Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 243
Поиск по словарям
БЕТОНЛАТЫУ
2. Өсмөйөшлө ҡорама. □ Одеяло или покрывало, сшитое из клинышков ткани в форме треугольников. Бетеусэ япма.
БЕТЕҮСӘ II (Р: хворост; И.: kind of cookie; T.: tatlı türü) и. диал. кул.
Ҡош теле (йомортҡаға ғына сөсө ҡамыр баҫып, йоҡа итеп йәйеп, ҡыйыҡлап ҡырҡып, майҙа ҡайнатып бешерелгән йола ашамлығы). □ Хворост (печенье в форме треугольников, сваренное в кипящем масле). Бетеусэ бешереу. ■ Туйға беҙҙә бетеусэ, бауырһаҡ бешерәләр. Экспедиция материалдарынан.
БЕТЕҮ ЮРҒАН (Р.: детское лоскутное одеяло; И.: kind of children’s blanket; T.: koruyucu bebek battaniyesi) и. миф.
Өсмөйөшлө ҡорамаларҙан тегелгән һаҡлау көсөнә эйә булған бала юрғаны. □ Детское одеяло, сшитое из треугольных лоскутков, имеющее, по поверьям, обережную силу. Бетеу юрған әҙерләу. ■ Оло инәй образы аша М. Кәрим буләк таратыуҙы өлөш, яҙмыш таратыу хәленә кутәрә. Әйберҙәр араһында һаҡлау көсөнә эйә булған бетеу юрғаны ла бар. Башҡорт мифологияһынан.
БЕТ ИМЕ (Р: заговаривание желтухи с помощью вши; И.: charmed by lice; T.: bit büyüsü) и. миф.
һары ауырыуын дауалау ысулы. □ Заговаривание желтухи с помощью вши. ■ Һары булһа, аш-һыуға ҡушып бет ашаталар. Шуны бет име тиҙәр. Экспедиция материалдарынан.
БЕТЛЕ (Р: вшивый; И.: lousy; T.: bitli) с.
Бетләгән, бет баҫҡан. □ Вшивый. Бетле баш. ■ Уға [Наиләгә] бағышлап шиғырҙар яҙҙым, уҙенә лә ебәрҙем, әлбиттә, яуап алманым, сөнки мин тома етем, буйға бәләкәс, йәмһеҙ, бетле, ул миңә «ҡарабай» тип ҡушамат та таҡты. «Башҡортостан», 6 октябрь 2011.
БЕТЛЕКӘЙ I (Р: лук линейный; И.: kind of onion; T.: soğan) и. бот. диал.
Әтмәкәй. □ Лук линейный (лат. Allium lineare).
БЕТЛЕКӘЙ II (Р: пастушья сумка; И.: lady’s purse; T.: çobançantası) и. бот. диал.
Көтөүсе муҡсаһы. □ Пастушья сумка (лат. Capsella bursa pastoris). Көтөусе муҡсаһын йыйып киптереу.
БЕТЛЕКӘЙ III (Р: чижик; И.: child’s play; T.: çocuklar oyunu) и. диал.
Сүрәкә (балалар уйыны). □ Чижик (детская игра). Бетлекәй таяғы.
БЕТЛӘҮ (бетлә-) (Р: вшиветь; И.: to get lousy; T.: bitlenmek) ҡ.
1. Бетлегә әйләнеү, бетле булыу. □ Вшиветь. Бетләп бөтөу. ■ [Шәмсиә:] Бысраҡ йөрөп, бетләп китмәһендәр балалар. Керҙәрен йыуып, уҙҙәрен мунса индерергә кәрәк. М. Бураҡаева.
2. кусм. Уйындан ялҡып йә үсегеп сығып китеү; ҡортлау, хәрәмләшеү, алдашыу. □ Выходить из игры (до её окончания), хлюзить. Купме бетләшергә булалыр инде?
БЕТМЕР (Р: расторопный в работе; И.: hardworking; T.: hamarat) с. диал.
Уңған. □ Расторопный в работе. Бетмер кеше.
БЕТОН [рус. < фр. beton < лат. bitumen ’тау һағыҙы’] (Р: бетон; И.: concrete; T.: beton) и.
Цементҡа ҡом, ҡырсын ҡушып яһалған төҙөлөш материалы. □ Бетон. Бетон һалыу. Бетон стена. Бетон заводы. ■ Баш ҡалаға алып сығыусы берҙән-бер аэродром, уныһына ла бетон тушәлмәгән, йыш ҡына көн боҙоҡта буш тора. Д. Бүләков.
БЕТОН ИҘГЕС (Р: бетономешалка; И.: concrete mixer; T.: beton karıştırıcı) и.
Бетон иҙеү машинаһы. □ Бетономешалка.
БЕТОНИТ [рус. < фр. beton] (Р: бетонит; И.: concrete block; T.: beton taç) u.
Төҙөлөш материалы. □ Бетонит.
БЕТОНЛАНЫУ (бетонлан-) ҡ. төш. ҡар. бетонлау, страд, от бетонлау. Юл бетонланды.
БЕТОНЛАТЫУ (бетонлат ) ҡ. йөкм. ҡар. бетонлау, понуд. от бетонлау. Ишек алдын бетонлаттыҡ.
243
2. Өсмөйөшлө ҡорама. □ Одеяло или покрывало, сшитое из клинышков ткани в форме треугольников. Бетеусэ япма.
БЕТЕҮСӘ II (Р: хворост; И.: kind of cookie; T.: tatlı türü) и. диал. кул.
Ҡош теле (йомортҡаға ғына сөсө ҡамыр баҫып, йоҡа итеп йәйеп, ҡыйыҡлап ҡырҡып, майҙа ҡайнатып бешерелгән йола ашамлығы). □ Хворост (печенье в форме треугольников, сваренное в кипящем масле). Бетеусэ бешереу. ■ Туйға беҙҙә бетеусэ, бауырһаҡ бешерәләр. Экспедиция материалдарынан.
БЕТЕҮ ЮРҒАН (Р.: детское лоскутное одеяло; И.: kind of children’s blanket; T.: koruyucu bebek battaniyesi) и. миф.
Өсмөйөшлө ҡорамаларҙан тегелгән һаҡлау көсөнә эйә булған бала юрғаны. □ Детское одеяло, сшитое из треугольных лоскутков, имеющее, по поверьям, обережную силу. Бетеу юрған әҙерләу. ■ Оло инәй образы аша М. Кәрим буләк таратыуҙы өлөш, яҙмыш таратыу хәленә кутәрә. Әйберҙәр араһында һаҡлау көсөнә эйә булған бетеу юрғаны ла бар. Башҡорт мифологияһынан.
БЕТ ИМЕ (Р: заговаривание желтухи с помощью вши; И.: charmed by lice; T.: bit büyüsü) и. миф.
һары ауырыуын дауалау ысулы. □ Заговаривание желтухи с помощью вши. ■ Һары булһа, аш-һыуға ҡушып бет ашаталар. Шуны бет име тиҙәр. Экспедиция материалдарынан.
БЕТЛЕ (Р: вшивый; И.: lousy; T.: bitli) с.
Бетләгән, бет баҫҡан. □ Вшивый. Бетле баш. ■ Уға [Наиләгә] бағышлап шиғырҙар яҙҙым, уҙенә лә ебәрҙем, әлбиттә, яуап алманым, сөнки мин тома етем, буйға бәләкәс, йәмһеҙ, бетле, ул миңә «ҡарабай» тип ҡушамат та таҡты. «Башҡортостан», 6 октябрь 2011.
БЕТЛЕКӘЙ I (Р: лук линейный; И.: kind of onion; T.: soğan) и. бот. диал.
Әтмәкәй. □ Лук линейный (лат. Allium lineare).
БЕТЛЕКӘЙ II (Р: пастушья сумка; И.: lady’s purse; T.: çobançantası) и. бот. диал.
Көтөүсе муҡсаһы. □ Пастушья сумка (лат. Capsella bursa pastoris). Көтөусе муҡсаһын йыйып киптереу.
БЕТЛЕКӘЙ III (Р: чижик; И.: child’s play; T.: çocuklar oyunu) и. диал.
Сүрәкә (балалар уйыны). □ Чижик (детская игра). Бетлекәй таяғы.
БЕТЛӘҮ (бетлә-) (Р: вшиветь; И.: to get lousy; T.: bitlenmek) ҡ.
1. Бетлегә әйләнеү, бетле булыу. □ Вшиветь. Бетләп бөтөу. ■ [Шәмсиә:] Бысраҡ йөрөп, бетләп китмәһендәр балалар. Керҙәрен йыуып, уҙҙәрен мунса индерергә кәрәк. М. Бураҡаева.
2. кусм. Уйындан ялҡып йә үсегеп сығып китеү; ҡортлау, хәрәмләшеү, алдашыу. □ Выходить из игры (до её окончания), хлюзить. Купме бетләшергә булалыр инде?
БЕТМЕР (Р: расторопный в работе; И.: hardworking; T.: hamarat) с. диал.
Уңған. □ Расторопный в работе. Бетмер кеше.
БЕТОН [рус. < фр. beton < лат. bitumen ’тау һағыҙы’] (Р: бетон; И.: concrete; T.: beton) и.
Цементҡа ҡом, ҡырсын ҡушып яһалған төҙөлөш материалы. □ Бетон. Бетон һалыу. Бетон стена. Бетон заводы. ■ Баш ҡалаға алып сығыусы берҙән-бер аэродром, уныһына ла бетон тушәлмәгән, йыш ҡына көн боҙоҡта буш тора. Д. Бүләков.
БЕТОН ИҘГЕС (Р: бетономешалка; И.: concrete mixer; T.: beton karıştırıcı) и.
Бетон иҙеү машинаһы. □ Бетономешалка.
БЕТОНИТ [рус. < фр. beton] (Р: бетонит; И.: concrete block; T.: beton taç) u.
Төҙөлөш материалы. □ Бетонит.
БЕТОНЛАНЫУ (бетонлан-) ҡ. төш. ҡар. бетонлау, страд, от бетонлау. Юл бетонланды.
БЕТОНЛАТЫУ (бетонлат ) ҡ. йөкм. ҡар. бетонлау, понуд. от бетонлау. Ишек алдын бетонлаттыҡ.
243