Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 257
Поиск по словарям
БИҘӘРЛӘҮ
уҙҙәренсә биҙәнгән. Бөтәһе лә Яңы йыл кисәһенә әҙерләнгән. Ф. Ғөбәйҙуллина. Ҡыҙ балалай биҙәнгән төлкөһө куп Уралтау. Ҡобайырҙан.
3. кусм. Матурлыҡҡа сумыу, матур төҫ алыу. □ Наряжаться, приукрашиваться. Яҙ етеу менән урамдарҙа ағастар йәшелгә биҙәнә башлай.
♦ Телгә биҙәнеү диал. Телгә һалышыу.
□ Предаваться болтовне, пустословить.
БИҘӘНЕҮ-ТӨҘӘНЕҮ (биҙән-төҙән ) ҡ. ҡар. биҙәнеү. Биҙәнеп-төҙәнеп сығып китеу.
БИҘӘНЕҮ-ЯҺАНЫУ (биҙән-яһан ) ҡ. ҡар. биҙәнеү.
БИҘӘНЕШЕҮ (биҙәнеш-) ҡ. урт. ҡар. биҙәнеү, взаимн. от биҙәнеү. ■ Биҙәнешкән мәскәулеләр купер аша утәләр. Ашыға улар баҡсаға куңелле ял итергә. Ғ. Әмири.
БИҘӘНСЕК I (Р.: ухоженная; И.: well-groomed; T.: bakımlı) с. диал.
Үҙен ҡарап, биҙәнеп-төҙәнеп йөрөгән ҡатын-ҡыҙ. □ Ухоженная, нарядная женщина. Биҙәнсек ҡатын. ■ Ғәлиә уҙе белмәһә лә, һәр саҡ уҙен ҡарап, биҙәнеп-төҙәнеп йөрөгән биҙәнсек ҡатын-ҡыҙҙар иҫәбенә инә торғайны. М. Күсмәева.
БИҘӘНСЕК II (биҙәнсеге) и. диал. ҡар. ташбаш.
БИҘӘР I (Р: узор; И.: design; T.: bezek) и.
Биҙәкле-биҙәкле семәр; биҙәк. □ Узор, отделка. Сынаяҡ биҙәре. Я Өҫтөндә — салбар ҙа фуфайка, аяғында — биҙәр табанлы оло һалдат ботинкаһы, башында — бурек. Н. Мусин.
БИҘӘР II (Р: красивый; И.: nice; Т: güzel) с. кусм.
Төҫкә, башҡа матур; сибәр. □ Красивый, приятный на вид. Биҙәр кеше.
БИҘӘР-БИҘӘР (Р: броский; И.: catchy; T: açık) c.
Күҙҙең яуын алып, земберләп торған (биҙәк йәки семәргә ҡарата). □ Броский, очень яркий (об узоре). Я Аҡ сынаяҡ биҙәр-биҙәр, ҡыҙамын биҙәгенә. Халыҡ йырынан. Ҡамсы һабы биҙәр-биҙәр ун икенән ургәнгә. Халыҡ йырынан.
БИҘӘР БУЛЫУ (биҙәр бул ) (Р: надоедать; И.: nag; T: bıkmak) ҡ.
1. Бик ныҡ биҙеү; биҙрәү. □ Надоедать, опротиветь. Йәйәу йөрөуҙән биҙәр булыу. Я Ҡешеләрҙе тиң куреп, ишле дуҫтар менән аралашып йәшәуҙе мәртәбәгә һанап, куңелле ғумер иткән ғаилә ҡыҙы бына шулай тормошҡа сығып бер-ике йыл утеугә, кешегә һаулыҡ ҡушырға, өндәшергә биҙәр булып торған ҡурҡаҡ ҡатынға әйләнде. Г. Ғиззәтуллина.
2. Интегеү. □ Мучиться, измучиться. Биҙәр булып йәшәу.
БИҘӘРЕ Ү (биҙәр-) (Р: окончательно разочароваться; И.: be disappointed; T: bezmek) ҡ. диал.
Биҙеү. □ Окончательно разочароваться, надоесть.
БИҘӘРЛЕ I (Р: узорчатый; И.: patterned; T: bezekli) c.
Төрлө-төрлө биҙәкле. □ Узорчатый, расписной. Биҙәрле һауыт. Биҙәрле тауар. Я Ҡарттың өй ҡыйығы зәңгәр ҡалай, тәҙрә ҡапҡастары биҙәрле, өйҙөң тирә-яғын, төҙөлөшөн дача йорттарына тиңләрлек. С. Кулибай.
БИҘӘРЛЕ II (Р: буклированный; И.: boucle; T: bukleli) с. диал.
Урыны-урыны менән түңәрәк булып, ҡалҡып торған биҙәкле. □ Буклированный.
БИҘӘРЛӘНЕҮ (биҙәрлән-) ҡ. төш. биҙәрләү I. страд, от биҙәрләү I. Я Биҙәрләнгән бай сәсәҡ ҡурай ҙа булыр һулыған һуң. Ҡобайырҙан.
БИҘӘРЛӘҮ I (биҙәрлә-) (Р: украшать узорами; И.: ornament; T: bezemek) ҡ.
1. Биҙәкле итеү; биҙәкләү. □ Украшать узорами, орнаментировать. Я Тыуған ауылымдың биҙәрләп эшләнгән ҡапҡаларын куреуем булды — һәр өйҙәге яҙмыш, уҙәгемде өҙөп, иҫ киткес уйҙарға һалды. Н. Әминева.
2. кусм. Йәмгә, матурлыҡҡа күмеү; биҙәү. □ Украсить. Я Яҙ килә, матур ай килә, биҙәрләп ерҙең өҫтөн. А. Игебаев.
БИҘӘРЛӘҮ II (биҙәрлә-) (Р: мучиться; И.: be tormented; T: ıstırap çekmek) ҡ. диал.
9-1.0158.11
257
уҙҙәренсә биҙәнгән. Бөтәһе лә Яңы йыл кисәһенә әҙерләнгән. Ф. Ғөбәйҙуллина. Ҡыҙ балалай биҙәнгән төлкөһө куп Уралтау. Ҡобайырҙан.
3. кусм. Матурлыҡҡа сумыу, матур төҫ алыу. □ Наряжаться, приукрашиваться. Яҙ етеу менән урамдарҙа ағастар йәшелгә биҙәнә башлай.
♦ Телгә биҙәнеү диал. Телгә һалышыу.
□ Предаваться болтовне, пустословить.
БИҘӘНЕҮ-ТӨҘӘНЕҮ (биҙән-төҙән ) ҡ. ҡар. биҙәнеү. Биҙәнеп-төҙәнеп сығып китеу.
БИҘӘНЕҮ-ЯҺАНЫУ (биҙән-яһан ) ҡ. ҡар. биҙәнеү.
БИҘӘНЕШЕҮ (биҙәнеш-) ҡ. урт. ҡар. биҙәнеү, взаимн. от биҙәнеү. ■ Биҙәнешкән мәскәулеләр купер аша утәләр. Ашыға улар баҡсаға куңелле ял итергә. Ғ. Әмири.
БИҘӘНСЕК I (Р.: ухоженная; И.: well-groomed; T.: bakımlı) с. диал.
Үҙен ҡарап, биҙәнеп-төҙәнеп йөрөгән ҡатын-ҡыҙ. □ Ухоженная, нарядная женщина. Биҙәнсек ҡатын. ■ Ғәлиә уҙе белмәһә лә, һәр саҡ уҙен ҡарап, биҙәнеп-төҙәнеп йөрөгән биҙәнсек ҡатын-ҡыҙҙар иҫәбенә инә торғайны. М. Күсмәева.
БИҘӘНСЕК II (биҙәнсеге) и. диал. ҡар. ташбаш.
БИҘӘР I (Р: узор; И.: design; T.: bezek) и.
Биҙәкле-биҙәкле семәр; биҙәк. □ Узор, отделка. Сынаяҡ биҙәре. Я Өҫтөндә — салбар ҙа фуфайка, аяғында — биҙәр табанлы оло һалдат ботинкаһы, башында — бурек. Н. Мусин.
БИҘӘР II (Р: красивый; И.: nice; Т: güzel) с. кусм.
Төҫкә, башҡа матур; сибәр. □ Красивый, приятный на вид. Биҙәр кеше.
БИҘӘР-БИҘӘР (Р: броский; И.: catchy; T: açık) c.
Күҙҙең яуын алып, земберләп торған (биҙәк йәки семәргә ҡарата). □ Броский, очень яркий (об узоре). Я Аҡ сынаяҡ биҙәр-биҙәр, ҡыҙамын биҙәгенә. Халыҡ йырынан. Ҡамсы һабы биҙәр-биҙәр ун икенән ургәнгә. Халыҡ йырынан.
БИҘӘР БУЛЫУ (биҙәр бул ) (Р: надоедать; И.: nag; T: bıkmak) ҡ.
1. Бик ныҡ биҙеү; биҙрәү. □ Надоедать, опротиветь. Йәйәу йөрөуҙән биҙәр булыу. Я Ҡешеләрҙе тиң куреп, ишле дуҫтар менән аралашып йәшәуҙе мәртәбәгә һанап, куңелле ғумер иткән ғаилә ҡыҙы бына шулай тормошҡа сығып бер-ике йыл утеугә, кешегә һаулыҡ ҡушырға, өндәшергә биҙәр булып торған ҡурҡаҡ ҡатынға әйләнде. Г. Ғиззәтуллина.
2. Интегеү. □ Мучиться, измучиться. Биҙәр булып йәшәу.
БИҘӘРЕ Ү (биҙәр-) (Р: окончательно разочароваться; И.: be disappointed; T: bezmek) ҡ. диал.
Биҙеү. □ Окончательно разочароваться, надоесть.
БИҘӘРЛЕ I (Р: узорчатый; И.: patterned; T: bezekli) c.
Төрлө-төрлө биҙәкле. □ Узорчатый, расписной. Биҙәрле һауыт. Биҙәрле тауар. Я Ҡарттың өй ҡыйығы зәңгәр ҡалай, тәҙрә ҡапҡастары биҙәрле, өйҙөң тирә-яғын, төҙөлөшөн дача йорттарына тиңләрлек. С. Кулибай.
БИҘӘРЛЕ II (Р: буклированный; И.: boucle; T: bukleli) с. диал.
Урыны-урыны менән түңәрәк булып, ҡалҡып торған биҙәкле. □ Буклированный.
БИҘӘРЛӘНЕҮ (биҙәрлән-) ҡ. төш. биҙәрләү I. страд, от биҙәрләү I. Я Биҙәрләнгән бай сәсәҡ ҡурай ҙа булыр һулыған һуң. Ҡобайырҙан.
БИҘӘРЛӘҮ I (биҙәрлә-) (Р: украшать узорами; И.: ornament; T: bezemek) ҡ.
1. Биҙәкле итеү; биҙәкләү. □ Украшать узорами, орнаментировать. Я Тыуған ауылымдың биҙәрләп эшләнгән ҡапҡаларын куреуем булды — һәр өйҙәге яҙмыш, уҙәгемде өҙөп, иҫ киткес уйҙарға һалды. Н. Әминева.
2. кусм. Йәмгә, матурлыҡҡа күмеү; биҙәү. □ Украсить. Я Яҙ килә, матур ай килә, биҙәрләп ерҙең өҫтөн. А. Игебаев.
БИҘӘРЛӘҮ II (биҙәрлә-) (Р: мучиться; И.: be tormented; T: ıstırap çekmek) ҡ. диал.
9-1.0158.11
257