Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 238
Поиск по словарям
БЕСЕМЕЙ
БЕСЕМЕЙ с. диал. ҡар. мыштыр. Шул бесемейгә эш ҡушамы?
БЕСЕМЛӘҮ (бесемлә-) (Р.: пришивать к обуви верх из холста; И.: sew up; T.: ayakkabılarına tuval bacaklar dikmek) ҡ. диал.
Ҡатаға киндер ҡуныс һаплау. □ Пришивать к обуви верх из холста. Ҡата бесемләу.
БЕСЕМНЕ и. диал. ҡар. бесемғата.
БЕСЕҮ I (бес-) [боронғо төрки быч-‘киҫеү’] (Р.: кроить; И.: cut; T.: biçmek) ҡ.
Кейем тегеү өсөн тауарҙы үлсәп ҡырҡыу, киҫеү. □ Кроить, скроить, закраивать. Кулдәк бесеу. ■ Кыҫҡа ғына ваҡытта ҡыҙҙар кулдәк бесеуҙең бөтә нескәлектәренә төшөнөп алдылар. Ф. Чанышева. • Атанан кургән уҡ юныр, инәнән кургән тун бесер. Әйтем.
♦ Хаҡ бесеү һатыулашып, хаҡ килешеү. □ Установить цену {сторговаться). ■ Баҙарҙа алыусылар ҙа, һатыусылар ҙа етерлек. Кемдер ала, кемдер һата, хаҡ бесәләр, һатыулашалар, дыу киләләр. Д. Шәрәфетдинов.
БЕСЕҮ II (бес-) (Р: холостить; И.: castrate; T.: iğdiş etmek) ҡ.
Аталыҡ биҙҙәрен ҡырҡып алыу; һылыулау. □ Холостить, кастрировать. Айғыр бесеу. Мал бесеу. ■ һеҙ,.. бескән ҡыҙыл әтәстәр, урынһыҙға тоҡанып бараһығыҙ. Ярамай, был яҡшы тугел. Б. Бикбай.
БЕСЕҮСЕ I (Р.: закройщик; И.: tailor’s cutter; T.: makastar) и.
Кейем тегеү өсөн тауарҙы үлсәп ҡырҡыусы. □ Закройщик. Бесеусе булып эшләу. ■ Кулдәге лә килешеп тора, кейем бесеусе тауарҙы оҫта бескән. 3. Муллағәлиева.
БЕСЕҮСЕ II (Р.: тот, кто занимается кастрацией; И.: one who castrates; T.: hadım eden kişi) и. вет.
Аталыҡ биҙҙәрен ҡырҡып алыусы. □ Тот, кто занимается кастрацией. М Ат бесеусе ветврач Вера апайҙы тирә-яҡта белмәгән кеше юҡ ине. Р. Сабитов.
БЕСЕШЕҮ (бесеш-) ҡ. урт. ҡар. бесеү I. взаимн. от бесеү I. Кейем бесешеу.
БЕСКЕЛДӘҮ (бескелдә-) (Р: слезиться; И.: tear; T: yaşarmak) ҡ. диал.
1. Йәшләнеү (куҙҙәргә ҡарата). □ Слезиться. Куҙ бескелдәй.
2. Һыуланыу. □ Мокнуть.
БЕСКӘКЛӘҮ (бескәклә-) (Р.: носиться;
И.: scamper; T: şuraya buraya koşmak) ҡ. диал.
Сәнскәкләү. □ Носиться (от укуса овода). һыйырҙар бескәкләй.
БЕСЛӘК I с. диал.
1. ҡар. бысый 1. Бесләк икмәк.
2. һыуланып, сейләнеп торған (куҙ). □ Слезящийся от воспаления (глаза). Бесләк куҙ.
БЕСЛӘК II (Р: коптилка; И.: oil lamp; T: kandil) и.
һуҡыр шәм. □ Коптилка. Бесләк яндырыу.
БЕСЛӘК Л ӘНЕҮ (бесләклән-) ҡ. диал. ҡар. бысыйланыу. Икмәк бесләкләнгән.
БЕСНӘК I (беснәге) (Р: пазник крапчатый; И.: a kind of bird; T: alacalı kuş) и. зоол.
Турғайҙар ғаиләһенә ҡараған ҡара түбәле, һары түшле һайраусы турғай, ҡарабаш турғай. □ Пазник крапчатый (лат. Cryptocephalus aureolus). ■ Сыйырсыҡ, балаһына аҙыҡ та-шый-ташый, көнөнә етмеш — һикһән саҡрым юл утә, оло беснәк йөҙ, яр ҡарлуғасы меңәр саҡрым оса икән. Я. Хамматов.
БЕСНӘК II (беснәге) и. зоол. диал. ҡар. бесбесей. Беснәктәр оса.
БЕСНӘК III (беснәге) и. диал. ҡар. һаңғырау бәшмәк.
БЕСНӘК IV (беснәге) (Р: мокрый снег; И.: sleet; T: sulusepken kar) и. диал.
Епшек ҡар. □ Мокрый снег.
БЕСПЕК (беспеге) (Р.: коптилка; И.: oil lamp; T: kandil) и. диал.
Һуҡыр шәм. □ Коптилка.
БЕСПЕК КҮҘ и. диал. ҡар. бесләк I, 2.
Беспек куҙле ҡыҙын кургәнең бармы?
БЕССА [рус. < фр. baisse ‘төшөү’] (Р.: бесса; И.: decline in quotation; T: düşmek) и. иҡт.
Ҡиммәтле ҡағыҙ йәки тауарҙарҙың биржала хаҡы төшөүе. □ Бесса.
238
БЕСЕМЕЙ с. диал. ҡар. мыштыр. Шул бесемейгә эш ҡушамы?
БЕСЕМЛӘҮ (бесемлә-) (Р.: пришивать к обуви верх из холста; И.: sew up; T.: ayakkabılarına tuval bacaklar dikmek) ҡ. диал.
Ҡатаға киндер ҡуныс һаплау. □ Пришивать к обуви верх из холста. Ҡата бесемләу.
БЕСЕМНЕ и. диал. ҡар. бесемғата.
БЕСЕҮ I (бес-) [боронғо төрки быч-‘киҫеү’] (Р.: кроить; И.: cut; T.: biçmek) ҡ.
Кейем тегеү өсөн тауарҙы үлсәп ҡырҡыу, киҫеү. □ Кроить, скроить, закраивать. Кулдәк бесеу. ■ Кыҫҡа ғына ваҡытта ҡыҙҙар кулдәк бесеуҙең бөтә нескәлектәренә төшөнөп алдылар. Ф. Чанышева. • Атанан кургән уҡ юныр, инәнән кургән тун бесер. Әйтем.
♦ Хаҡ бесеү һатыулашып, хаҡ килешеү. □ Установить цену {сторговаться). ■ Баҙарҙа алыусылар ҙа, һатыусылар ҙа етерлек. Кемдер ала, кемдер һата, хаҡ бесәләр, һатыулашалар, дыу киләләр. Д. Шәрәфетдинов.
БЕСЕҮ II (бес-) (Р: холостить; И.: castrate; T.: iğdiş etmek) ҡ.
Аталыҡ биҙҙәрен ҡырҡып алыу; һылыулау. □ Холостить, кастрировать. Айғыр бесеу. Мал бесеу. ■ һеҙ,.. бескән ҡыҙыл әтәстәр, урынһыҙға тоҡанып бараһығыҙ. Ярамай, был яҡшы тугел. Б. Бикбай.
БЕСЕҮСЕ I (Р.: закройщик; И.: tailor’s cutter; T.: makastar) и.
Кейем тегеү өсөн тауарҙы үлсәп ҡырҡыусы. □ Закройщик. Бесеусе булып эшләу. ■ Кулдәге лә килешеп тора, кейем бесеусе тауарҙы оҫта бескән. 3. Муллағәлиева.
БЕСЕҮСЕ II (Р.: тот, кто занимается кастрацией; И.: one who castrates; T.: hadım eden kişi) и. вет.
Аталыҡ биҙҙәрен ҡырҡып алыусы. □ Тот, кто занимается кастрацией. М Ат бесеусе ветврач Вера апайҙы тирә-яҡта белмәгән кеше юҡ ине. Р. Сабитов.
БЕСЕШЕҮ (бесеш-) ҡ. урт. ҡар. бесеү I. взаимн. от бесеү I. Кейем бесешеу.
БЕСКЕЛДӘҮ (бескелдә-) (Р: слезиться; И.: tear; T: yaşarmak) ҡ. диал.
1. Йәшләнеү (куҙҙәргә ҡарата). □ Слезиться. Куҙ бескелдәй.
2. Һыуланыу. □ Мокнуть.
БЕСКӘКЛӘҮ (бескәклә-) (Р.: носиться;
И.: scamper; T: şuraya buraya koşmak) ҡ. диал.
Сәнскәкләү. □ Носиться (от укуса овода). һыйырҙар бескәкләй.
БЕСЛӘК I с. диал.
1. ҡар. бысый 1. Бесләк икмәк.
2. һыуланып, сейләнеп торған (куҙ). □ Слезящийся от воспаления (глаза). Бесләк куҙ.
БЕСЛӘК II (Р: коптилка; И.: oil lamp; T: kandil) и.
һуҡыр шәм. □ Коптилка. Бесләк яндырыу.
БЕСЛӘК Л ӘНЕҮ (бесләклән-) ҡ. диал. ҡар. бысыйланыу. Икмәк бесләкләнгән.
БЕСНӘК I (беснәге) (Р: пазник крапчатый; И.: a kind of bird; T: alacalı kuş) и. зоол.
Турғайҙар ғаиләһенә ҡараған ҡара түбәле, һары түшле һайраусы турғай, ҡарабаш турғай. □ Пазник крапчатый (лат. Cryptocephalus aureolus). ■ Сыйырсыҡ, балаһына аҙыҡ та-шый-ташый, көнөнә етмеш — һикһән саҡрым юл утә, оло беснәк йөҙ, яр ҡарлуғасы меңәр саҡрым оса икән. Я. Хамматов.
БЕСНӘК II (беснәге) и. зоол. диал. ҡар. бесбесей. Беснәктәр оса.
БЕСНӘК III (беснәге) и. диал. ҡар. һаңғырау бәшмәк.
БЕСНӘК IV (беснәге) (Р: мокрый снег; И.: sleet; T: sulusepken kar) и. диал.
Епшек ҡар. □ Мокрый снег.
БЕСПЕК (беспеге) (Р.: коптилка; И.: oil lamp; T: kandil) и. диал.
Һуҡыр шәм. □ Коптилка.
БЕСПЕК КҮҘ и. диал. ҡар. бесләк I, 2.
Беспек куҙле ҡыҙын кургәнең бармы?
БЕССА [рус. < фр. baisse ‘төшөү’] (Р.: бесса; И.: decline in quotation; T: düşmek) и. иҡт.
Ҡиммәтле ҡағыҙ йәки тауарҙарҙың биржала хаҡы төшөүе. □ Бесса.
238