Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том X. Страница 617
Поиск по словарям
ҠОЛОН СЫБЫРТҠЫҺЫ
дырыу. Суп уләне баҫҡан ерҙе мотлаҡ кәҫ таҡтаһы ҡуйып һөрәләр.
КӘТМЕН (Р.: крупная плотва; И.: large roach; T.: kızılgöz) и. диал.
һаҙандар ғаиләһенә ҡараған, күкһел һыртлы, аҡ ҡорһаҡлы, буҙ ҡойроҡло ваҡ йылға балығының эре төрө. □ Крупная плотва (лат. Rutilus rutilus). Кәтмен тотоу. Кәтменде ҡармаҡҡа эләктереу. Кәтмен ҡырсыу. Кәтмен ҡылсығы.
КӘҮЕШЛӘМӘ (Р.: мясной пирог; И.: pasty; T.: etli börek) и. диал.
1. Ит бәлеше. □ Мясной пирог. Кәуешләмә ашау. Кәуешләмә телеу. Мейестә кәуешләмә бешереу.
2. Өсмөйөш формаһындағы бәлештәр. □ Учпочмак (пирожок треугольной формы с мясом и картофелем). Табынға кәуешләмә килтереу. Кәуешләмә менән сәй эсеу.
ҠАҘАН КҮМӘСЕ (Р.: четырёхугольная лапша; И.: quadrangular noodles; T.: dörtgen erişte) и. диал.
Дүрткел һалма. □ Четырёхугольная лапша. Ҡаҙан кумәсе ҡырҡыу. Ҡаҙан кумәсе һалынған һурпа. Ҡаҙан кумәсенә ҡамыр йәйеу.
ҠАЙЫН ШЕБЕШЕ (Р.: чага; И.: poly pore; Т.: chaga) и. диал. ҡар. ҡыуа IL
Ҡайын ороһо. □ Чага, берёзовый кап. Ҡайын шебеше йыйыу. Ҡайын шебеше төрлө ауырыуҙарҙан ҡулланыла.
ҠАЙЫН ШЕШКЕҪЕ (Р.: чага; И.: polypore; T.: chaga) и. диал. ҡар. ҡыуа II.
Ҡайын ороһо. □ Чага, берёзовый кап. Ҡайын шешкеҫенең файҙалы уҙенсәлектәре. Ҡайын шешкеҫен әҙерләу.
ҠАМЫР ЕЛӘГЕ и. диал. ҡар. энәлек I. Ҡамыр еләген йыйыу. Ҡамыр еләгенән ҡайнатма. Ҡамыр еләген туңдырыу.
ҠАМЫРЛАУЫҠ II (ҡамырлауығы) и. диал. ҡар. энәлек I. Камырлауыҡ сәскәһе. Камырлауыҡ емешенең спиртлы төнәтмәһе. Камырлауыҡ йылға буйҙарында, тау уҙәк-тәрендә уҫә.
ҠАРА БӘПСЕЙ (Р.: конопля; И.: cannabis; T.: kenevir) и. диал. ҡар. тарма 1.
Һабағынан сүс, орлоғонан май алына торған тарбаҡай ботаҡлы бейек үлән; кин
дер. □ Конопля. / Конопляный (лат. Cannabis). Ҡара бәпсей уҫтереу. Ҡара бәпсей баҫыуы. Ҡара бәпсей сусе.
ҠАРА КҮҘ (Р.: двадцатипятикопеечная монета; И.: twenty-five kopeck coin; T.: yirmi beş kuruş) и. иҫк.
Егерме биш тинлек тәңкә. □ Двадцатипятикопеечная монета. Ҡара куҙ менән туләу. Кеҫәһенән бер ҡара куҙ сығарҙы.
ҠАРҒА АШЫ (Р .: клёцки; И.: dumpling; T.: bir tür erişte) и. диал. ҡар. сумар I.
Йомортҡа менән һөткә баҫҡан ҡамырҙан өҙөп-өҙөп бешергән йомро һалма. □ Клёцки. Ҡарға ашына ҡамыр йәйеу. Ҡарға ашы ҡырҡыу, һурпаға ҡарға ашы һалыу.
ҠАРСИСКӘ (Р.: подснежник; И.: snow drop; T.: kardelen) и. диал. ҡар. умырзая.
Лютиктар ғаиләһенә ҡараған, иртә яҙ сәскә ата торған тетмәкәй япраҡлы, эре сәскәле үлән. □ Подснежник (лат. Galanthus). Урманда ҡарсискәләр куренә башланы. Ҡар-сискәне өҙөргә ярамай. Ҡарсискә Ҡыҙыл китапҡа индерелгән.
ҠОЙОРТМАҠ (ҡойортмағы) (Р.: свежий курут, смешанный со свежим молоком; И.: kind of national dish; T.: bir çeşit yogurt) и. диал.
Яңы һауылған һөткә буталған яңы ҡорот. □ Свежий курут, смешанный со свежим молоком. Тәмле ҡойортмаҡ. Койортмаҡ ашау. Ҡойортмаҡ туғыу.
ҠОЙРОҠ СОЙ (Р.: задний шпиль; И.: rear spire; T.: dokuma tezgâhının bir detayı) и. диал.
Ирештең арт сөйө. □ Задний шпиль (у домашнего станка). Ҡойроҡ сөй ҡағыу.
ҠОЛАҠСА СУҠ (суғы) (Р.: околоушные подвески; И.: periotic suspensions; T.: sallantılı süs) и. этн. ҡар. ҡолаҡсуҡ.
Ҡашмау йәки ҡушъяулыҡтың ике сикәһенә тағылған мәрйенле, сулпылы суҡ. □ Околоушные подвески. Ҡолаҡса суҡты бәйләп ҡуйыу. Ҡашмауға ҡолаҡса суҡ тегеу. Ҡолаҡса суҡҡа мәрйен тегеу.
ҠОЛОН СЫБЫРТҠЫҺЫ (Р.: кнут для жеребёнка; И.: stick for the foal; T.: küçük kırbaç) и. диал.
617
дырыу. Суп уләне баҫҡан ерҙе мотлаҡ кәҫ таҡтаһы ҡуйып һөрәләр.
КӘТМЕН (Р.: крупная плотва; И.: large roach; T.: kızılgöz) и. диал.
һаҙандар ғаиләһенә ҡараған, күкһел һыртлы, аҡ ҡорһаҡлы, буҙ ҡойроҡло ваҡ йылға балығының эре төрө. □ Крупная плотва (лат. Rutilus rutilus). Кәтмен тотоу. Кәтменде ҡармаҡҡа эләктереу. Кәтмен ҡырсыу. Кәтмен ҡылсығы.
КӘҮЕШЛӘМӘ (Р.: мясной пирог; И.: pasty; T.: etli börek) и. диал.
1. Ит бәлеше. □ Мясной пирог. Кәуешләмә ашау. Кәуешләмә телеу. Мейестә кәуешләмә бешереу.
2. Өсмөйөш формаһындағы бәлештәр. □ Учпочмак (пирожок треугольной формы с мясом и картофелем). Табынға кәуешләмә килтереу. Кәуешләмә менән сәй эсеу.
ҠАҘАН КҮМӘСЕ (Р.: четырёхугольная лапша; И.: quadrangular noodles; T.: dörtgen erişte) и. диал.
Дүрткел һалма. □ Четырёхугольная лапша. Ҡаҙан кумәсе ҡырҡыу. Ҡаҙан кумәсе һалынған һурпа. Ҡаҙан кумәсенә ҡамыр йәйеу.
ҠАЙЫН ШЕБЕШЕ (Р.: чага; И.: poly pore; Т.: chaga) и. диал. ҡар. ҡыуа IL
Ҡайын ороһо. □ Чага, берёзовый кап. Ҡайын шебеше йыйыу. Ҡайын шебеше төрлө ауырыуҙарҙан ҡулланыла.
ҠАЙЫН ШЕШКЕҪЕ (Р.: чага; И.: polypore; T.: chaga) и. диал. ҡар. ҡыуа II.
Ҡайын ороһо. □ Чага, берёзовый кап. Ҡайын шешкеҫенең файҙалы уҙенсәлектәре. Ҡайын шешкеҫен әҙерләу.
ҠАМЫР ЕЛӘГЕ и. диал. ҡар. энәлек I. Ҡамыр еләген йыйыу. Ҡамыр еләгенән ҡайнатма. Ҡамыр еләген туңдырыу.
ҠАМЫРЛАУЫҠ II (ҡамырлауығы) и. диал. ҡар. энәлек I. Камырлауыҡ сәскәһе. Камырлауыҡ емешенең спиртлы төнәтмәһе. Камырлауыҡ йылға буйҙарында, тау уҙәк-тәрендә уҫә.
ҠАРА БӘПСЕЙ (Р.: конопля; И.: cannabis; T.: kenevir) и. диал. ҡар. тарма 1.
Һабағынан сүс, орлоғонан май алына торған тарбаҡай ботаҡлы бейек үлән; кин
дер. □ Конопля. / Конопляный (лат. Cannabis). Ҡара бәпсей уҫтереу. Ҡара бәпсей баҫыуы. Ҡара бәпсей сусе.
ҠАРА КҮҘ (Р.: двадцатипятикопеечная монета; И.: twenty-five kopeck coin; T.: yirmi beş kuruş) и. иҫк.
Егерме биш тинлек тәңкә. □ Двадцатипятикопеечная монета. Ҡара куҙ менән туләу. Кеҫәһенән бер ҡара куҙ сығарҙы.
ҠАРҒА АШЫ (Р .: клёцки; И.: dumpling; T.: bir tür erişte) и. диал. ҡар. сумар I.
Йомортҡа менән һөткә баҫҡан ҡамырҙан өҙөп-өҙөп бешергән йомро һалма. □ Клёцки. Ҡарға ашына ҡамыр йәйеу. Ҡарға ашы ҡырҡыу, һурпаға ҡарға ашы һалыу.
ҠАРСИСКӘ (Р.: подснежник; И.: snow drop; T.: kardelen) и. диал. ҡар. умырзая.
Лютиктар ғаиләһенә ҡараған, иртә яҙ сәскә ата торған тетмәкәй япраҡлы, эре сәскәле үлән. □ Подснежник (лат. Galanthus). Урманда ҡарсискәләр куренә башланы. Ҡар-сискәне өҙөргә ярамай. Ҡарсискә Ҡыҙыл китапҡа индерелгән.
ҠОЙОРТМАҠ (ҡойортмағы) (Р.: свежий курут, смешанный со свежим молоком; И.: kind of national dish; T.: bir çeşit yogurt) и. диал.
Яңы һауылған һөткә буталған яңы ҡорот. □ Свежий курут, смешанный со свежим молоком. Тәмле ҡойортмаҡ. Койортмаҡ ашау. Ҡойортмаҡ туғыу.
ҠОЙРОҠ СОЙ (Р.: задний шпиль; И.: rear spire; T.: dokuma tezgâhının bir detayı) и. диал.
Ирештең арт сөйө. □ Задний шпиль (у домашнего станка). Ҡойроҡ сөй ҡағыу.
ҠОЛАҠСА СУҠ (суғы) (Р.: околоушные подвески; И.: periotic suspensions; T.: sallantılı süs) и. этн. ҡар. ҡолаҡсуҡ.
Ҡашмау йәки ҡушъяулыҡтың ике сикәһенә тағылған мәрйенле, сулпылы суҡ. □ Околоушные подвески. Ҡолаҡса суҡты бәйләп ҡуйыу. Ҡашмауға ҡолаҡса суҡ тегеу. Ҡолаҡса суҡҡа мәрйен тегеу.
ҠОЛОН СЫБЫРТҠЫҺЫ (Р.: кнут для жеребёнка; И.: stick for the foal; T.: küçük kırbaç) и. диал.
617