Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 228
Поиск по словарям
БЕРКЕТЕЛЕҮ
ров. Шуныһы хөрт: бында хәҙер бер кем дә ҡалмаған тиерлек. Н. Ғәйетбаев.
БЕРКЕТЕЛЕҮ (беркетел-) ҡ. төш. ҡар. беркетеү, страд, от беркетеү. Эшкә беркетелеу. ■ Һауынсыларға беркетелгән һәр һыйырҙың быҙаулағандан һыуалғанға тиклем һөт биреу миҡдары билдәләнгән. Т. Ғарипова.
БЕРКЕТЕҮ (беркет-) (Р.: прикреплять; И.: fix; T.: yapıştırmak) ҡ.
1. Ҡуша йәбештереү, тоташтырыу. □ Прикреплять; закреплять. // Прикрепление, закрепление. ■ Аҡ мәрмәр өҫтөнә теге көршәктәрҙең береһен ҡупмаҫлыҡ итеп беркетеп ултыртҡандар. 3. Биишева.
2. Ҡаҙаҡлау, бәйләү, бороу һ. б. юлы менән нығытып ҡуйыу; элеү. □ Прикреплять, закреплять. // Прикрепление, закрепление. ■ Буре тиреһен бөгөн иртәнсәк кирегә ҡаҙаҡлап, тубәлек башына беркетеп ҡуйҙы Төлкөсура. Н. Мусин. [Ғабдулла] стенаға беркетеп ҡуйылған тутлы көҙгө ҡаршыһына килеп баҫты. М. Кәрим. Унда граната ҡабырғаһына нәҙек сым менән сырмап беркеткән пакет. Ә. Хәкимов.
3. кусм. Эшкә, урынға тәғәйенләү. □ Закреплять. // Закрепление.
4. Яҙып теркәп ҡуйыу. □ Записывать, записать, зафиксировать. // Запись, фиксация. Онотмаҫ өсөн кәрәкле фекерҙе дәфтәргә беркетеп ҡуйыу.
5. кусм. Кемдеңдер йәки ниҙеңдер исеменә, милкенә теркәү. □ Закреплять за кого-что за кем-чем. // Закрепление. Һәр ир башына ер беркетәләр.
6. кусм. Бер нөктәгә, берҙәмлеккә килтереү, нығытыу (һуҙҙе, фекерҙе). □ Договориться. // Договор. Үҙ-ара һуҙ беркетеу. К Сәфәренән ҡәнәғәт булып ҡайтты Бикмырҙа. Юлы уңған, кемдәр менәндер отошло килешеу төйнәгән, тел беркеткән, тирмән эшен тағы ла киңәйтеу өсөн крупорушка тигән ярма һурҙырғыс һатып алған. Ә. Хәкимов. [Ике ағай] кәңәш беркетә лә ҡустыларының утынын уртәп китергә була. Әкиәттән.
7. кусм. Нығытыу. □ Закрепить. // Закрепление. ■ Һолтанбай тәуге тапҡыр әйтте был һуҙҙе һәм уны куңеленә ныҡ итеп беркетеп ҡуйҙы: «Минең балаларым араһынан да ғилем эйәһе булырға тейеш». Н. Мусин.
БЕРКЕТЕШЕҮ (беркетеш-) ҡ.урт. ҡар. беркетеү, взаимн. от беркетеү. ■ Урманба-евтар .. эстән көйөп, абайламаҫтан ҡылған хатаны нисек тә төҙәтергә, Фәсхетдин Фәтхетдинович әйткәнсә, балансты тигеҙләргә һуҙ беркетешә. Ә. Хәкимов.
БЕРКЕТКЕС (Р.: скрепа; И.: clamp; Т.: kıskaç) и. тех.
Айырым өлөш, киҫәктәрҙе бергә беркетә торған ҡулайлама. □ Скрепа, крепёж. Баҡыр беркеткес. Саңғы беркеткес.
БЕРКЕТМӘ I (Р.: протокол; И.: report; Т.: rapor) и.
Ултырыш (кәңәшмә) барышындағы яҙыуҙар нигеҙендә төҙөлгән документ. □ Протокол. Беркетмәгә ҡул ҡуйыу. Беркет-мәгә төҙәтмәләр индереу.
БЕРКЕТМӘ II (Р: текст; И.: text; Т.: metin) и.
Текст. □ Текст. ■ Иҙеукәй менән Мораҙым кусерегенең бер нисә беркетмәһе (тексы) ҡарал[ды]. Ә. Сөләймәнов.
БЕРКЕҮ (берк-) к. диал. ҡар. берегеү. Беркеп йәшәнек.
БЕР КИЛКЕ р. ҡар. бер аҙ. Бер килке ҡарап торҙо. Бер килке шаулап торҙо. ■ Хатта, тиҙерәк артҡа сигенергә йә ағасҡа ышыҡланырға кәрәклеген онотоп, сихырланған кеше һымаҡ, бер килке ҡатып торҙо. Ә. Хәкимов.
БЕР КӨЙӨ (Р: одинаково; И.: identically, alike;T: ауш) р.
1. Бер төрлө, ғәҙәттәгесә. П Одинаково, как обычно. ■ [Карсыҡ:] Шулай, донъялар бер көйө генә тормай — уҙгәрә, алмашына. Ана, һеҙҙән һуң миндә лә купме ҡыҙ йәшәне. Р. Камал.
2. Яйлап, арыу ғына. □ Потихоньку, ничего, так себе, неплохо. Н [Бер ҡатын:] Инсаф ҡустым, әсәң ни хәлдә? — тип һораны. —
228
ров. Шуныһы хөрт: бында хәҙер бер кем дә ҡалмаған тиерлек. Н. Ғәйетбаев.
БЕРКЕТЕЛЕҮ (беркетел-) ҡ. төш. ҡар. беркетеү, страд, от беркетеү. Эшкә беркетелеу. ■ Һауынсыларға беркетелгән һәр һыйырҙың быҙаулағандан һыуалғанға тиклем һөт биреу миҡдары билдәләнгән. Т. Ғарипова.
БЕРКЕТЕҮ (беркет-) (Р.: прикреплять; И.: fix; T.: yapıştırmak) ҡ.
1. Ҡуша йәбештереү, тоташтырыу. □ Прикреплять; закреплять. // Прикрепление, закрепление. ■ Аҡ мәрмәр өҫтөнә теге көршәктәрҙең береһен ҡупмаҫлыҡ итеп беркетеп ултыртҡандар. 3. Биишева.
2. Ҡаҙаҡлау, бәйләү, бороу һ. б. юлы менән нығытып ҡуйыу; элеү. □ Прикреплять, закреплять. // Прикрепление, закрепление. ■ Буре тиреһен бөгөн иртәнсәк кирегә ҡаҙаҡлап, тубәлек башына беркетеп ҡуйҙы Төлкөсура. Н. Мусин. [Ғабдулла] стенаға беркетеп ҡуйылған тутлы көҙгө ҡаршыһына килеп баҫты. М. Кәрим. Унда граната ҡабырғаһына нәҙек сым менән сырмап беркеткән пакет. Ә. Хәкимов.
3. кусм. Эшкә, урынға тәғәйенләү. □ Закреплять. // Закрепление.
4. Яҙып теркәп ҡуйыу. □ Записывать, записать, зафиксировать. // Запись, фиксация. Онотмаҫ өсөн кәрәкле фекерҙе дәфтәргә беркетеп ҡуйыу.
5. кусм. Кемдеңдер йәки ниҙеңдер исеменә, милкенә теркәү. □ Закреплять за кого-что за кем-чем. // Закрепление. Һәр ир башына ер беркетәләр.
6. кусм. Бер нөктәгә, берҙәмлеккә килтереү, нығытыу (һуҙҙе, фекерҙе). □ Договориться. // Договор. Үҙ-ара һуҙ беркетеу. К Сәфәренән ҡәнәғәт булып ҡайтты Бикмырҙа. Юлы уңған, кемдәр менәндер отошло килешеу төйнәгән, тел беркеткән, тирмән эшен тағы ла киңәйтеу өсөн крупорушка тигән ярма һурҙырғыс һатып алған. Ә. Хәкимов. [Ике ағай] кәңәш беркетә лә ҡустыларының утынын уртәп китергә була. Әкиәттән.
7. кусм. Нығытыу. □ Закрепить. // Закрепление. ■ Һолтанбай тәуге тапҡыр әйтте был һуҙҙе һәм уны куңеленә ныҡ итеп беркетеп ҡуйҙы: «Минең балаларым араһынан да ғилем эйәһе булырға тейеш». Н. Мусин.
БЕРКЕТЕШЕҮ (беркетеш-) ҡ.урт. ҡар. беркетеү, взаимн. от беркетеү. ■ Урманба-евтар .. эстән көйөп, абайламаҫтан ҡылған хатаны нисек тә төҙәтергә, Фәсхетдин Фәтхетдинович әйткәнсә, балансты тигеҙләргә һуҙ беркетешә. Ә. Хәкимов.
БЕРКЕТКЕС (Р.: скрепа; И.: clamp; Т.: kıskaç) и. тех.
Айырым өлөш, киҫәктәрҙе бергә беркетә торған ҡулайлама. □ Скрепа, крепёж. Баҡыр беркеткес. Саңғы беркеткес.
БЕРКЕТМӘ I (Р.: протокол; И.: report; Т.: rapor) и.
Ултырыш (кәңәшмә) барышындағы яҙыуҙар нигеҙендә төҙөлгән документ. □ Протокол. Беркетмәгә ҡул ҡуйыу. Беркет-мәгә төҙәтмәләр индереу.
БЕРКЕТМӘ II (Р: текст; И.: text; Т.: metin) и.
Текст. □ Текст. ■ Иҙеукәй менән Мораҙым кусерегенең бер нисә беркетмәһе (тексы) ҡарал[ды]. Ә. Сөләймәнов.
БЕРКЕҮ (берк-) к. диал. ҡар. берегеү. Беркеп йәшәнек.
БЕР КИЛКЕ р. ҡар. бер аҙ. Бер килке ҡарап торҙо. Бер килке шаулап торҙо. ■ Хатта, тиҙерәк артҡа сигенергә йә ағасҡа ышыҡланырға кәрәклеген онотоп, сихырланған кеше һымаҡ, бер килке ҡатып торҙо. Ә. Хәкимов.
БЕР КӨЙӨ (Р: одинаково; И.: identically, alike;T: ауш) р.
1. Бер төрлө, ғәҙәттәгесә. П Одинаково, как обычно. ■ [Карсыҡ:] Шулай, донъялар бер көйө генә тормай — уҙгәрә, алмашына. Ана, һеҙҙән һуң миндә лә купме ҡыҙ йәшәне. Р. Камал.
2. Яйлап, арыу ғына. □ Потихоньку, ничего, так себе, неплохо. Н [Бер ҡатын:] Инсаф ҡустым, әсәң ни хәлдә? — тип һораны. —
228