Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 251
Поиск по словарям
БИДҒӘТ
БИГУДИ [рус. < фр. bigoudi ] (Р.: бигуди; И.: curler; T.: bigudi) и.
Бөҙрәләтеү өсөн сәсте урай торған ҡыҫҡа көпшә рәүешендәге нәмә. □ Бигуди. Сәскә бигуди ҡуйыу.
БИГУДИЛАУ (бигудила-) (Р.: ставить бигуди; И.: apply curlers; T.: bigudi koymak) ҡ.
Сәсте бигудиға урау. □ Ставить бигуди.
БИГҮК [боронғо төрки б(ә)к ‘көслө’] (Р: не очень; И.: not so much; T.: o kadar) р.
Ул ҡәҙәр, ул тиклем. □ Не очень, не особенно. Көн бигүк матур булманы. ■ Бәрәңге утауҙы, күмеүҙе мин бигүк ҡыйын эшкә һанаманым. И. Нурғәлиев.
БИГӘЛИННӘР (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Үҫәргән ырыуы араһы. □ Бигэлиннэр (родовое подразделение башкир племени усерган).
БИГЕЛЕЙ (Р: ненормальный; И.: abnormal; T.: anormal) с. диал.
Килделе-киттеле. □ Ненормальный. Биғелей бай менән ғүмер үтте ки.
БИҒЫЛ и. диал. ҡар. ҡасҡын.
БИҒЫЛЫЙ [рус ] (Р: беглый; И.: fugitive; T.: kaçak) с. диал.
Бер урында йәшәп сыҙамаған, төрлө ерҙә йөрөгән кеше; ҡасҡын. □ Беглый. Биғылый кеше.
БИҒӘЙБӘ [фарс.-ғәр. ‘камил,
кәмселекһеҙ’] (Р: невинный; И.: guiltiless; Т.: suçsuz) с.
1. Ғәйеп итмәҫлек, ғәйепһеҙ. □ Невинный, без вины. Биғәйбә ҡыланыш.
2. иҫк. Ғәйеп итмәгеҙ, ғәйепләштән булмаһын, тигән мәғәнәлә әйтелә. □ Простите, извините (в обращении). ■ [Наилә:] Ярай, биғәйбә, Абдулхаҡ Хоснөлхаҡович, әллә ниҙәр һөйләп ташланым. Һеҙҙе лә, үҙемде лә уңайһыҙ хәлгә ҡуймаҫҡа тырышырмын. М. Ишбулатов.
БИҒӘЙНИ [ғәр. ‘реаллек, ысынбарлыҡ’] (Р: точно так; И.: exactly; T.: gerçekten) р. иҫк. кит.
Нәҡ шулай. □ Точно так, именно так, действительно так. ■ Йәшәнем фәҡир хәлдә ҡырҡтан ары, биғәйни, үҙең күргәндәге рәүештә ғүмер иттем бары. Ш.Әминев-Тамъяни.
БИҒӘЙӘТ [фарс.-ғәр. ‘сикһеҙлек’] (Р: весьма; И.: very; T: gayet) киҫ. иҫк. кит.
Сиктән тыш, сикһеҙ, бик. □ Весьма, очень. Биғәйәт ҡыҙыҡ китап. П Мең михнәттәр күрһәткән һуғыш йылдарын үткән тәүге уҡытыусыбыҙ Мостафа Зәйнә-ғәбдиновтың «Үҫерһегеҙ, биғәйәт ҙур кешеләр булырһығыҙ», — тип юрағаны әле лә иҫтә. Т. Ғәйнуллина.
БИҒӘЛӘШ I [фарс. ‘эскерһеҙ’]
(Р: чудак; И.: crank; T: tuhaf adam) и.
Иҫәр, ахмаҡ, һармаҡ (еңелсә әрләп әйтелә). □ Чудак. ■ [Карт:] Нимә уйлап таптың, ҡарсыҡ? Изге ғәмәл, Аллаһ ризалығы тураһында бара һүҙ. Хыялландыңмы әллә, биғәләш? Ф. Бүләков.
БИҒӘЛӘШ II (Р: глупый; И.: silly; Т: aptal) с.
Аҡылға шыйыҡ; йүләр. □ Глупый, бестолковый. Биғәләш кеше.Ш [Морат:] «Кул-дарығыҙҙы күтәрегеҙ, биғәләштәр», — тип бойорҙо. Ш. Хажиәхмәтов.
БИҒӘЛӘШ Л ЕК (биғәл эшлеге) (Р: глупость; И.: folly; T: aptallık) и. һөйл.
Йүләрлек. □ Глупость.
БИҒӘЛӘШЛӘНЕҮ (биғәләшлән-) (Р: чудачить; И.: be eccentric; T: aptal olmak) ҡ.
Биғәләшкә әйләнеү, биғәләш булыу; йүләрләнеү. □ Чудачить. Биғәләшләнеп теләһә нимә һөйләп йөрөмә.
БИД [рус. < ингл. bid] (Р: бид; И.: bid; Т: teklif) и. иҡт.
Билдәле хаҡҡа тауар һатып алыу йөкләмәһе. □ Бид. Бид төҙөү.
БИДҒӘТ I [ғәр. ‘мөртәтлек’] (Р: противник религии; И.: unbeliever; T: kâfir) и. иҫк.
Шәриғәт закондарын боҙоусы, динде һанламаусы. □ Противник религии (что-то или кто-то). Бидғәт эш. ■ Кафыр һин, дәһри
251
БИГУДИ [рус. < фр. bigoudi ] (Р.: бигуди; И.: curler; T.: bigudi) и.
Бөҙрәләтеү өсөн сәсте урай торған ҡыҫҡа көпшә рәүешендәге нәмә. □ Бигуди. Сәскә бигуди ҡуйыу.
БИГУДИЛАУ (бигудила-) (Р.: ставить бигуди; И.: apply curlers; T.: bigudi koymak) ҡ.
Сәсте бигудиға урау. □ Ставить бигуди.
БИГҮК [боронғо төрки б(ә)к ‘көслө’] (Р: не очень; И.: not so much; T.: o kadar) р.
Ул ҡәҙәр, ул тиклем. □ Не очень, не особенно. Көн бигүк матур булманы. ■ Бәрәңге утауҙы, күмеүҙе мин бигүк ҡыйын эшкә һанаманым. И. Нурғәлиев.
БИГӘЛИННӘР (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Үҫәргән ырыуы араһы. □ Бигэлиннэр (родовое подразделение башкир племени усерган).
БИГЕЛЕЙ (Р: ненормальный; И.: abnormal; T.: anormal) с. диал.
Килделе-киттеле. □ Ненормальный. Биғелей бай менән ғүмер үтте ки.
БИҒЫЛ и. диал. ҡар. ҡасҡын.
БИҒЫЛЫЙ [рус ] (Р: беглый; И.: fugitive; T.: kaçak) с. диал.
Бер урында йәшәп сыҙамаған, төрлө ерҙә йөрөгән кеше; ҡасҡын. □ Беглый. Биғылый кеше.
БИҒӘЙБӘ [фарс.-ғәр. ‘камил,
кәмселекһеҙ’] (Р: невинный; И.: guiltiless; Т.: suçsuz) с.
1. Ғәйеп итмәҫлек, ғәйепһеҙ. □ Невинный, без вины. Биғәйбә ҡыланыш.
2. иҫк. Ғәйеп итмәгеҙ, ғәйепләштән булмаһын, тигән мәғәнәлә әйтелә. □ Простите, извините (в обращении). ■ [Наилә:] Ярай, биғәйбә, Абдулхаҡ Хоснөлхаҡович, әллә ниҙәр һөйләп ташланым. Һеҙҙе лә, үҙемде лә уңайһыҙ хәлгә ҡуймаҫҡа тырышырмын. М. Ишбулатов.
БИҒӘЙНИ [ғәр. ‘реаллек, ысынбарлыҡ’] (Р: точно так; И.: exactly; T.: gerçekten) р. иҫк. кит.
Нәҡ шулай. □ Точно так, именно так, действительно так. ■ Йәшәнем фәҡир хәлдә ҡырҡтан ары, биғәйни, үҙең күргәндәге рәүештә ғүмер иттем бары. Ш.Әминев-Тамъяни.
БИҒӘЙӘТ [фарс.-ғәр. ‘сикһеҙлек’] (Р: весьма; И.: very; T: gayet) киҫ. иҫк. кит.
Сиктән тыш, сикһеҙ, бик. □ Весьма, очень. Биғәйәт ҡыҙыҡ китап. П Мең михнәттәр күрһәткән һуғыш йылдарын үткән тәүге уҡытыусыбыҙ Мостафа Зәйнә-ғәбдиновтың «Үҫерһегеҙ, биғәйәт ҙур кешеләр булырһығыҙ», — тип юрағаны әле лә иҫтә. Т. Ғәйнуллина.
БИҒӘЛӘШ I [фарс. ‘эскерһеҙ’]
(Р: чудак; И.: crank; T: tuhaf adam) и.
Иҫәр, ахмаҡ, һармаҡ (еңелсә әрләп әйтелә). □ Чудак. ■ [Карт:] Нимә уйлап таптың, ҡарсыҡ? Изге ғәмәл, Аллаһ ризалығы тураһында бара һүҙ. Хыялландыңмы әллә, биғәләш? Ф. Бүләков.
БИҒӘЛӘШ II (Р: глупый; И.: silly; Т: aptal) с.
Аҡылға шыйыҡ; йүләр. □ Глупый, бестолковый. Биғәләш кеше.Ш [Морат:] «Кул-дарығыҙҙы күтәрегеҙ, биғәләштәр», — тип бойорҙо. Ш. Хажиәхмәтов.
БИҒӘЛӘШ Л ЕК (биғәл эшлеге) (Р: глупость; И.: folly; T: aptallık) и. һөйл.
Йүләрлек. □ Глупость.
БИҒӘЛӘШЛӘНЕҮ (биғәләшлән-) (Р: чудачить; И.: be eccentric; T: aptal olmak) ҡ.
Биғәләшкә әйләнеү, биғәләш булыу; йүләрләнеү. □ Чудачить. Биғәләшләнеп теләһә нимә һөйләп йөрөмә.
БИД [рус. < ингл. bid] (Р: бид; И.: bid; Т: teklif) и. иҡт.
Билдәле хаҡҡа тауар һатып алыу йөкләмәһе. □ Бид. Бид төҙөү.
БИДҒӘТ I [ғәр. ‘мөртәтлек’] (Р: противник религии; И.: unbeliever; T: kâfir) и. иҫк.
Шәриғәт закондарын боҙоусы, динде һанламаусы. □ Противник религии (что-то или кто-то). Бидғәт эш. ■ Кафыр һин, дәһри
251