡлы, һары ирен сәскәле ҡыр үләне. □ Венерин башмачок (лат. Cypripedium cal-
ceolus). Кәкук ыштаны сәскәһе. Кәкук ыштаны хәҙер һирәгәйгән.
КӘКҮРКӘ II (Р.: печенье-хворост; И.: twiglets; T.: kurabiye) и. диал.
1. Йомортҡаға ғына ҡамыр баҫып, йоҡа һәм кетерҙәк итеп майҙа бешерелгән ҡамыр ашы. □ Печенье-хворост. Кәкуркәгә ҡамыр баҫыу. Йыуасаға кәкуркә бешереу. Туй кә-куркәһен ҙурыраҡ итеп бешерәләр. Балланған кәкуркә.
2. Түңәрәкләп әүәләгән ваҡ ҡына ҡамырҙарҙы бер табаға теҙеп һалып бешергән икмәк; күмәс. □ Хлеб, испечённый «семейкой». Эҫе кәкуркә. Мейестә бешерелгән кәкуркә.
3. Эслегенә емеш-еләк һалып бешерелгән бәлеш. □ Пирог с ягодной начинкой. Еләкле кәкуркә. Муйыллы кәкуркә.
КӘЛСӘК (кәлсәге) (Р.: чак-чак; И.: Bashkir national pastry, tribits cooked in oil; T.: çak çak) и. диал. ҡар. сәксәк 1.
Йомортҡаға баҫып, ваҡ ҡына итеп турап, майҙа ҡайнатып бешергән ашамлыҡ. □ Чак-чак (кушанье из мелких кусочков теста, жаренных во фритюре и залитых мёдом). Кәлсәк бешереу. Кәлсәк менән һыйлау. Килен кәлсәге.
КӘРЕҮ (Р.: глухой; И.: deaf; T.: sağır) с.
Ишетеү һәләте кәм булған йәки бөтөнләй ишетмәгән; ҡолаҡҡа ҡаты, һаңғырау. □ Глухой. Кәреу ҡарт. Колаҡҡа кәреу.
КӘРӘМӘТЛЕ (Р.: чудный; И.: miraculous; T.: sihirli) с.
Иҫ китерлек, ғәжәпләнерлек, мөғжизәле. □ Чудный, волшебный. Кәрәмәтле ваҡиға. Кәрәмәтле хикәйә. Кәрәмәтле куренешкә тап булыу.
КӘҪ ТАҠТАҺЫ (Р.: предплужник; И.: plough point; T.: saban kulağı) и.
Ерҙе яҡшыраҡ һөрөү йә сүп үләндәрен ҡоротоу өсөн һабан алдынан беркетелеп ҡуйыла торған ер һөрөү ҡорамалы. □ Предплужник (рабочая часть некоторых систем плуга, устанавливаемая на раме впереди основного корпуса плуга для улучшения качества вспашки), носок лемеха. Кәҫ таҡтаһын нығытыу. Кәҫ таҡтаһын ысҡын-
616