Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 236
Поиск по словарям
БЕРӘМТЕКЛӘҮ
ентекләп һорашыуҙан гелән туҡталды, ғөмүмән, бер һүҙҙең дә төбөнә тоҙ ҡойманы. Ф. Мансуров.
БЕРӘМТЕКЛӘҮ II (берәмтеклә-) (Р.: воспитывать с большим трудом; И.: hard; T.: zor büyütmek) ҡ. диал.
1. Ҡәҙерләп, ныҡлап ҡарау, үҫтереү.
□ Воспитывать с большим трудом. Берәмтекләп ҡараным балаларҙы.
2. Берәмләп йыйыу, һанау. □ Собирать, считать по одному.
БЕРӘМ-ҺӘРӘМ (Р.: по одному; И.: one by one; T.: teker teker) p.
1; Айырым-айырым. □ По одному, поодиночке. Берәм-Һәрәм таралышыу. Берәм-һәрәм ҡайтыу. ■ Йыйылыш оҙаҡҡа барманы. Артистар берәм-һәрәм өйҙәренә таралды. Ш. Рәхмәтуллин.
2. Унда-Һанда берәү; һирәк-мирәк. □ Поодиночке, изредка. Берәм-Һәрәм ултырған өйҙәр. ■ Балан бөткән инде, берәм-һәрәм генә осрай. Н. Игеҙйәнова.
БЕРӘР [боронғо төрки бирәр ‘айырым’] (Р: по одному; И.: one by one; T.: birer) бүл.һ.
1. Һәр береһе берҙән торған, бергә тиң.
□ По одному. Берәр китап. Берәр ҡәләм. Көнөнә берәр сәғәт уҡыу. ■ Ҡыҙырас менән Юлдаш берәр кәрзинкә ҡарағат тиргәнсе, ҡыҙҙар арбалағы йәшниктәрҙе тултырҙылар. 3. Биишева.
2. а. диал. ҡар. берәй. Берәр ваҡыт барыу.
БЕРӘРЛЕК (берәрлеге) (Р.: рубль; И.: one rouble note; T.: bir ruble) u.
Бер һумлыҡ аҡса. □ Рубль, рублёвка. Кеҫәмдә берәрлектәр йыйылып киткән.
БЕРӘРЛӘП (Р.: по одному; И.: one by one; T.: birer) р.
Берәр итеп. □ По одному, по одной штуке. Алманы кеше башына берәрләп өләшеү. ■ Берәрләп булһа ла, йылҡы малы йә һыйыр малы ҡулығыҙға төшөр. К. Мәргән.
БЕРӘҪ (Р.: старательный; И.: industrious; T: çalışkan) с. диал.
Тырыш. □ Старательный. Берәҫ кеше булып сыҡты.
БЕРӘҮ I (Р.: один; И.: once; T.: bir) йый. һ.
Бер кеше йәки нәмә. □ Один, одна, одно, одни. Берәүҙе бүлеү. Балаһы берәү. ■ Бер көндө бөтә ауылды карателдәр баҫты. Айым һәләүекте, Буранбикәне йәшерҙе. Юғиһә, берәүһе киленсәк булып, берәүһе малай ғына башы менән һөңгөгә йәбештеләр. Ғ. Ибраһимов. • Берәү таба, бишәү ҡаба. Әйтем.
БЕРӘҮ II (Р.: некто; И.: somebody; Т.: biri) билдһ. а.
Билдәһеҙ кеше, бер кеше. □ Некто, кто-то, какой-то, некий. Берәү ишек туҡылдата. Берәүгә лә кәрәкмәй. Берәүҙе лә тыңламай. Берәүҙә лә юҡ. ■ Берәүгә берәү кәрәк, ҡыйышҡа терәү кәрәк, тигәндәй, Фәриҙә менән минең ише ҡыйыштар бер-береһенә терәү булырға тейеш. М. Кәрим. Һыр йылғаһы буйында берәү йырлай, эскәйҙәре тулы һағышҡа. Халыҡ йырынан. • Берәүҙәр ҡайғынан һарғая, берәүҙәр — тәмәкенән. Әйтем. Берәүҙә баш ҡайғыһы, берәүҙә бүрек ҡайғыһы. Әйтем.
БЕРӘҮ ҘӘ (Р.: никто; И.: no one; T.: hiç kimse) юҡл. а.
Һис кем, һис бер кем. □ Никто. Берәү ҙә ҡайтырға ҡабаланмай. ■ Тәүге таш выжлап осоп китте, ләкин ҡайҙа барып тейгәнен берәү ҙә күрмәне. М. Кәрим. • Берәү ҙә мөгөҙлө булып тыумай. Әйтем.
БЕРӘШКӘ АТЫ и. диал. ҡар. мисәү аты. Берәшкә аты һайлау.
БЕРӘШКӘ Л ӘҮ (берәшкәлә-) ҡ. диал. ҡар. мисәүләү. □ Запрячь в пристяжку. Аттарҙы берәшкәләп егеү. Берәшкәләп тороп ат егеп сығып китерҙәр ине әүәле.
БЕР ЮЛЫ (Р.: одновременно; И.: simultaneously; T: aynı anda) р.
1. Бер үк ваҡытта, бер мәлдә. □ Одновременно. ■ Тыуасаҡ балаларыбыҙ игеҙәк булырын белгәс, йөрәкте шатлыҡ та, ҡурҡыу ҙа бер юлы биләне. «Башҡортостан ҡыҙы», № 4,2010.
2. Юл ыңғайы. □ По пути, мимоходом. Бер юлы инеп сығыу.
БЕР ЯҠЛЫ I (Р.: односторонний; И.: one-sided; T.: tek taraflı) с.
236
ентекләп һорашыуҙан гелән туҡталды, ғөмүмән, бер һүҙҙең дә төбөнә тоҙ ҡойманы. Ф. Мансуров.
БЕРӘМТЕКЛӘҮ II (берәмтеклә-) (Р.: воспитывать с большим трудом; И.: hard; T.: zor büyütmek) ҡ. диал.
1. Ҡәҙерләп, ныҡлап ҡарау, үҫтереү.
□ Воспитывать с большим трудом. Берәмтекләп ҡараным балаларҙы.
2. Берәмләп йыйыу, һанау. □ Собирать, считать по одному.
БЕРӘМ-ҺӘРӘМ (Р.: по одному; И.: one by one; T.: teker teker) p.
1; Айырым-айырым. □ По одному, поодиночке. Берәм-Һәрәм таралышыу. Берәм-һәрәм ҡайтыу. ■ Йыйылыш оҙаҡҡа барманы. Артистар берәм-һәрәм өйҙәренә таралды. Ш. Рәхмәтуллин.
2. Унда-Һанда берәү; һирәк-мирәк. □ Поодиночке, изредка. Берәм-Һәрәм ултырған өйҙәр. ■ Балан бөткән инде, берәм-һәрәм генә осрай. Н. Игеҙйәнова.
БЕРӘР [боронғо төрки бирәр ‘айырым’] (Р: по одному; И.: one by one; T.: birer) бүл.һ.
1. Һәр береһе берҙән торған, бергә тиң.
□ По одному. Берәр китап. Берәр ҡәләм. Көнөнә берәр сәғәт уҡыу. ■ Ҡыҙырас менән Юлдаш берәр кәрзинкә ҡарағат тиргәнсе, ҡыҙҙар арбалағы йәшниктәрҙе тултырҙылар. 3. Биишева.
2. а. диал. ҡар. берәй. Берәр ваҡыт барыу.
БЕРӘРЛЕК (берәрлеге) (Р.: рубль; И.: one rouble note; T.: bir ruble) u.
Бер һумлыҡ аҡса. □ Рубль, рублёвка. Кеҫәмдә берәрлектәр йыйылып киткән.
БЕРӘРЛӘП (Р.: по одному; И.: one by one; T.: birer) р.
Берәр итеп. □ По одному, по одной штуке. Алманы кеше башына берәрләп өләшеү. ■ Берәрләп булһа ла, йылҡы малы йә һыйыр малы ҡулығыҙға төшөр. К. Мәргән.
БЕРӘҪ (Р.: старательный; И.: industrious; T: çalışkan) с. диал.
Тырыш. □ Старательный. Берәҫ кеше булып сыҡты.
БЕРӘҮ I (Р.: один; И.: once; T.: bir) йый. һ.
Бер кеше йәки нәмә. □ Один, одна, одно, одни. Берәүҙе бүлеү. Балаһы берәү. ■ Бер көндө бөтә ауылды карателдәр баҫты. Айым һәләүекте, Буранбикәне йәшерҙе. Юғиһә, берәүһе киленсәк булып, берәүһе малай ғына башы менән һөңгөгә йәбештеләр. Ғ. Ибраһимов. • Берәү таба, бишәү ҡаба. Әйтем.
БЕРӘҮ II (Р.: некто; И.: somebody; Т.: biri) билдһ. а.
Билдәһеҙ кеше, бер кеше. □ Некто, кто-то, какой-то, некий. Берәү ишек туҡылдата. Берәүгә лә кәрәкмәй. Берәүҙе лә тыңламай. Берәүҙә лә юҡ. ■ Берәүгә берәү кәрәк, ҡыйышҡа терәү кәрәк, тигәндәй, Фәриҙә менән минең ише ҡыйыштар бер-береһенә терәү булырға тейеш. М. Кәрим. Һыр йылғаһы буйында берәү йырлай, эскәйҙәре тулы һағышҡа. Халыҡ йырынан. • Берәүҙәр ҡайғынан һарғая, берәүҙәр — тәмәкенән. Әйтем. Берәүҙә баш ҡайғыһы, берәүҙә бүрек ҡайғыһы. Әйтем.
БЕРӘҮ ҘӘ (Р.: никто; И.: no one; T.: hiç kimse) юҡл. а.
Һис кем, һис бер кем. □ Никто. Берәү ҙә ҡайтырға ҡабаланмай. ■ Тәүге таш выжлап осоп китте, ләкин ҡайҙа барып тейгәнен берәү ҙә күрмәне. М. Кәрим. • Берәү ҙә мөгөҙлө булып тыумай. Әйтем.
БЕРӘШКӘ АТЫ и. диал. ҡар. мисәү аты. Берәшкә аты һайлау.
БЕРӘШКӘ Л ӘҮ (берәшкәлә-) ҡ. диал. ҡар. мисәүләү. □ Запрячь в пристяжку. Аттарҙы берәшкәләп егеү. Берәшкәләп тороп ат егеп сығып китерҙәр ине әүәле.
БЕР ЮЛЫ (Р.: одновременно; И.: simultaneously; T: aynı anda) р.
1. Бер үк ваҡытта, бер мәлдә. □ Одновременно. ■ Тыуасаҡ балаларыбыҙ игеҙәк булырын белгәс, йөрәкте шатлыҡ та, ҡурҡыу ҙа бер юлы биләне. «Башҡортостан ҡыҙы», № 4,2010.
2. Юл ыңғайы. □ По пути, мимоходом. Бер юлы инеп сығыу.
БЕР ЯҠЛЫ I (Р.: односторонний; И.: one-sided; T.: tek taraflı) с.
236