Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том X. Страница 619
Поиск по словарям
МӘШКӘҮЛӘН
ЛАҠ ТОРОУ (лаҡ тор-) (Р.: удивляться; И.: be baffled; T.: şaşırmak) ҡ. диал. ҡар. аптырау 1.
Иҫе китеп тороу. □ Удивляться. Был хәлгә ауыл халҡы лаҡ торҙо.
МАЙҘАР (Р.: жиры; И.: triglyceride; Т.: yağlar) и. хим.
Туҡланыу өсөн кәрәк булған органик берләшмә төрө. □ Жиры (органические вещества). М Майҙарҙы һәм углеводтарҙы уҙләштереугә ҡарағанда, аҡһымдарҙы уҙләш-тереу өсөн куберәк калория китә. «Башҡортостан», 19 ғинуар 2016.
МАЙЛЫ ЯПРАҠ (япрағы) (Р.: жирянка; И.: butterworts; T.: yağotu) и. бот.
Һыу бөрсөгө һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. □ Жирянка (лат. Pingui-cula). Майлы япраҡ ашаһа, һыйырҙың һөтө тәмһеҙләнә. Майлы япраҡ Башҡортостандың Ҡыҙыл китабына индерелгән.
МАҢҠА АУЫРЫУЫ (Р.: сап; И.: glanders; T.: sakağı) и. мед. вет.
Кеше һәм хайуандарҙа була торған бактериялар тыуҙырған инфекцион ауырыу. □ Сап. ■ Аттарҙан маңҡа ауырыуы, бруцеллёз, инфекцион анемия, ҡасырыу ауырыуына бәйле ҡан алынасаҡ, себер язваһына ҡаршы вакцина эшләнә, «һаҡмар», 28 март 2015.
МАССАГЕТТАР (Р.: массагеты; И.: Massagets; Т.: Massagetier) и. этн.
Боронғо ҡәбиләләр берлеге. □ Массагеты. ■ Кир оҙаҡламай һөжум итә, ләкин тәуге һуғыш массагеттарҙың еңел генә еңеуе менән тамамлана. Г. Хәлфетдинова.
МЕРБАШ ПЕЧӘН (Р.: василёк; И.: cornflower; T.: peygamber çiçeği) и. диал. ҡар. күк сәскә 1.
Ҡатмарлы сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған зәңгәр сәскәле ҡый үләне. □ Василёк (лат. Centaurea). Яланды мербаш печәне баҫып алған. Мербаш печәне сәскә атҡан.
МИҢНЕГӨЛ и. диал. ҡар. әҙрәс гөл. Миңнегөл уҫтереу. Миңнегөлдө кусереп ултыртыу. Миңнегөл сәскәһе.
МУРТ ТАЛ (Р.: ива ломкая; И.: crack willow, brittle willow; T.: gevrek söğüt) и. бот.
Ваҡ япраҡлы, аҡһыл йәшел ҡабыҡлы, мурт сыбыҡлы тал. □ Ива ломкая (лат. Salix fragilis). һыу буйында мурт тал уҫә. Мурт тал сыбығы тиҙ һына. Мурт тал көсөгө.
МЫЙЫҠ ТАРТЫУ (мыйыҡ тарт ) (Р.: надрезать кору дерева для получения живицы; И.: notch pine tree bark; T.: ağaç kabuğunu kesmek) ҡ.
Сайыры аҡһын өсөн ағастың ҡабығына мөйөшләп юлаҡ сабыу. □ Надрезать кору дерева для получения живицы. Мыйыҡ тартыу менән булыу. Сәлим мыйыҡ тартыу эшендә бик оҫта.
МЫСЫР КҮГӘРСЕНЕ (Р.: горлица малая; И.: laughing dove; T.: küçük kumru) и. зоол.
Урта Азияла йәшәгән ваҡ күгәрсен төрө.
□ Горлица малая (лат. Streptopelia senega-lensis). Мысыр кугәрсендәре ҡыҙғылт көрән төҫтә була. Мысыр кугәрсене йомортҡаһы. Мысыр кугәрсене балаһы.
МЫШТЫРЛЫҠ (мыштырлығы) и. ҡар. әкренлек. ■ Тыңҡыш кейәуенең мыштыр-лығын белә Сәйфетдин, шуға ла туҙмәне, йугәненән әйҙәп, атты мәке эргәһенә уҙе килтерҙе. Р. Байымов.
МӘМЕШКӘН и. диал. ҡар. энәлек I. Мәмешкән ҡыуағы. Мәмешкән еләген йыйыу. Мәмешкән уҫкән ер.
МӘСЛҮМ и. диал. ҡар. эт ҡарағаты. Ҡыҙыл мәслум. Ҡара мәслум. Мәслум төрҙәре.
МӘТРӘЙ БАШЫ (Р.: тысячелистник; И.: achillea; T.: civanperçemi) и. диал. ҡар. меңьяпраҡ.
Өйкөм сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған, тетмәкәй япраҡлы, аҡ сәскәле дарыу үләне.
□ Тысячелистник (лат. Achillea). Мәтрәй башы төнәтмәһе. Мәтрәй башы - куп йыллыҡ уҫемлек.
МӘШКӘҮЛӘН (Р.: одуванчик; И.: dandelion; T.: karahindiba) и. диал. ҡар. бәпембә 1.
Ҡатмарлы сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған, ҡыуыш һабаҡлы, һары суҡ сәскәле, туҙғаҡ орлоҡло ваҡ үлән үҫемлек. □ Одуванчик
619
ЛАҠ ТОРОУ (лаҡ тор-) (Р.: удивляться; И.: be baffled; T.: şaşırmak) ҡ. диал. ҡар. аптырау 1.
Иҫе китеп тороу. □ Удивляться. Был хәлгә ауыл халҡы лаҡ торҙо.
МАЙҘАР (Р.: жиры; И.: triglyceride; Т.: yağlar) и. хим.
Туҡланыу өсөн кәрәк булған органик берләшмә төрө. □ Жиры (органические вещества). М Майҙарҙы һәм углеводтарҙы уҙләштереугә ҡарағанда, аҡһымдарҙы уҙләш-тереу өсөн куберәк калория китә. «Башҡортостан», 19 ғинуар 2016.
МАЙЛЫ ЯПРАҠ (япрағы) (Р.: жирянка; И.: butterworts; T.: yağotu) и. бот.
Һыу бөрсөгө һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. □ Жирянка (лат. Pingui-cula). Майлы япраҡ ашаһа, һыйырҙың һөтө тәмһеҙләнә. Майлы япраҡ Башҡортостандың Ҡыҙыл китабына индерелгән.
МАҢҠА АУЫРЫУЫ (Р.: сап; И.: glanders; T.: sakağı) и. мед. вет.
Кеше һәм хайуандарҙа була торған бактериялар тыуҙырған инфекцион ауырыу. □ Сап. ■ Аттарҙан маңҡа ауырыуы, бруцеллёз, инфекцион анемия, ҡасырыу ауырыуына бәйле ҡан алынасаҡ, себер язваһына ҡаршы вакцина эшләнә, «һаҡмар», 28 март 2015.
МАССАГЕТТАР (Р.: массагеты; И.: Massagets; Т.: Massagetier) и. этн.
Боронғо ҡәбиләләр берлеге. □ Массагеты. ■ Кир оҙаҡламай һөжум итә, ләкин тәуге һуғыш массагеттарҙың еңел генә еңеуе менән тамамлана. Г. Хәлфетдинова.
МЕРБАШ ПЕЧӘН (Р.: василёк; И.: cornflower; T.: peygamber çiçeği) и. диал. ҡар. күк сәскә 1.
Ҡатмарлы сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған зәңгәр сәскәле ҡый үләне. □ Василёк (лат. Centaurea). Яланды мербаш печәне баҫып алған. Мербаш печәне сәскә атҡан.
МИҢНЕГӨЛ и. диал. ҡар. әҙрәс гөл. Миңнегөл уҫтереу. Миңнегөлдө кусереп ултыртыу. Миңнегөл сәскәһе.
МУРТ ТАЛ (Р.: ива ломкая; И.: crack willow, brittle willow; T.: gevrek söğüt) и. бот.
Ваҡ япраҡлы, аҡһыл йәшел ҡабыҡлы, мурт сыбыҡлы тал. □ Ива ломкая (лат. Salix fragilis). һыу буйында мурт тал уҫә. Мурт тал сыбығы тиҙ һына. Мурт тал көсөгө.
МЫЙЫҠ ТАРТЫУ (мыйыҡ тарт ) (Р.: надрезать кору дерева для получения живицы; И.: notch pine tree bark; T.: ağaç kabuğunu kesmek) ҡ.
Сайыры аҡһын өсөн ағастың ҡабығына мөйөшләп юлаҡ сабыу. □ Надрезать кору дерева для получения живицы. Мыйыҡ тартыу менән булыу. Сәлим мыйыҡ тартыу эшендә бик оҫта.
МЫСЫР КҮГӘРСЕНЕ (Р.: горлица малая; И.: laughing dove; T.: küçük kumru) и. зоол.
Урта Азияла йәшәгән ваҡ күгәрсен төрө.
□ Горлица малая (лат. Streptopelia senega-lensis). Мысыр кугәрсендәре ҡыҙғылт көрән төҫтә була. Мысыр кугәрсене йомортҡаһы. Мысыр кугәрсене балаһы.
МЫШТЫРЛЫҠ (мыштырлығы) и. ҡар. әкренлек. ■ Тыңҡыш кейәуенең мыштыр-лығын белә Сәйфетдин, шуға ла туҙмәне, йугәненән әйҙәп, атты мәке эргәһенә уҙе килтерҙе. Р. Байымов.
МӘМЕШКӘН и. диал. ҡар. энәлек I. Мәмешкән ҡыуағы. Мәмешкән еләген йыйыу. Мәмешкән уҫкән ер.
МӘСЛҮМ и. диал. ҡар. эт ҡарағаты. Ҡыҙыл мәслум. Ҡара мәслум. Мәслум төрҙәре.
МӘТРӘЙ БАШЫ (Р.: тысячелистник; И.: achillea; T.: civanperçemi) и. диал. ҡар. меңьяпраҡ.
Өйкөм сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған, тетмәкәй япраҡлы, аҡ сәскәле дарыу үләне.
□ Тысячелистник (лат. Achillea). Мәтрәй башы төнәтмәһе. Мәтрәй башы - куп йыллыҡ уҫемлек.
МӘШКӘҮЛӘН (Р.: одуванчик; И.: dandelion; T.: karahindiba) и. диал. ҡар. бәпембә 1.
Ҡатмарлы сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған, ҡыуыш һабаҡлы, һары суҡ сәскәле, туҙғаҡ орлоҡло ваҡ үлән үҫемлек. □ Одуванчик
619