Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 206
Поиск по словарям
БЕЙЕҮ
най ине... Ә. Хәкимов. Кәлимәнең күҙенә күктә секрәйешеп янған йондоҙҙар бейегән, унан бергә уҡмашҡан һымаҡ булды ла ҡапыл байыған ҡояштай ҡыҙарып тонйораны...4. Ғарипова.
4. миф. Ритмлы хәрәкәткә ҡоролған яман көстәрҙе ҡурҡытыу, ҡот-ырыҫты саҡырыу өсөн башҡарылған боронғо арбау төрө. □ Пляска, танец (древняя форма заклинания, связанная с обрядами, ритуалами, направленная на защиту от злых духов и пожелание изобилия, плодовитости и др.). Сыңрау торна бейеүе. ■ Туйҙа йыуаса бейеүен бейейҙәр. Башҡорт мифологияһынан.
♦ Бейеп тороу (йәки йөрөү) ярарға йәки һәр әйткәнде үтәргә тырышып, һикереп төшөп тороу. □ Заискивать перед кем-то; стараться услужить. ■ [Солтанов:] Һеҙгә бит баш инженер түгел, алдығыҙҙа бейеп тороусы, ни әйтһәгеҙ — шуны бер һүҙһеҙ үтәүсе кеше генә кәрәк булған. Н. Мусин. Ҡурайына бейеү ҡар. ҡурай.
БЕЙЕҮ II (Р.: пляска; И.: dancing; Т.: dans) и.
Көй ыңғайына башҡарылған матур, нәфис хәрәкәт (ғәҙәттә, берәй эш процесын, уй, тойғоно, күренеш һ. б. сағылдыра). □ Пляска, танец. Халыҡ бейеүе. Күмәк бейеү. Танго бейеүе. ■ Ат сабыштырыу тамамланғас, бейеү башланды. Т. Ғарипова.
БЕЙЕҮСЕ (Р: танцор; И.: dancer; Т.: dansçı) и.
Бейей белгән кеше; бейеү оҫтаһы. □ Танцор; танцорка. ■ Бына бер ваҡыт аккордеон тынып ҡалды. Бейеүселәр әйләнеүҙән туҡтаны. С. Поварисов. Бер кисте Алтынғужин, күҙен ҡыҫа биреп, бейеүселәрҙе шым ғына күҙәтеп торҙо ла, тилбә тотҡандай ҡотороп иҙән типкән Гатаны, еценән тотоп, туҡтарға мәжбүр итте. Ә. Хәкимов.
БЕЙЕҮСЕ КӨЙГӘНӘК (көйгәнәге) и. зоол. ҡар. торомтай.
БЕЙЕҮСЕ ТАШТУРҒАЙ (Р: каменка плясунья; И.: wheater; T: boz kuyrukkakan) и. зоол.
Турғай ҙурлығындағы, оҙон аяҡлы, ерҙә йәки таш өҫтөндө йөрөүсе ҡош; таш
турғайы, шаҡылдаҡ. □ Каменка-плясунья (лат. Oenanthe isabellina). ■ Бейеүсе таштурғай ҡоро асыҡ урындарҙа, тау битләүҙәрендә, ташлы ҡабаҡтарҙа йәшәй.
Э. Ишбирҙин.
БЕЙЕҮ СӘНҒӘТЕ (Р: искусство танца; И.: art of dancing; T: dans sanatı) u.
Ым-ишара һәм хәрәкәттәр аша әҙәм балаһының күңел кисерештәрен, хис-тойғоларын сағылдырыусы үҙенсәлекле ижад төрө. □ Искусство танца. Бейеү сәнғә-те йондоҙо. Бейеү сәнғәте — иң сағыу сәнғәттәрҙең береһе. ■ Киң үҫеш юлы үткән бейеү сәнғәте богөн иң ҡатмарлы ижад торо иҫәпләнә. Г. Ҡаһарманова.
БЕЙЕШЕҮ (бейеш-) ҡ. урт. ҡар. бейеү I. взаимн. от бейеү I. ■ Голйөҙом менән Яланбикә үҙҙәре таҡмаҡ әйтеп, үҙҙәре бейеште, һ. Дәүләтшина.
БЕЙЛЕК (бейлеге) (Р: титул и звание бея; И.: bey’s zeighn; T: beylik) и.
Бей булыу дәрәжәһе. □ Титул и звание бея. ■ Сабира: Йә, Фәғилә, бейлегең юйылдымы? Үсегеп торған һыныңмы? Атаһы ла, әсәһе лә һин, юйма бейлегеңде! М. Буранғолов. һаҡмар, Яйыҡ далаһында, Уралтауҙың көньяҡ өлөшөндә бейлектә Боғара ултырһа ла, асылда был ерҙәр Алтын урҙа биләмәһе һанала. Я. Хамматов.
БЕЙСБОЛ [рус. < ингл. base ball] (Р: бейсбол; И.: baseball; T: beysbol) и.
Туп һәм һуҡҡыс ярҙамында башҡарылған спорт командаһы уйыны. □ Бейсбол. Бейсбол тубы. Бейсбол командаһы. Бейсбол уйнау.
БЕЙСБОЛКА [рус. < ингл. base ball] (Р: бейсболка; И.: basseball cap; T: kasket) и.
Алдында козырёгы булған спорт баш кейеме. □ Бейсболка. Бейсболка кейеү. Бейсболка йөрөтөү.
БЕЙСБОЛ СЫ (Р: бейсболист; И.: baseball player; Т: ballplayer) и.
Бейсбол командаһында уйнаған спортсы. □ Бейсболист. Яҡшы бейсболсы. Бейс-болсы булыу.
БЕЙСБОЛ УЙЫНСЫҺЫ и. ҡар. бейсболсы.
206
най ине... Ә. Хәкимов. Кәлимәнең күҙенә күктә секрәйешеп янған йондоҙҙар бейегән, унан бергә уҡмашҡан һымаҡ булды ла ҡапыл байыған ҡояштай ҡыҙарып тонйораны...4. Ғарипова.
4. миф. Ритмлы хәрәкәткә ҡоролған яман көстәрҙе ҡурҡытыу, ҡот-ырыҫты саҡырыу өсөн башҡарылған боронғо арбау төрө. □ Пляска, танец (древняя форма заклинания, связанная с обрядами, ритуалами, направленная на защиту от злых духов и пожелание изобилия, плодовитости и др.). Сыңрау торна бейеүе. ■ Туйҙа йыуаса бейеүен бейейҙәр. Башҡорт мифологияһынан.
♦ Бейеп тороу (йәки йөрөү) ярарға йәки һәр әйткәнде үтәргә тырышып, һикереп төшөп тороу. □ Заискивать перед кем-то; стараться услужить. ■ [Солтанов:] Һеҙгә бит баш инженер түгел, алдығыҙҙа бейеп тороусы, ни әйтһәгеҙ — шуны бер һүҙһеҙ үтәүсе кеше генә кәрәк булған. Н. Мусин. Ҡурайына бейеү ҡар. ҡурай.
БЕЙЕҮ II (Р.: пляска; И.: dancing; Т.: dans) и.
Көй ыңғайына башҡарылған матур, нәфис хәрәкәт (ғәҙәттә, берәй эш процесын, уй, тойғоно, күренеш һ. б. сағылдыра). □ Пляска, танец. Халыҡ бейеүе. Күмәк бейеү. Танго бейеүе. ■ Ат сабыштырыу тамамланғас, бейеү башланды. Т. Ғарипова.
БЕЙЕҮСЕ (Р: танцор; И.: dancer; Т.: dansçı) и.
Бейей белгән кеше; бейеү оҫтаһы. □ Танцор; танцорка. ■ Бына бер ваҡыт аккордеон тынып ҡалды. Бейеүселәр әйләнеүҙән туҡтаны. С. Поварисов. Бер кисте Алтынғужин, күҙен ҡыҫа биреп, бейеүселәрҙе шым ғына күҙәтеп торҙо ла, тилбә тотҡандай ҡотороп иҙән типкән Гатаны, еценән тотоп, туҡтарға мәжбүр итте. Ә. Хәкимов.
БЕЙЕҮСЕ КӨЙГӘНӘК (көйгәнәге) и. зоол. ҡар. торомтай.
БЕЙЕҮСЕ ТАШТУРҒАЙ (Р: каменка плясунья; И.: wheater; T: boz kuyrukkakan) и. зоол.
Турғай ҙурлығындағы, оҙон аяҡлы, ерҙә йәки таш өҫтөндө йөрөүсе ҡош; таш
турғайы, шаҡылдаҡ. □ Каменка-плясунья (лат. Oenanthe isabellina). ■ Бейеүсе таштурғай ҡоро асыҡ урындарҙа, тау битләүҙәрендә, ташлы ҡабаҡтарҙа йәшәй.
Э. Ишбирҙин.
БЕЙЕҮ СӘНҒӘТЕ (Р: искусство танца; И.: art of dancing; T: dans sanatı) u.
Ым-ишара һәм хәрәкәттәр аша әҙәм балаһының күңел кисерештәрен, хис-тойғоларын сағылдырыусы үҙенсәлекле ижад төрө. □ Искусство танца. Бейеү сәнғә-те йондоҙо. Бейеү сәнғәте — иң сағыу сәнғәттәрҙең береһе. ■ Киң үҫеш юлы үткән бейеү сәнғәте богөн иң ҡатмарлы ижад торо иҫәпләнә. Г. Ҡаһарманова.
БЕЙЕШЕҮ (бейеш-) ҡ. урт. ҡар. бейеү I. взаимн. от бейеү I. ■ Голйөҙом менән Яланбикә үҙҙәре таҡмаҡ әйтеп, үҙҙәре бейеште, һ. Дәүләтшина.
БЕЙЛЕК (бейлеге) (Р: титул и звание бея; И.: bey’s zeighn; T: beylik) и.
Бей булыу дәрәжәһе. □ Титул и звание бея. ■ Сабира: Йә, Фәғилә, бейлегең юйылдымы? Үсегеп торған һыныңмы? Атаһы ла, әсәһе лә һин, юйма бейлегеңде! М. Буранғолов. һаҡмар, Яйыҡ далаһында, Уралтауҙың көньяҡ өлөшөндә бейлектә Боғара ултырһа ла, асылда был ерҙәр Алтын урҙа биләмәһе һанала. Я. Хамматов.
БЕЙСБОЛ [рус. < ингл. base ball] (Р: бейсбол; И.: baseball; T: beysbol) и.
Туп һәм һуҡҡыс ярҙамында башҡарылған спорт командаһы уйыны. □ Бейсбол. Бейсбол тубы. Бейсбол командаһы. Бейсбол уйнау.
БЕЙСБОЛКА [рус. < ингл. base ball] (Р: бейсболка; И.: basseball cap; T: kasket) и.
Алдында козырёгы булған спорт баш кейеме. □ Бейсболка. Бейсболка кейеү. Бейсболка йөрөтөү.
БЕЙСБОЛ СЫ (Р: бейсболист; И.: baseball player; Т: ballplayer) и.
Бейсбол командаһында уйнаған спортсы. □ Бейсболист. Яҡшы бейсболсы. Бейс-болсы булыу.
БЕЙСБОЛ УЙЫНСЫҺЫ и. ҡар. бейсболсы.
206